Βιβλιοθήκη

Το «Σκοτεινό νερό» είναι ένα έργο για ένα φανταστικό, εξωπραγματικό γεγονός: διηγείται τέσσερεις μέρες συνεχόμενης, χωρίς διακοπή βροχής στη πόλη της Νάπολης, που οδηγούν σε μια σειρά από εκπληκτικά αλλά και τραγικά γεγονότα. Ο πυρήνας της νουβέλας είναι σχετικά απλός, και η ιστορία εκτυλίσσεται γύρω από το γεγονός· στην ουσία δεν υπάρχει κάποιος πρωταγωνιστής του οποίου την ιστορία να παρακολουθούμε – εκτός ίσως από ένα πρόσωπο, το οποίο επανέρχεται και για το οποίο θα μπορούσαμε να πούμε πως είναι αρκετά κεντρικό. Το βασικό ζήτημα που διατρέχει το «Σκοτεινό νερό» είναι ουσιαστικά ο τρόπος που τα διάφορα πρόσωπα, οι κάτοικοι της πόλης, αντιμετωπίζουν και αξιολογούν το πρωτοφανές της ασταμάτητης βροχής. Ουσιαστικά, ο πρωταγωνιστής της νουβέλας είναι η ίδια η πόλη της Νάπολης, έτσι όπως παραδίδεται, «γυμνώνεται», αφήνεται στο έλεος και στη δύναμη της βροχής.
Το στοιχείο της βροχής, αυτή η φυσική δύναμη που εισβάλλει τόσο ξαφνικά και αναπάντεχα στο προσκήνιο και ανατρέπει την τάξη και τις ισορροπίες του ανθρώπινου κόσμου είναι και ο καταλυτικός παράγοντας στην ιστορία, και λαμβάνει δύο διαστάσεις, δύο σημασίες εντός του μυθοπλαστικού πλαισίου. Η πρώτη διάσταση, που είναι και η πιο «ρεαλιστική» και «κυνική» -θα λέγαμε- είναι η εξής: η βροχή έρχεται ως δύναμη που αποκαλύπτει τη σαθρότητα και την παρακμή των ίδιων των ανθρώπινων κατασκευών. Στην ουσία, η βροχή είναι ένα φυσικό φαινόμενο που έρχεται και αποκαλύπτει τις ίδιες τις αδυναμίες της Νάπολης: προκαλούνται καταστροφές στις ίδιες τις υποδομές, στους δρόμους και στα σπίτια, με αποτέλεσμα ένα θλιβερό απολογισμό. Όπως έχει σημειωθεί, αυτή η ρεαλιστική πλευρά του έργου είναι και ένα αρκετά ξεκάθαρο, αν και έμμεσο, σχόλιο πάνω στην παρακμή του ιταλικού Νότου, πάνω στην προχειρότητα των ανθρωπίνων κατασκευών, πάνω στο κόστος που καλούνται να πληρώσουν οι κάτοικοι μιας ξεχασμένης προ πολλού πόλης. Η δεύτερη διάσταση, αυτή που νομίζω είναι και η πιο σημαντική, είναι η συμβολική. Το γεγονός της βροχής, σχεδόν βιβλικό (που σε κάποιους μπορεί να θυμίσει και την αντίστοιχη βροχή στο Μακόντο του Gabriel García Márquez, στο «Εκατό χρόνια μοναξιά»), είναι μια μεταφυσική αιχμή. Μια αιχμή όχι μόνο παρακμής, αλλά και μια αιχμή που επιζητά μια βαθιά, υπαρξιακή επαναξιολόγηση του κόσμου και των πραγμάτων από τους ανθρώπους, που τους καλεί να έρθουν αντιμέτωποι με τις πιο μυστήριες και παράλογες -ίσως- πλευρές του κόσμου, που προμηνύει συνταρακτικές εξελίξεις οι οποίες διασαλεύουν πλήρως την τάξη και τις γνωστές κατηγορίες που έχουν τα άτομα στο νου τους… Είναι μια μαρτυρία για μια άλλη διάσταση του ίδιου του κόσμου, μια μαρτυρία που ξύνει την επιφάνεια του ανθρώπινου νου και ξυπνά ανησυχίες που είτε ήταν σε λήθαργο είτε δεν υπήρχαν νωρίτερα. Κι ακόμη κι αν στο τέλος η φυσιολογική τάξη επανέλθει, το εκπληκτικό γεγονός, αυτή η αποκάλυψη συνέβη και έδειξε μιαν άλλη πτυχή των πραγμάτων – ήταν ένα είδος αφύπνισης για τους ευαίσθητους.
Το «Σκοτεινό νερό» του Pugliese είναι ένα βιβλίο σύντομο αλλά συμπυκνωμένο. Νομίζω πως ακολουθεί περισσότερο τη φιλοσοφία του διηγήματος, πυκνώνοντας τα πράγματα και την ανάλυση των πραγμάτων σε περιορισμένο λόγο που δεν αναλύει τόσο, όσο υπαινίσσεται. Ταυτόχρονα, είναι ένα βιβλίο που, προσωπικά, μου φάνηκε αρκετά συγγενές από πλευράς μορφής (π.χ. στη διήγησή του) και πλοκής-«μύθου» στο πρότυπο του Saramago, ο οποίος είναι γνωστός ιδιαίτερα για τον τρόπο με τον οποίο σε μια σειρά βιβλίων του επιλέγει να τοποθετήσει τους χαρακτήρες του σε φανταστικές καταστάσεις (βλ. λόγου χάρη το «Περί τυφλότητας» ή την «Πέτρινη σχεδία»), επιδιώκοντας να χρησιμεύσει το φανταστικό ως ένα σύμπαν πειραματισμού για να διαφανούν τα χαρακτηριστικά του πραγματικού. Το «Σκοτεινό νερό» είναι ένα βιβλίο για όλους όσοι λατρεύουν αυτή τη σύζευξη της φαντασίας και του παραλόγου με την καθημερινότητα.