Βιβλιοθήκη

Το μυθιστόρημα του/της Marieke Lucas Rijneveld αφηγείται την ιστορία μιας άκρως θρησκευόμενης αγροτικής οικογένειας η οποία χάνει ένα από τα παιδιά της λόγω δυστυχήματος, λόγω πνιγμού. Ο/Η συγγραφέας παρακολουθεί την πορεία της οικογένειας για ένα αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα μετά το τραγικό συμβάν, μέσω της οπτικής της μιας κόρης, της μικρής Τζάκετ, η οποία είναι και η αφηγήτρια του έργου. Μέσα από τα μάτια ενός μικρού παιδιού φιλτράρονται οι αντιδράσεις και ο τρόπος που αντιμετωπίζουν και προσαρμόζονται (;) τα μέλη της οικογένειας στον -παράλογο, με τη σημασία σχεδόν που δίνει ο Camus- θάνατο. Παράλληλα, ο/η συγγραφέας καταφέρνει να δώσει μια εικόνα της ζωής και των αντιλήψεων των μελών αυτής της αγροτικής οικογένειας, η οποία καθορίζεται από τη βαθιά και κυριαρχική θρησκευτική της πίστη – μια ζωή για την οποία ο/η Marieke Lucas Rijneveld έχει πρωτογενή εμπειρία λόγω των βιωμάτων του/της.

Στο πρόσωπο της μικρής Τζάκετ -η οποία, όπως δηλώνεται και από το όνομά της, μετά το θάνατο του αδερφού της, φορά διαρκώς πάνω της το τζάκετ της, χωρίς να το αποχωρίζεται- ο/η συγγραφέας κατορθώνει να αποδώσει με λεπτομέρεια το χαρακτήρα ενός βαθιά τραυματισμένου παιδιού, το οποίο καλείται να διαχειριστεί όχι μόνο το δικό του πένθος (κατά τη διάρκεια της μετάβασής του στην εφηβεία), αλλά και ταυτόχρονα το πένθος και τις αλλαγές που συμβαίνουν και σε όλα τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας. Το κείμενο -μέσω της περιγραφής της δράσης της Τζάκετ, μέσω των σχολίων της Τζάκετ, μέσω της περιγραφής όλου του οικογενειακού περιγύρου, έτσι όπως αυτός αποτυπώνεται στα μάτια ενός μικρού κοριτσιού- καταφέρνει να αποτυπώσει και να καταστήσει σαφές στον αναγνώστη πώς τα πάντα εντός της αφηγούμενης ιστορίας έχουν ποτιστεί με τη διαβρωτική παρουσία του Θανάτου. Κανένα πρόσωπο δεν γίνεται να μείνει ανεπηρέαστο -και το καταλαβαίνει αυτό η μικρή, έστω κι αν ενίοτε κάτι τέτοιο φαίνεται να μη γίνεται συνειδητά- από το χαμό ενός παιδιού που τραυματίζει την ίδια τη σύσταση και την ύπαρξη της οικογένειας. Η Τζάκετ καταγράφει μέσα της και καλείται να αντιμετωπίσει -ομολογουμένως με μια, φυσιολογική για ένα μικρό παιδί, παθητικότητα- τις κρίσεις της βίας ή της φυγής ή του ασίγαστου πένθους που κατατρώγει τις σάρκες των μελών της οικογένειας, ενώ ταυτόχρονα αναζητά τη δική της υπαρξιακή διέξοδο από τα γεγονότα. Η μικρή Τζάκετ είναι διαρκώς σε ένα διάλογο με έναν κόσμο που έχει σημαδευτεί από το θάνατο, ενώ προσπαθεί να κατανοήσει και να «συμφιλιωθεί» με το φοβερό γεγονός του οποίου τη φύση δεν κατορθώνει ποτέ να χωνέψει. Εξ ου και ο συμβολισμός του τζάκετ που δε το βγάζει ποτέ, παραπέμποντας έτσι στο κουκούλι της κάμπιας που φέρει την υπόσχεση μιας πεταλούδας που, καλώς εχόντων των πραγμάτων, θα πετάξει ελεύθερη… Σε αυτό το τοπίο του μυθιστορήματος έρχονται να προστεθούν και κάποιες επιπλέον διαστάσεις, που συνεισφέρουν και αυτές στον προβληματισμό που αναπτύσσει ο/η Marieke Lucas Rijneveld για τη ζωή: η σκληρότητα του αγροτικού βίου, όπου και εκεί είναι παρών ο θάνατος (για παράδειγμα ο θάνατος των ζώων) και όπου απαιτείται ο διαρκής και επίμονος αγώνας του ανθρώπου που θέλει να επιβιώσει· αλλά και η θρησκευτικότητα που καλείται να απαντήσει στο σκληρό ερώτημα για την πανταχού παρουσία του Θανάτου σε έναν κόσμο απουσίας/σιωπής του Θεού.

Αν και στατικό, σε γενικές γραμμές, ως προς τη ροή της ιστορίας, το «Δυσφορεί η νύχτα» είναι ένα μυθιστόρημα που, αν μη τι άλλο, πετυχαίνει να εκπλήξει τον αναγνώστη με το διεισδυτικό και εξαιρετικά λεπτομερή τρόπο με τον οποίο ο/η συγγραφέας δομεί την προσωπική και βαθιά, αν και υπαινικτικά, θλιμμένη αφήγηση του νεαρού κοριτσιού που αγωνιωδώς παλεύει για τη ζωή της με την τραγωδία που σημάδεψε την οικογένειά της. Ολόκληρη η αφήγηση, τόσο με τα λόγια και τις πράξεις της Τζάκετ όσο και με τα γεγονότα που εκείνη φιλτράρει στην καθημερινότητά της και προσπαθεί να τα κατανοήσει, πετυχαίνει να αποδώσει το ζοφερό κλίμα από το οποίο δεν ξεφεύγει τίποτα. Όλες οι λέξεις και όλες οι σκηνές που περιλαμβάνονται στο μυθιστόρημα μοιάζουν να αποτελούν ένα σύμπαν που και στην επιφάνειά του και στα βαθύτερα υποστρώματά του «στάζει» από τις τραυματικές εμπειρίες του παιδιού: είναι λες και ο λόγος της αφηγήτριας είναι ζυμωμένος σε κάθε σπιθαμή του από την έντονα βιωμένη εμπειρία ενός μη κατανοητού πλήρως πένθους. Έτσι που το σοκαριστικό τέλος να μην αποτελεί, εν τέλει, έκπληξη…