Λόγος + Τέχνη

Ευθύ και ειλικρινές, κωμικό και τραγικό ταυτόχρονα, το «Μάρτυς μου ο Θεός» είναι μια γρήγορη βουτιά στην οδύσσεια ενός Νεοέλληνα. Ο συγγραφέας καταφέρνει, με όχημα την πρωτοπρόσωπη αφήγηση και με απλότητα, αμεσότητα, ευθύτητα και αρκετό χιούμορ, να «σηκώσει τον καθρέφτη» και να παρουσιάσει στον αναγνώστη πρόσωπα, χαρακτήρες και καταστάσεις από μια σύγχρονη Ελλάδα που αγαπάμε πολλές φορές να παραβλέπουμε. Το αποτέλεσμα είναι ένα εν μέρει σαρκαστικό και εν μέρει βαθιά σοβαρό και πικρό κείμενο για εκείνους που δεν μπόρεσαν να προσαρμοστούν και να αλλάξουν ή δεν μπόρεσαν να αντιδράσουν…

(Γράφει ο Δαμιανός Τζούπης)

Επίκαιρο όσο ποτέ, στον καιρό των πολλαπλών προσώπων του ρατσισμού παγκοσμίως καθώς και –πιο συγκεκριμένα– στον καιρό του “Black Lives Matter” στην Αμερική, το μυθιστόρημα του εμβληματικού James Baldwin («Giovanni’s Room», «If Beale Street Could Talk»· το ημιτελές του έργο «Remember this Room» υπήρξε η βάση για το βραβευμένο ντοκιμαντέρ «I Am Not Your Negro») προσφέρει μια άμεση, σχεδόν παντελώς οικεία και απτή εμπειρία όλων των όψεων της ζωής των μαύρων στις Η.Π.Α. στα μισά του προηγούμενου αιώνα. Με στρωτή του αφήγηση, το «Κουαρτέτου του Χάρλεμ» είναι ένα κείμενο γραμμένο με ειλικρίνεια και ευαισθησία, με ένα και μοναδικό σκοπό του να αποτυπώσει την ανθρώπινη και γήινη πλευρά των χαρακτήρων του, κόντρα σε κάθε μορφής ρατσισμό και προκατάληψη (είτε αυτό έχει να κάνει με το φύλο, τη φυλή ή το σεξουαλικό προσανατολισμό).

(Γράφει ο Δαμιανός Τζούπης)

Αν το διάβασμα σε κάποια ηλιόλουστη παραλία προϋποθέτει να νιώσεις χαρά, αισιοδοξία και άλλα «φωτεινά» συναισθήματα, ίσως το τελευταίο πόνημα του Michel Houellebecq να μην είναι για σένα. Πνιγμένο στη θλίψη, τη ματαίωση και την απαισιοδοξία, το μυθιστόρημα εξιστορεί τη ζωή ενός 46χρονου δημόσιου λειτουργού που με πίκρα αναπολεί τη ζωή και τις σχέσεις του και ατενίζει με κυνισμό το μέλλον. Ο ήρωας, για να μπορέσει να λειτουργήσει κακήν κακώς μέσα σε μια ζωή που δεν αγαπά, καταφεύγει σε χάπια που ρυθμίζουν την παραγωγή σεροτονίνης. Το βιβλίο παρά την «μαυρίλα» που εκπέμπει, δεν παύει να είναι υπέροχο, κυρίως γιατί είναι σε ισόποσες δόσεις εξοργιστικό, τρυφερό, θλιβερό αλλά και βιτριολικά αστείο. Ο δε Houellebecq, ρατσιστής, μισογύνης και πικρόχολος όσο ποτέ, μας δίνει (τουλάχιστον σε εμάς που δηλώνουμε φαν του) άλλον ένα λόγο για να τον μισούμε και να τον αγαπάμε ταυτόχρονα!

(Γράφει η Αφροδίτη Κατσιά)

Καλώς ήρθατε στον αστείο, τραγελαφικό, γκροτέσκο, παλαβιάρικο κόσμο του ιδιοφυούς και πρόωρα χαμένου David Foster Wallace: εδώ θα προσπαθήσετε να ενώσετε τα κομμάτια ενός γιγαντιαίου παζλ όπου μια τηλεφωνήτρια (σε ένα τηλεφωνικό κέντρο-«βιτρίνα» για σκοτεινές μπίζνες) αναζητά τη χαμένη προγιαγιά της που φαίνεται να το έσκασε από τον οίκο ευγηρίας όπου ζούσε, ενώ παράλληλα προσπαθεί να διατηρήσει τις λεπτές ισορροπίες στις σχέσεις της με το ερωτευμένο αφεντικό της, τον πάμπλουτο αλλά αποξενωμένο πατέρα της, την τρελούτσικη φίλη της και τον Βλάντ τον Παλουκωτή (μη σκιάζεστε, πρόκειται απλά για τον λαλίστατο κοκατίλ παπαγάλο της). Σε αυτό το χαοτικό σύμπαν, ο αναγνώστης συχνά θα ξεκαρδιστεί στα γέλια – αλλά προσοχή, γιατί οι πιο θλιβερές, οι πιο επώδυνες και οι πιο δύσκολες πτυχές της ζωής, συχνά προσεγγίζονται μόνο μέσω αστεϊσμών και «ελαφρότητας».

(Γράφει η Αφροδίτη Κατσιά)

Μια γυναίκα αποφασίζει να γίνει χορτοφάγος. Αυτό είναι το θέμα του βιβλίου της Νοτιοκορεάτισσας Han Kang. Δεν ακούγεται και τόσο συναρπαστικό, σωστά; Μην ξεγελιέστε: κατά βάθος, το βιβλίο πραγματεύεται τη βία που συχνά υφίστανται οι άνθρωποι για να υπηρετήσουν τις κοινωνικές νόρμες, να μπούνε σε κάθε λογής «κουτάκια» για να χαρακτηριστούν «καλά» και χρήσιμα άτομα για την κοινωνία. Μυθιστόρημα σκοτεινό, που εγείρει ερωτήματα για το τι σημαίνει ψυχική υγεία και τι εστί, τελικά, παραλογισμός. Δεν είναι καθόλου τυχαίο που κέρδισε το Man Booker Prize για το 2016, καθώς είναι ένα βιβλίο που δεν περνάει απαρατήρητο.

(Γράφει η Αφροδίτη Κατσιά)

Είναι, ίσως, το απόλυτο καλοκαιρινό ανάγνωσμα αφού το πρώτο λογοτεχνικό εγχείρημα της Delia Owens -που το έγραψε διαβαίνοντας την 7η δεκαετία της- είναι ο ορισμός του page turner και διαβάζεται εν μία νυκτί, αν δεν καταφέρεις να απαγκιστρωθείς από τις σελίδες του. Πρόκειται για την ιστορία μιας κοπέλας, της Κάια, ενός θηλυκού Μόγλη που γεννήθηκε στον απόηχο του Β' Παγκοσμίου Πολέμου στη Β. Καρολίνα και εγκαταλελειμμένη από τους πάντες, βρίσκει καταφύγιο σε έναν βάλτο και μεγαλώνει παρέα με τους γλάρους και τα πλάσματα του αγριότοπου που την φιλοξενεί. Μέχρι που ο έρωτας της χτυπάει την πόρτα… Ίσως η ιστορία να θεωρηθεί «κοινότυπη» αλλά είναι τόσο αβίαστα συναισθηματική και αριστοτεχνικά δοσμένη, μπολιασμένη με την αστυνομική έρευνα ενός φόνου που κρατάει σε εγρήγορση τον αναγνώστη, που αδυνατείς να αφήσεις το βιβλίο από τα χέρια σου. Και ίσως η Κάια να είναι η βασική ηρωϊδα αλλά ο μεγαλός πρωταγωνιστής στο μυθιστόρημα της Owens είναι ο ίδιος ο βάλτος, η ομορφιά και το μυστήριο της φύσης, που η συγγραφέας -η οποία έχει κάνει ένα μεταπτυχιακό στη Ζωολογία, ένα διδακτορικό στη Συμπεριφορά των ζώων και έχει ζήσει 23 ολόκληρα χρόνια στην Αφρική, μελετώντας άγρια ζώα- αναδεικνύει με τις ονειρικές περιγραφές της και, ίσως, η έντονη φυσιολατρική του χροιά να είναι το συστατικό που απογείωσε κυριολεκτικά τη φήμη του βιβλίου, που ξεχώρισε και παρέμεινε στα κορυφαία της λίστας των New York Times Bestsellers για πάνω από ένα χρόνο με εκατομμύρια πωλήσεις.

(Γράφει η Ελένη Μαρκ)

Η Lee Min-Jin στο πρώτο της μυθιστόρημα «Πάτσινκο» αφηγείται την πορεία των μελών μια φτωχής οικογένειας από την Κορέα που αναγκάζεται να καταφύγει στην Ιαπωνία για να επιβιώσει – μία ιστορία που ξεκινάει το 1910 με την προσάρτηση της Κορέας στην Ιαπωνία και ολοκληρώνεται στα τέλη της δεκαετίας του 1980, εκτείνεται, δηλαδη, σε τέσσερις γενιές. Στην αφήγηση της Jin, η ιστορία της οικογένειας αυτής φωτίζει τις αφανείς -κατά πως αναφέρει η συγγραφέας- συνθήκες ζωής ενός λαού που διχάστηκε όσο λίγοι, και πιο συγκεκριμένα των Κορεατών που μετανάστευσαν στην Ιαπωνία για ένα καλύτερο αύριο, με την ελπίδα μιας νέας πατρίδας, αλλά βρέθηκαν σε ένα εχθρικό και ιδιαίτερα ρατσιστικό και προκατειλημμένο περιβάλλον, όπου ακόμα και τα εγγόνια τους, που έχουν γεννηθεί στη χώρα του ανατέλλοντος Ηλίου, να θεωρούνται άνθρωποι δευτέρας διαλογής λόγω της καταγωγής τους. Ένα δυνατό λογοτεχνικό ντεμπούτο αφιερωμένο σε ανθρώπους που αντιμετωπίζουν «ζητήματα πίστης, ταυτότητας και διαρκούς επιβίωσης», ένα βιβλίο, αποτέλεσμα εκτενούς έρευνας, που σίγουρα θέλεις να ξαναδιαβάσεις.

(Γράφει η Ελένη Μαρκ)

«Η ευτυχία είναι η συσσώρευση πολλών ασήμαντων μικρών τίποτε».

Η «Τριλογία της Μασσαλίας» του Jean-Claude Izzo είναι ένας τόμος που ενσωματώνει τα μυθιστορήματα: «Το μαύρο τραγούδι της Μασσαλίας» (1995), «Το τσούρμο» (1996) και το «Solea» (1998) και θεωρείται πλέον κλασικός εκπρόσωπος της ευρωπαϊκής αστυνομικής λογοτεχνίας με την πλοκή να τοποθετείται στη σύγχρονη Μασσαλία», «αυτή τη γη όπου η κάθε αυγή προσφέρει κι από μια ελπίδα στους ανθρώπους». Πρωταγωνιστής είναι ο Φαμπιό Μοντάλε, ένας 45άρης, αποστασιοποιημένος από τον κόσμο και τον εαυτό του μπάτσος, και από τους πιο γοητευτικούς νουάρ ήρωες που θα συναντήσετε. Οι περιπέτειες του Μοντάλε τοποθετούνται χρονικά τη δεκαετία του '90, μια περίοδο οικονομικής κρίσης και ανεργίας, μια εποχή που το εθνικό όνειρο είναι μηδέν μετανάστευση και μία «λευκή Γαλλία», μια περίοδο κοινωνικής και πολιτικής σήψης. Η «Τριλογία της Μασσαλίας», πέραν της απόλαυσης που προσφέρει η ατμοσφαιρική και δυνατή αστυνομική πλοκή, χαρίζει στον αναγνώστη και μία ολοκληρωμένη εικόνα του κοινωνικού και πολιτικού γίγνεσθαι στην ευρωπαϊκή μητρόπολη. Ο Izzo διαλέγει τη λογοτεχνία ως το πλέον πρόσφορο όχημα για να προβάλλει και να σχολιάσει τις αλλαγές που βλέπει να συντελούνται, για να στοχαστεί πάνω στα θέματα που τον απασχολούν -ρατσισμός, φτώχεια, μαφία, εγκληματικότητα-, για να εκφράσει τη θλίψη που νιώθει, βλέποντας τη γενέθλια γη, ένα ιστορικά φιλόξενο αστικό κέντρο όπου έβρισκαν αγκυροβόλι άνθρωποι άπο κάθε σπιθαμή της γης, «ένα σταυροδρόμι λαών και πολιτισμών», να μεταμορφώνεται σε άξενη και επικίνδυνη πόλη. Ο Izzo, σαν άλλος ψηφιδογράφος, σελίδα τη σελίδα, ψηφίδα τη ψηφίδα, δημιουργεί το μωσαικό της πόλης που τόσο αγαπάει, αναπαριστώντας δρόμους και σοκάκια, σπίτια και μαγαζιά, γειτονιές και πλατείες, το κέντρο και τα περίχωρα, με ιδιαίτερες μνείες σε ποιητές, μουσικούς και συγγραφείς, εστιάζοντας φυσικά στην καρδιά της Μασσαλίας που τη βλέπει να αιμορραγεί, σε αυτό το δυσλειτουργικό και εκρηκτικό πλέον ανακάτεμα ανθρώπων από διαφορετικές φυλές, θρησκείες, και κοινωνικά στρώματα.

(Γράφει η Ελένη Μαρκ)

Για άλλη μια φορά ο Stephen King δημιουργεί έναν αριστουργηματικό φανταστικό κόσμο, όπου τα πάντα είναι δυνατά, αρκεί να πιστέψουμε ότι πολλές φορές καμία λογική εξήγηση δεν είναι αρκετή για να ανταποκριθεί στην πραγματικότητα που ζουν οι ήρωές του. Πολλές φορές, πρέπει να «αμφισβητήσουμε την ίδια την πραγματικότητα», όπως αναφέρει ο ίδιος ο συγγραφέας για να μπορέσουμε να την αντιμετωπίσουμε.

Όταν το άγρια κακοποιημένο πτώμα ενός αγοριού ανακαλύπτεται σε ένα πάρκο, ο ντετέκτιβ Ραλφ Άντερσον διατάζει τη δημόσια σύλληψη του προπονητή μπέιζμπολ Τέρι Μέιτλαντ, αφού όλα τα στοιχεία και οι καταθέσεις των αυτόπτων μαρτύρων φωτογραφίζουν αυτόν σαν δράστη του αποτρόπαιου εγκλήματος. Καθώς η έρευνα προχωράει, αποδεικνύεται πώς ο ένοχος έχει άλλοθι. Τότε, όμως, πώς υπάρχει το DNA του στον τόπο του εγκλήματος; Ο μόνος τρόπος, είναι να βρίσκεται σε δυο μέρη ταυτόχρονα, αλλά κάτι τέτοιο δεν μπορεί να συμβαίνει. Πώς γίνεται να είναι τόσο αθώος όσο κι ένοχος; Ποιος είναι ο άντρας με τα μάτια σαν καλαμάκια;

Διαβάζοντας το μυθιστόρημα του King, συνειδητοποιούμε ότι «τέρατα» υπάρχουν παντού γύρω μας. Δεν έχει σημασία αν είναι υπερφυσικά ή όχι, μπορεί να είναι άνθρωποι που γνωρίζουμε, άνθρωποι υπεράνω πάσης υποψίας, μπορεί να είναι άνθρωποι άγνωστοι στο δρόμο που απλά έτυχε να περάσουν από δίπλα μας…

(Γράφει η Ερωδίτη Παπαποστόλου)

Όταν η Γιόζι, η κόρη του κορυφαίου ψυχιάτρου Βίκτορ Λάρενς, που πάσχει από μια μυστηριώδη ανίατη ασθένεια, εξαφανίζεται χωρίς κανένα ίχνος, εκείνος καταρρέει κι αποτραβιέται σε ένα απομονωμένο νησί για να βρει τον εαυτό του και να ξεφύγει από τους δαίμονες που τον κυνηγούν. Εκεί τον επισκέπτεται η Άννα Σπίγκελ, μια διάσημη συγγραφέας που πάσχει από μια σπάνια μορφή σχιζοφρένειας εξαιτίας της οποίας βλέπει όλους τους χαρακτήρες των βιβλίων της να ζωντανεύουν και να συνομιλούν μαζί της. Τι συμβαίνει όμως όταν ο ήρωας του τελευταίου βιβλίου της παρουσιάζει πολλές ομοιότητες με την υπόθεση της Γιόζι; Πώς μπορεί να γνωρίζει πράγματα που γνωρίζει μόνο η οικογένειά της; Ο Βικτορ δέχεται να αναλάβει τη θεραπεία της κι ένα τρομακτικό ταξίδι ξεκινά.

Πολλές φορές, το μυαλό μας μπορεί να αρρωστήσει και να ζούμε σε ένα κόσμο δικό μας, χωρίς λογική. Πολλές φορές, όμως, το μυαλό είναι και το μόνο που μπορεί να μας θεραπεύσει. Ανθρωποι που στέκονται στο δρόμο, κάθε μέρα στο ίδιο σημείο και μοιάζουν χαμένοι σε ένα δικό τους κόσμο, μπορεί να έχουν χάσει κάτι και απλά να ψάχνουν να το βρουν…

(Γράφει η Ερωδίτη Παπαποστόλου)