Άλλαι Τέχναι

Η ιστορία του ISIS είναι πλέον γνωστή σε κάθε γωνιά της Ευρώπης αλλά ενδεχομένως και ολόκληρου του κόσμου. Μια τρομοκρατική οργάνωση που εφαρμόζει μεθόδους πρωτοφανούς βιαιότητας και απανθρωπιάς, έχοντας αιματοκυλίσει μεγάλα κομμάτια της Μέσης Ανατολής. Στην Μοσούλη, μια πόλη του Ιράκ στις όχθες του ποταμού Τίγρη, το ISIS εγκαταστάθηκε από το 2014 έως και το 2017, όταν και εκδιώχθηκε οριστικά από τον ιρακινό στρατό. Στο μεσοδιάστημα, το ISIS προέβη σε φρικιαστικά εγκλήματα πολέμου. Η μάχη που δόθηκεγια την ανακατάληψη της πόλης υπήρξε σκληρή και διήρκησε 8 μήνες, με πολλές εκατέρωθεν απώλειες. Οι «Χαμένες ψυχές της Μοσούλης» πιάνουν το νήμα από αυτό το σημείο, από την απελευθέρωση της πόλης, που δεν θύμιζε σε τίποτα τον πρότερο εαυτό της. Μια πόλη-φάντασμα, θαμμένη κάτω από τόνους στάχτης, μπάζα και διαλυμένα οχήματα. Στους δρόμους της, τα ορφανά του πολέμου ψάχνουν στα χαλάσματα για κάτι που θα τους αποφέρει ένα στοιχειώδες εισόδημα για να επιβιώσουν. Κάποιοι τα καταφέρνουν. Οι περισσότεροι όχι.

Η κάμερα των Franchesca Mannochi και Alessio Romenzi στήνεται απέναντι από μικρά παιδιά. Παιδιά που έμειναν ορφανά επειδή οι γονείς τους σκοτώθηκαν στον πόλεμο, ή δολοφονήθηκαν από τον ISIS. Παιδιά που κουβαλούν μέσα τους ένα τραύμα ασύλληπτο, που έχουν βιώσει μια ανείπωτη φρίκη και παρόλα αυτά βρίσκουν το κουράγιο να βάλουν σε μια σειρά μερικές λέξεις για να επικοινωνήσουν τον πόνο, την πίκρα, την οργή τους. Ζητούν εκδίκηση για τους νεκρούς συγγενείςτους, ζητούν δικαίωση, μα πάνω από όλα το βλέμμα τους αναζητά την ελπίδα για ένα μέλλον λιγότερο αιματοβαμμένο και τραγικό. Κάτι μάλλον απίθανο.

Βλέπουμε μικρά παιδιά και χήρες, που έμειναν πίσω σε έναν κόσμο φτιαγμένο από συντρίμμια, να παλέψουν για την επιβίωσή τους σε μια χαοτική κατάσταση, με μια κυβέρνηση που στην προσπάθεια της να ξεριζώσει και τους τελευταίους θύλακες του ισλαμικού κράτους, στρέφεται κατά δικαίων και αδίκων.

Εξομολογήσεις σοκαριστικές, τραγικές, πέρα και πάνω από κάθε περιγραφή. Όσο και αν τα λόγια αυτών των ανθρώπων προκαλούν τη θλίψη, τα βλέμματα τους, οι κινήσεις των χεριών τους, η αποστροφή των ματιών τους από την κάμερα λένε πολλά περισσότερα. Άνθρωποι που ζουν θέλοντας να πεθάνουν, αλλά υπομένουν το μαρτύριο για χάρη των παιδιών και των συγγενών τους.

Οι δημιουργοί ωστόσο, στην προσπάθεια τους να συλλάβουν τα αποτελέσματα της σύρραξης σε όλο τους το εύρος, μιλάνε και με ορφανά και χήρες μαχητών του ISIS. Οικογένειες που έχουν εξοστρακιστεί από τον υπόλοιπο κόσμο, έχουν κλειστεί σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, και πλέον δεν μπορούν να κυκλοφορήσουν δημόσια, αφού ζουν μονίμως με τον φόβο ότι θα τους χτυπήσουν, θα τους εξευτελίσουν, θα τους λιντσάρουν. Το βλέμμα των δημιουργών στέκεται απέναντι σε αυτούς τους ανθρώπους στιβαρό, χωρίς καμία πρόθεση κριτικής. Είναι εκεί για να καταγράψει τις ιστορίες τους, για να καταλάβει τι είναι αυτό που οδήγησε αυτές τις οικογένειες στα χέρια του ISIS, γιατί υποτάχθηκανσε μια ιδεολογία θρησκευτικής επιβολής, την οποία αρχικά αρκετοί χαιρέτισαν θετικά, αλλά στην συνέχεια υπήρξαν τραγικά της θύματα. Και εδώ, ίσως, να εντοπίζεται και η βασική θεματική του ντοκιμαντέρ. Τι είναι αυτό που οδήγησε αυτούς τους ανθρώπους στη βία και στον πόλεμο. Και τι είναι αυτό που ενδεχομένως να τους ξανά-οδηγήσει. Ο θρησκευτικός φανατισμός; Η απόγνωση; Απάντηση δύσκολα να βρεθεί. Ωστόσο οι δημιουργοί δείχνουν μια στωική υπομονή μπροστά στο δράμα αυτών των ανθρώπων. Αρνούνται τις εύκολες κατηγοριοποιήσεις, τον μανιχαϊστικό διαχωρισμό ανάμεσα στο καλό και στο κακό.

Ξεκινώντας από τις μέρες του πολέμου, η κάμερα των δημιουργών χώνεται μέσα στα χαρακώματα, περνάει ξυστά από σφαίρες, κρύβεται μέσα σε διαλυμένα σπίτια που χρησιμοποιούνται ως κάλυψη για τα πολυβόλα. Συνομιλεί με στρατιώτες, με μέλη των μυστικών υπηρεσιών, βρίσκεται εκεί την στιγμή της απελευθέρωσης της Μοσούλης. Ίπταται πάνω από πτώματα, κυκλοφορεί ανάμεσα σε οικογένειες και παιδιά που τρέχουν με λευκές σημαίες ανάμεσα στη γραμμή πυρός μεταξύ του ISIS και του στρατού – με λευκές σημαίες για να σωθούν.

Βρίσκεται εκεί που δεν μπορούμε να βρεθούμε εμείς. Το ντοκιμαντέρ των Franchesca Mannochi και Alessio Romenzi αποτελεί μια συγκλονιστική καταγραφή, που όσο επίπονο είναι να το παρακολουθείς (και είναι πραγματικά εξαιρετικά επίπονο) άλλο τόσο είναι και απαραίτητο. Επιτελεί μια λειτουργία του κινηματογράφου ως μέσου που συχνά την παραμελούμε. Προβάλλει τις ιστορίες αυτών των ανθρώπων. Μας φέρνει κοντά στην τραγωδία του πολέμου – αυτού αλλά και κάθε πολέμου. Ίσως ο καθένας από εμάς να μην μπορεί να βοηθήσει άμεσα. Οφείλουμε όμως σε αυτούς τους ανθρώπους, το ελάχιστο. Να γνωρίζουμε. Και να μην ξεχνάμε.

Isis tomorrow: The lost souls of Mosul, των Franchesca Mannochi και Alessio Romenzi
Μετάφραση: Οι χαμένες ψυχές της Μοσούλης
Διάρκεια: 80’