L’Eclisse, του Michelangelo Antonioni
Το εναρκτήριο αυτό πλάνο μας μεταφέρει απευθείας στον πυρήνα του σύμπαντος της ταινίας. Ένας κόσμος όπου το φως μοιάζει να έχει μπλοκαριστεί, όπου επικρατεί μία μόνιμη Έκλειψη. Οι άνθρωποι δεν κατέχουν τον κόσμο, τον συναποτελούν με ό,τι άλλο περιέχεται εντός του. Πασχίζουν να οριοθετήσουν τα πλαίσια της πραγματικότητας, όπως την αντιλαμβάνονται. Να τη στριμώξουν σε μία δική τους «κορνίζα».
Θρυμματισμένα και αποσπασματικά πληροφορούμαστε τι έχει συμβεί μεταξύ του ζευγαριού. Μετά από μία εξαντλητική νύχτα αδιέξοδων συζητήσεων, φτάνουμε στην αυγή της συνειδητοποίησης. Το τέλος έχει επέλθει οριστικά. Το ερωτικό αυτό αδιέξοδο που θα κυριαρχήσει στην ταινία αποτελεί εξάλλου τη φυσική συνέχεια και προέκταση της αβεβαιότητας με την οποία σφραγίζεται το φινάλε της προηγούμενης ταινία του Michelangelo Antonioni. Το σκοτάδι του “La Notte” μετατρέπεται σε ένα ακόμη πιο ανησυχητικό ημίφως. Βρισκόμαστε στην αφετηρία μίας απελπισμένης περιπλάνησης προς αναζήτηση νοήματος. Μέσα σε ένα περιβάλλον που μεταβάλλεται διαρκώς και ραγδαία, πόσο μπορεί κάποιος να γαντζωθεί από τις σκέψεις και τα συναισθήματά του; Αναπόφευκτα μεταβάλλονται κι αυτά. Διαχέονται στο περιβάλλον και φθίνουν.
H πλοκή είναι ελλειπτική και μάλλον προσχηματική, όπως ακριβώς και τα διαλογικά κομμάτια. Σκοπίμως και επανειλημμένως, στις σημαντικότερες ερωτήσεις δεν δίδονται απαντήσεις. Ο Antonioni μέσα από ένα μοντάζ ευρηματικά αγχωτικό και με συνεχή μικρά κάδρα εντός ευρύτερων κάδρων, δημιουργεί μία συνεχή αντίθεση. Πολλά και διαφορετικά δίπολα αναπτύσσονται και αφήνουν πίσω τους μία αίσθηση λειψή. Άκρα σιωπή και οχλαγωγία, άπλετο φως και βαθύ σκοτάδι. Ελπίδα και απογοήτευση, ζωή και θάνατος. Ο θαυμαστός καινούργιος κόσμος δεν περιέχει παρά απατηλά όνειρα, όπως αναπαριστώνται συμβολικά με το βυθισμένο αμάξι. Παράλληλα, κάθε προσπάθεια επαναπροσέγγισης της ουσίας των πραγμάτων γίνεται αδέξια και καταρρέει. Ο ντελιριακός χορός της, μεταμφιεσμένης σε Αφρικανή, πρωταγωνίστριας είναι πέρα για πέρα ενδεικτικός. Μία μάταιη απόπειρα για ζωή, μια καταδικασμένη προσπάθεια για κέφι.
Η Monica Vitti είναι ερωτεύσιμη πέρα από οποιαδήποτε ανθρώπινη αντοχή και κράση. Είναι απόκοσμα θλιμμένη, αλλά είναι ταυτόχρονα αστεία και χαμογελαστή, όποτε κι αν το θελήσει. Περιφέρει τον ημιτελή εαυτό της σαν φάντασμα στους δρόμους, ανάμεσα στα εξίσου μισοτελειωμένα κτίρια της ανοικοδομημένης Ρώμης. Η βίαιη αστική μετάπλαση χέρι με χέρι με την ανθρώπινη αποξένωση. Η σεξουαλικότητα είναι το τελευταίο αποκούμπι που και αυτό αποβαίνει σύντομα άκαρπο. Η εντυπωσιακή ομορφιά του χρηματιστή Alain Delon συνοδεύεται από μία εξίσου εντυπωσιακή κενότητα περιεχομένου.
Όπως ακριβώς και το αντικείμενο της εργασίας του, το οποίο προσπαθεί να εξηγήσει στη νέα του σύντροφο, αλλά απλώς δεν μπορεί. Πουλά και αγοράζει αέρα κοπανιστό, πώς ακριβώς να της το εξηγήσει, πώς να δικαιολογήσει τις σκηνές αλλοφροσύνης στο χρηματιστήριο; Αυτό το τίποτα λοιπόν, είναι αυτό ακριβώς που δίνει και που εισπράττει και στον έρωτα. Μόνη πιθανή κατάληξη στην ερωτική ιστορία αυτών των δύο, το απόλυτο κενό.
Κάπως έτσι, φτάνουμε σε ένα φινάλε σπάνιας αισθητικής μεγαλοπρέπειας, σαν ένα ολιγόλεπτο και συμπυκνωμένο υπαρξιακό θρίλερ. Ο Antonioni καταδεικνύει την οικουμενικότητα του θέματός και των χαρακτήρων του, εξαλείφοντας τους τελείως. Στα τελευταία σιωπηλά, απρόσωπα πλάνα το αίσθημα προσμονής γίνεται αφόρητο, σχεδόν τρομακτικό. Σαν το ίδιο το ανθρώπινο είδος να έχει αυθυποβληθεί σε μία ολική έκλειψη και να απειλείται με αφανισμό. Προάγγελος των φόβων και των σκέψεων του Αντονιόνι περί του ζοφερός μέλλοντος ολόκληρης της ανθρωπότητας, όπως αυτοί θα εκφραστούν στην επόμενη του ταινία, “Il Deserto Rosso”, με πρωταγωνίστρια και πάλι τη Monica Vitti.
L’Eclisse, του Michelangelo Antonioni
Διάρκεια: 126’
Έτος παραγωγής: 1962
*Aναδημοσίευση από το cinedogs.gr, κινηματογραφικό συνεργάτη του Artcore magazine
