12 Years a Slave, του Steve McQueen
Στην πρώτη συνέντευξη μετά το τέλος των γυρισμάτων του «Αποκάλυψη, τώρα!», ο Κόπολα είχε δηλώσει πως η ταινία του «δεν είναι μία ταινία για το Βιετνάμ, είναι το Βιετνάμ». Προσπερνώντας την προφανή δυσκολία των αναλογίων, μπορούμε να πούμε πως το “12 Years a Slave” δεν είναι μία ταινία για τη δουλεία, αλλά μία κινηματογραφική καταβύθιση στον παρανοϊκό και κτηνώδη κόσμο της δουλείας. Από τη μία, πρόκειται για μία ταινία που πήγε καρφωτή για τα οσκαρικά βραβεία λόγω της «ευαίσθητης» θεματικής της, γεγονός που έδειχνε να το γνωρίζει και να το αποδέχεται. Από την άλλη, δεν εκτρέπεται σε απλοϊκό διδακτισμό και καταγγελία του προφανούς. Πώς το κατορθώνει αυτό;
Καταρχάς, με την εξαιρετικά προσεγμένη και λεπτοδουλεμένη διάρθρωσή της. Στον πυρήνα της σταθερά και επιβλητικά, ο κεντρικός της ήρωας. Εμβρόντητος και αποσβολωμένος από την σκληρότητα και την απανθρωπιά με τις οποίες έρχεται ουρανοκατέβατα αντιμέτωπος. Σοκαρισμένος από το ότι είναι αναγκασμένος να καμουφλάρει την ταυτότητά του μπας και καταφέρει να τα βγάλει πέρα. Οι καταβολές του ως ελεύθερου ανθρώπου δεν φεύγουν ποτέ από το προσκήνιο της ιστορίας. Είναι αυτές που καθιστούν την ευρύτερη εικόνα θολή και σχετική. Σε ένα κόσμο, όπου η δουλεία υφίσταται ως συνθήκη, ποια ακριβώς η απόσταση μεταξύ ελεύθερου και δούλου; Το πέρασμα από τη φωτεινή στη σκοτεινή πλευρά μπορεί να αποδειχθεί πολύ εύκολη υπόθεση. Στον αντίποδα, αυτό ακριβώς το ελεύθερο παρελθόν είναι που του χαρίζει το καταφύγιο της προοπτικής, σε πλήρη αντίθεση με τους φαινομενικά «ομοίους» του.
Έχει κάτι να ελπίζει, έχει κάτι να προσμένει, όσο ανέφικτο και να φαίνεται. Στοιχείο βαρυσήμαντο, καθώς στον νέο κόσμο του, υπάρχει μονάχα η απελπισία και το μαρτύριο. Γύρω του περιστρέφονται οι φιγούρες των λευκών ισχυρών της υπόθεσης, οι οποίοι καλύπτουν ένα ευρύτατο φάσμα περιπτώσεων. Επιστάτης – τσιράκι του αφεντικού, τυφλωμένος από το μίσος και τη βλακεία. Αφέντης με ανθρωπιά και σύνεση, ο οποίος όμως αποδέχεται τη δουλεία ως παγιωμένη κατάσταση. Αφέντης φρενοβλαβής και αρρωστημένος, ο οποίος αδυνατεί να αφουγκραστεί τι δε σαλεύει καλά μέσα του και εκτρέπεται στο ντελίριο και την κτηνωδία. Αφεντικό με πεποιθήσεις ριζοσπαστικές και ουμανιστικές που καλείται να πάρει θέση. Ο McQueen ψυχογραφεί τους ήρωές του σε βάθος αλλά δεν μένει μόνο σε αυτό.
Πάνω απ’ όλα, διεισδύει στην ψυχή των πραγμάτων, στην καρδιά της νοσηρότητας. Κάθε απόκλιση από την ανθρωπιά, όσο σκληρή και να είναι, απαιτεί μία δικαιολογητική βάση. Ο άνθρωπος αποζητά σχεδόν πάντοτε τη δικαιολόγηση ακόμη και των πιο χυδαίων πράξεών του, όσο κι αν φαίνονται αυθόρμητες και ενστικτώδεις. Η λογική στρεβλώνεται, η ηθική παραποιείται. Οι γραπτοί και οι άγραφοι κανόνες διαστέλλονται και συστέλλονται μέχρι να χωρέσουν τα πάντα. Μέσα σε αυτό το χάος, οι σχέσεις εξουσίας και εξάρτησης, όπως και οι κινήσεις που θα γίνουν για την επιβίωση, ποικίλουν, αλλάζουν, ξαφνιάζουν. Ακόμη και ένας λευκός μπορεί να υποβιβαστεί σε καθεστώς δουλείας. Ακόμη και μία έγχρωμη μπορεί να καταστεί κυρία του σπιτιού.
Ο McQueen εξηγεί και εντρυφεί με όλα τα διαθέσιμα μέσα του. Με τα πανίσχυρα διαλογικά του κομμάτια, με τα αποκαλυπτικά κοντινά του πλάνα. Κυρίως όμως, με τον όμορφο συνδυασμό απίστευτης ωμότητας και ποιητικής διάθεσης. Κι όπως στις προηγούμενες δύο ταινίες του, μας χαρίζει σκηνές που αποτελούν ανθολόγιο από μόνες τους. Όπως το πλάνο της υπέροχης και σπαρακτικής περιστροφής γύρω από τον άξονα του παρατημένου και ετοιμοθάνατου μισό-κρεμασμένου Northup. Στυγνά ρεαλιστικό και ολότελα λυρικό ταυτόχρονα. Σε θολή μορφή γύρω του όσοι τον παρατηρούν. Άλλοι ως χάζι, άλλοι με οίκτο, άλλοι αδιάφορα, άλλοι με μίσος, ο καθένας από το δικό του μετερίζι, από τη δική του σκοπιά επί του θέματος.
12 Years a Slave, του Steve McQueen
Είδος: Δράμα
Διάρκεια: 134'
*Aναδημοσίευση από το cinedogs.gr, κινηματογραφικό συνεργάτη του Artcore magazine
