Βιβλιοθήκη

Ο Horacio Ferrer δεν χρειάζεται συστάσεις. Ποιητής, στιχουργός για τις μεγαλύτερες δημιουργίες του αλησμόνητου, Αργεντίνου συνθέτη Astor Piazzolla χαρίζει τους στίχους του στα εμβληματικά “Balada para un loco” και “Chiquilín de Bachín”. Οι μελέτες του από το 1967 και έπειτα, αρκετά χρόνια πριν τον θάνατό του, αποκάλυψαν σε ολόκληρο τον κόσμο τον μαγικό και επικίνδυνο κόσμο της αγάπης των παθιασμένων gaucho. Των κοριτσιών που έχουν ομορφιά πιο εύθραυστη από του φεγγαριού και μπορούν να στερήσουν την ζωή από έναν ωραίο και ανυποψίαστο νέο. Ο Leopardi ίσως να έγραψε κάποτε για αυτές, αρκετούς αιώνες προτού το tango με τις απαράμιλλες, ρυθμικές του εναλλαγές κατακτήσει απ΄άκρη σ΄άκρη το Buenos Aires, φωτίζοντας έναν κόσμο γεμάτο από τις ριπές του πάθους και των βυθών την απρόσμενη ένταση. Πάνω στο φθηνό χαρτί των ταμπλό που σαρώνονται από τον άνεμο, βρίσκει κανείς τους στίχους της Μαρίας του Buenos Aires που δεν δειλιάζει εμπρός στον θάνατο, αν είναι για αγάπη. Οι στίχοι του Ferrer ταιριασμένοι με την πικρή δόξα των λαϊκών τύπων και τον ηρωισμό αυτού του μπαρόκ τόπου, δανείζονται τις σημασίες τους από τις πάμπες μιας παθιασμένης κοινωνίας. Δεν πρόκειται για λέξεις, μα για μαχαίρια που λαμπυρίζουν στο σκοτάδι, για σώματα με όλο το δραματικό τους λεξιλόγιο χαραγμένο πάνω στην φιγούρα μιας ανεκπλήρωτης αγάπης. Δεν πρόκειται για λόγια μα για πολιορκίες καταδικασμένες να ομορφύνουν αυτό το βιβλίο της λαϊκής ιστορίας που όλα τα γράφει. Η φοβερή ζωή παραχωρεί το δικαίωμα στους στίχους του Ferrer να νιώσουν τον χρόνο και τον θάνατο. Αντίνοοι και Carmen, το πάθος που φυσά μες στις γρίλιες της ζωής, τα ιερά σημάδια της, χνάρια του λάθους, της πλάνης, η παροδικότητα της τέχνης και η μαρτυρία μιας βιογραφίας έξαλλης και ερωτικής. Τίποτε λιγότερο για τους στίχους του Horacio Ferrer που πέφτουν σαν βελούδινο ύφασμα πάνω από τις αργεντίνικες συνοικίες, δίνοντας την ίδια αδυσώπητη γοητεία σε αυτές τις στάχτες που είπαμε φαντασία και μύθο και ρόδο γενναίο.

Θα αναρωτιέται κανείς με ποιον τρόπο κατόρθωσε να τρυπώσει σε αυτό εδώ το σημείωμα, μια σκιά όπως αυτή του Horacio Ferrer. Ίσως γιατί απέναντι στο δικό μας ρεμπέτικο με την σκηνογραφία και τις περσόνες και τους θρύλους του μονάχα το περιεχόμενο ενός τόσο δυναμικού είδους μπορεί να αντιπαρατεθεί. Μια ματιά στην ξενόγλωσση, εξαντλητική έκδοση “Golden Age of Tango: An Illustrated Compendium of its History” μπορεί να αποκαλύψει τις ομοιότητες και τις αντιστοιχίες δύο μοναδικών, μουσικών ειδών που ξεπέρασαν τα στενά πλαίσια της ρίζας τους και κατέκτησαν τον κόσμο με την αλήθεια και με της καταστροφής το φλεγόμενο τραγούδι τους. Η φυλακή, ο έρωτας, η απουσία, η νιότη, μια υπόσχεση που δεν κρατήθηκε, δυο μάτια μες στο καμπαρέ που σε κοιτάζουν, αρκούν σαν επιχειρήματα για τις εμπνεύσεις του tango. Καλλιτέχνες, τεχνοτροπίες, ινδάλματα χορευτές που ανέδειξαν με την παρουσία τους το είδος και το απέσπασαν από την λαϊκότροπη ζωή του, δίχως να του στερήσουν την ατμόσφαιρα που το γέννησε. Μαγαζιά και θρυλικές ερμηνείες, στίχοι και δοκίμια για το tango αφθονούν στην εξαιρετική έκδοση, μορφές που λατρεύτηκαν και βλέμματα που έκαναν για τελευταία φορά τον κόσμο να ριγήσει, διασχίζουν σαν πνεύματα τις σελίδες της πολυσέλιδης και διεξοδικής μελέτης του Horacio Ferrer. Με αγάπη και τιμή ο Αργεντίνος ποιητής αποδίδει στο tango τα ειδικά χαρακτηριστικά που το καθιστούν σήμερα δείγμα του εξωτισμού που σημαδεύει τις φαντασιώσεις μας. Πρόκειται για το χτύπημα του κεραυνού επάνω στο φτερό του ανθρώπου, για τον χτύπο μιας καρδιάς που αλλάζει τον ρου της ιστορίας και πληγώνει βαθιά το στέρνο του λιμανίσιου ανθρώπου. Ο Horacio Ferrer διασώζει στο βιβλίο του, αποκύημα δεκαετιών μελέτης, την σφραγίδα ενός είδους που διατηρεί την φρεσκάδα και την ποικιλία του ανθρώπινου αισθήματος. Η μουσική κατορθώνει όλα τα υπόλοιπα, μια και κανείς ποιητής δεν μπορεί να σώσει κάτι περισσότερο από τα ιερά απομεινάρια ενός ολόκληρου τρόπου ζωής και έκφρασης. Όμως η μουσική, αυτή φροντίζει να εμποδίσει την ύστατη απώλεια ή να την δοξάσει και τίποτε λιγότερο δεν κάνεις στην περίπτωση του tango.

Ώσπου να φθάσει στα χέρια μου η μελέτη που υπογράφεται από τις εκδόσεις Manrique Zago Ediciones, Buenos Aires φαντάζομαι την λαμπερή πρόσοψη ενός μαγαζιού κάπου στο Buenos Aires. Οι στίχοι του tango καρφώνονται σαν διαμάντια στον ουρανό, τ΄άστρα ματώνουν, το στερέωμα θολώνει, ο καιρός αγριεύει, μια αγάπη ξαναζεί μες στο γραμμόφωνο.

Αυτόν τον ύστατο παλμό καταγράφει ο Ferrer στην μελέτη του. Έναν παλμό πεταλούδας, μια ακραία ηθική και αισθητική θεωρία, πλασμένη από το ομορφότερο και το πιο σκοτεινό υλικό της αργεντίνικης παράδοσης.