The Insult, του Ziad Doueiri
Η αρχική προσβολή διογκώνεται και διαστέλλεται, περνώντας από τα στάδια της επιθετικότητας, της εξύβρισης, της πεισματικής εμμονής αποκατάστασης της θιγμένης (;) τιμής, της εξίσου πεισματικής άρνησης συγγνώμης, της ευθείας υβρεολογίας, της βίαιης χειροδικίας. Η προσφυγή στη δικαιοσύνη μοιάζει μονόδρομος, μόνο και μόνο για να αποκρυσταλλωθεί η ανεπάρκεια ενός επίσημου μηχανισμού – οπλοστασίου απέναντι σε ανεπούλωτα τραύματα, οδυνηρά ανείπωτα, ανοιχτές πληγές που ζέχνουν.
Οι δυο αντίδικοι επικαλούνται τον νόμο, αλλά αυτά που αισθάνονται, αυτά που επιζητούν ως επικύρωση, δεν υφίστανται σε κώδικες, νόμους και συντάγματα. Τούτη η «Προσβολή» -που τρύπωσε στην τελική πεντάδα των φετινών Όσκαρ Ξενόγλωσσης Ταινίας, εκτοπίζοντας το “In The Fade” του Fatih Akin και το υπέροχο “Foxtrot” του Samuel Maoz- εκκινεί από μια απλή διένεξη, λαμβάνει διαστάσεις ηθικής και ανθρωπολογικής στάθμισης και καταλήγει μια επώδυνη -αν και υπερβολικά φωτοτογενής ανά στιγμές- αναδρομή στην αιμοταβαμμένη ιστορία ενός ταλαίπωρου έθνους.
Ο Λιβανέζος σκηνοθέτης Ziad Doueiri (που έχει εργαστεί ως καμεραμάν του Quentin Tarantino) αναλαμβάνει μια αποστολή εκ προοιμίου μεγαλόπνοη. Πρωτίστως, διότι αποτελεί ούτως ή άλλως σπαζοκεφαλιά το να στριμώξει κανείς μια ιστορική παραβολή σε ένα δικαστικό δράμα, αφήνοντάς το αρραγές και αποφεύγοντας να το καταστήσει παντελώς προσχηματικό. Αυτή η έτσι κι αλλιώς μεγαλεπήβολη προσδοκία γίνεται ακόμη πιο δύσκολα διαχειρίσιμη τόσο επειδή τα θεμέλια της ιστορίας είναι απαραίτητο να παραμείνουν συσκοτισμένα όσο και λόγω του προφίλ που οφείλουν να υπηρετήσουν πιστά οι δύο βασικοί χαρακτήρες: εσωστρεφείς, δωρικοί, αινιγματικοί, υπανικτικοί και όχι φλύαροι όσον αφορά τον πόνο που κουβαλούν και ο οποίος θρέφει τα σωθικά τους.
Ο Doueiri επιλέγει σοφά να μην μεταβεί απευθείας στο κεντρικό του ζητούμενο, αλλά να χρησιμοποίησει ενδιάμεσους βοηθητικούς παράδρομους. Όπως τη δεύτερη σύγκρουση, που υπερκαλύπτει την εναρκτήρια διαφωνία και εκκολάπτει την αληθινά επικίνδυνη διαμάχη, αυτή μεταξύ των δύο συνηγόρων, οι οποίοι λειτουργούν με σκιώδη κίνητρα, στο πλαίσιο μιας ευρύτερης ατζέντας που ξεπερνά κατά πολύ την επίδικη υπόθεση. Στο ίδιο μήκος κύματος, ο Doueiri φροντίζει να ενδύσει την αφορμή της πρωτόλειας προσβολής με μια σειρά αντανακλαστικών και παρεπόμενων συνεπειών που χτίζουν ένα πρώτο υπόβαθρο ηθικής αμφισημίας και δυσεπίλυτης κατανομής δικαίου και αδίκου.
Αφότου, λοιπόν, έχει στηθεί ένα γαϊτανάκι -ενίοτε αλληλοσυμπληρούμενων και ενίοτε συγκρουόμενων- ερμηνείων για τις έννοιες της υποκίνησης βίας, της υποτίμησης της ταυτότητας, της πολυδιασπασμένης και εξατομικευμένης ευθύνης, ο Doueiri μας εισάγει σταδιακά στην αληθινή του προβληματική. Την αδυναμία καταναγκαστικής συμφιλίωσης όταν το αίμα είναι ακόμη νωπό, την πολυπλοκότητα των μονίμως ανοιχτών και άλυτων ζητημάτων σε αυτό το αιώνια εύφλεκτο καζάνι που ονομάζεται Μέση Ανατολή.
Η «Προσβολή» κατορθώνει, λοιπόν, να οικοδομήσει κλιμακωτά, συνετά και δομημένα την έντασή της και να κρατήσει τα χαρτιά της κρυφά ωσότου το σημείο θραύσης συναντήσει την πλοκή. Αφήνεται, μάλιστα, να λειτουργήσει (και) ως δράμα ηθικών αμφιβολίων και διφορούμενων, α λα Asghar Farhadi, μέχρι να αγγίξει πιο ευαίσθητες πολιτικές χορδές. Τις οποίες, αφότου τσιγκλίσει, αφήνει ισόποσα και ισομερώς να ταλαντωθούν, αρνούμενη να δείξει προτιμήσεις και συμπάθειες.
Και για αυτούς ακριβώς τους λόγους, είμαστε πρόθυμοι και διατεθειμένοι να προσπεράσουμε τόσο ορισμένες ευκολίες στη σκιαγράφηση των διλημμάτων και των οριακών στιγμών όσο και την ολίγον φωταγωγημένη τελική διαδρομή προς τα σκοτάδια. Καθώς κοντοζυγώνει το φινάλε, η «Προσβολή» απαγγέλλει όταν θα μπορούσε να ψιθυρίζει, ομιλεί ενώ θα έπρεπε να υπανίσσεται. Αλλά και πάλι, ορθώνει ανάστημα και αναμετράται με τον πόνο και την πίκρα. Δεν το λες και λίγο.
The Insult, του Ziad Doueiri
Μεταφρασμένος τίτλος: Προσβολή
Είδος: Δράμα
Διάρκεια: 113'
*Aναδημοσίευση από το cinedogs.gr, κινηματογραφικό συνεργάτη του Artcore magazine
