Λόγος + Τέχνη

Τρύπωσε στο υπόγειο βιβλιοπωλείο. Ο καιρός δεν ήταν κατάλληλος, η λιακάδα έκανε τα υπόγεια να μοιάζουν απαίσια με την σκοτεινιά και την υγρή τους ατμόσφαιρα. Όμως εκείνος δεν μπορεί να χαρεί τον καλό καιρό. Έχει έναν σκοπό μεγαλύτερο, έναν μεγαλειώδη, προσωπικό στόχο που μπορεί να του στερήσει την λογική και την ψυχή του. Μα το μυθιστόρημα συνιστά ένα προσωπικό όραμα, μια δικιά του χίμαιρα και είναι αδύνατο έτσι απλά να τον λησμονήσει. Στο βιβλιοπωλείο δεν υπάρχουν παρά τρεις πελάτες. Οι υπάλληλοι κουβαλούν τις σωρούς του Shakespeare και τον μεθυσμένο Dylan Thomas, επιρρεπή όσο κανείς στις γυναίκες και το ιρλανδέζικο ουίσκι. Σε μια γωνιά, -εκεί βρίσκεται η πτέρυγα των Ευρωπαίων σε προσφορά- η Sylvia Plath ετοιμάζει ένα σκοτεινό γεύμα. Ένας υπάλληλος βάζει τα δυνατά του για να γαληνέψει κάπως την Φαίδρα και από τα ράφια των καλών τεχνών σταλάζει η πορφύρα του Τισσιανού. Τι σπατάλη, θεέ μου, τι όνειρο.

Στο βάθος του μαγαζιού υπάρχουν μερικές χαρτοκούτες. Άραγε τι να κρύβουν μέσα τους; Ίσως μερικά προβληματικά τυπογραφικά, ίσως πάλι βιβλία που μοιραία παίρνουν τον δρόμο του εργοστασίου χαρτιού. Σκέφτεται πως είναι στο χέρι του να σώσει μερικά από αυτά, αν όχι όλα. Πλησιάζει, οι υπάλληλοι εξοικειωμένοι στους λάτρεις της υψηλής λογοτεχνικής αρετής, τον περιεργάζονται. Με σιγουριά τον έχουν χαρακτηρίσει ελαφρύ και με το δίκιο τους, μια και αυτός δεν έβγαλε το καπέλο του καθώς περνούσε εμπρός από των τομέα των εμβληματικών που πρώτοι αυτοί συνέλαβαν το δράμα της ανθρωπότητας, την πικρή δόξα που ονειρεύτηκε μια ανθρώπινη καρδιά πριν τον καταποντισμό της. Που πρώτοι αυτοί μετέφεραν στο χαρτί το ανθρώπινο δράμα.

Ellery Queen, αυτό μονάχα έγραφαν επάνω τα φθαρμένα περιοδικά. Εκείνες τις κούτες τις περίβαλλε δίχως αμφιβολία ένα άνευ προηγουμένου μυστήριο. Ανάμεσα στα περιοδικά που αφθονούσαν μες στα κιβώτια, καλά ζυγιασμένα, υπήρχαν μερικές εκδόσεις. Πρόκειται για αυτά τα πολύ μικρών διαστάσεων βιβλία, που είναι γερά δεμένα και έχουν φύλλα από επεξεργασμένο χαρτί εφημερίδας. Ένα χαρτί που ανασύρει από τον θόρυβό του το τυπογραφείο, με τα χαρτόνια και τις αποτυχίες και τα πακέτα του και τους εργάτες του που ορκίζονται στον Γουτεμβέργιο κάθε που η κουβέντα απαιτήσει από αυτούς μια δήλωση δεσμευτικού ας πούμε χαρακτήρα.

Και οι συγγραφείς; Frederic Dannay και Manfred B. Lee, από το 1930 και έπειτα. Το βίπερ που κρατά -ναι, αυτός είναι ο όρος που περιγράφει τα μικρά αυτά βιβλία, μια σπουδαία στιγμή στην ιστορία του βιβλίου εφάμιλλη της διεύρυνσης της τυπογραφίας-, κοστίζει μόλις 235 δραχμές και το μυστήριο ξεκινά από την πρώτη σελίδα της μετάφρασης του Ευάγγελου Χολτατζή από το μακρινό και ομιχλώδες πια 1977. Οι εκδόσεις Πάπυρος προωθούν σημαντικά έργα της εγχώριας αλλά και της ξενόγλωσσης εκδοτικής πραγματικότητας, ετοιμάζουν μεταφράσεις έτοιμες να συναγωνιστούν στα κιόσκια τις αιμοσταγείς εφημερίδες, τον αγαπημένο ποδοσφαιριστή της κερκίδας όταν δεσμεύεται πως ετούτη η ομάδα είναι της καρδιάς του.

Σε λίγο ο Ellery Queen θα δοκιμάσει να δώσει λύση σε άλλη μια αστυνομική περιπέτεια. Αυτήν την φορά ο φονιάς κρύβεται κάτω από τα φώτα του Λονδίνου. Είναι και αυτός ένα από τα επτά θανάσιμα αμαρτήματά του, όπως έγραψε κάποιος πριν από χρόνια. Ημερολόγια, μυστικές συναντήσεις, χλομοί ήρωες, πνιγμένοι στα λιγοστά δάχτυλα του ποτηριού τους, στέρεες υποψίες και ένα μυθιστόρημα που δεν βρίσκει το βάδισμά του διασχίζουν τις σελίδες αυτού του βίπερ που πριν από σαράντα χρόνια φέρνει στο προσκήνιο μια σπάνια στιγμή στην λογοτεχνία του μυστηρίου. Το 1930 ξεκίνησαν οι Frederic και Manfred να γράφουν τα διηγήματα μυστηρίου και είναι αναγκαίο να λογαριάσει κανείς με πόσες δυσκολίες θα ήρθαν αντιμέτωποι όλα τα μετέπειτα χρόνια. Οι συγγραφείς προσέφεραν μια σπάνια ανανέωση στην λογοτεχνία του καιρού τους, διαμόρφωσαν μερικούς ήρωες σπάνιας στόφας, η πλοκή τους δεν ήταν ποτέ ευθύγραμμη, οι πολιτείες τους πάντοτε αμαρτωλές, οι υποψίες τους βάσιμες.

Πήρε το βιβλίο από την κούτα. Ο υπάλληλος στο ταμείο του είπε, Ellery Queen, δεν βαριέσαι ένα λιγότερο, το λοιπόν προσφορά του καταστήματος! Ή αλλιώς, ένα λιγότερο και έβαλε τα γέλια σαν τάχα να ΄χε ξεστομίσει κάτι σημαντικό. Παντού μες στο βιβλιοπωλείο πετούσε χνούδι και μια παχιά, ανίκητη σκόνη. Μονάχα εκείνες εκεί οι κούτες απολάμβαναν την σιωπή και την σκιά, προσμένοντας το μοιραίο. Ή καλύτερα ξεγλιστρούν από το χυδαίο εκείνο δίχτυ που οδηγεί τα παλιά βιβλία στα εργοστάσια του χαρτιού.

Η σειρά των βίπερ γνώρισε σπουδαία επιτυχία. Ίσως σε κάθε σπίτι να υπάρχει ακόμη ένα μικρό εγχειρίδιο εκείνης της σύλληψης. Ωστόσο, έξω στην πόλη κυκλοφορούν αρκετά ακόμη, αδέσποτα σε πάγκους και ημιυπόγεια, κρατώντας καλά κρυμμένο και μυστικό το πόρισμα της υπόθεσης που κατέβαλλε τον Ellery Queen και έκανε την λονδρέζικη ζωή του σκληρή, γεμάτη μοναξιά. Αξιόλογοι συγγραφείς και εξαιρετικές μεταφράσεις κοσμούν σήμερα το περιεχόμενο των βίπερ. Φυσικά η σπουδαία λογοτεχνία έχει διαμορφώσει ένα είδος περιθωρίου γύρω από τα βίπερ, ωστόσο αυτό συμβαίνει μονάχα για εκείνον που ποτέ του δεν συνάντησε μια ιστορία με πρωταγωνιστή τον Ellery Queen και την αμερικανική μεγαλούπολη. Χαρακτήρες που εκτείνονται από την αμαρτία ως την λύτρωση και από την ανθρωπιά ως την ύβρη και τον φόνο, συνθέτουν την ανθρώπινη γεωγραφία των έξοχων μυθιστορημάτων που δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό Ellery Queen. Σε λίγο καιρό δικαίως ο ήρωάς τους μπορεί να περηφανεύεται πως έχει πια καβατζάρει – για να μιλήσουμε με όρους μιας γλώσσας που έξοχα μεταφέρεται στην δική μας πεπατημένη-, το ζήτημα, καθώς λένε, της αιωνιότητας.