Λόγος + Τέχνη

ΣΤΙΧΟΙ, 2 

Στίχοι που κραυγάζουν
στίχοι που ορθώνονται τάχα σαν ξιφολόγχες
στίχοι που απειλούν την καθεστηκυία τάξη
και μέσα στους λίγους πόδες τους
κάνουν ή ανατρέπουν την επανάσταση,
άχρηστοι, ψεύτικοι, κομπαστικοί,
γιατί κανένας στίχος σήμερα δεν ανατρέπει καθεστώτα
κανένας στίχος δεν κινητοποιεί τις μάζες.
(Ποιες μάζες; Μεταξύ μας τώρα –
ποιοι σκέφτονται τις μάζες;
Το πολύ μια λύτρωση ατομική, αν όχι ανάδειξη.)
Γι’ αυτό κι εγώ δε γράφω πια
για να προσφέρω χάρτινα ντουφέκια
όπλα από λόγια φλύαρα και κούφια.
Μόνο μιαν άκρη της αλήθειας να σηκώσω
να ρίξω λίγο φως στην πλαστογραφημένη μας ζωή.
Όσο μπορώ, κι όσο κρατήσω. 

Αύγουστος 1957

* Το σύνολο του ποιητικού έργου του Τίτου Πατρίκιου θα κυκλοφορήσει σε δύο τόμους από τις Εκδόσεις Κίχλη.

Μεγάλο Βραβείο Μυθιστορήματος της γαλλικής ακαδημίας
Ο ήρωας του Μπερνανός, εφημέριος σε ένα μικρό χωριό της Γαλλίας, είναι η εικόνα της ταπείνωσης, της θυσίας, του μαρτυρίου. Θύμα της αφέλειας και του αδύναμου χαρακτήρα του, βαριά άρρωστος –η ασθένειά του θα τον οδηγήσει σύντομα στον θάνατο–, δεν κατορθώνει σχεδόν ποτέ να πράξει το σωστό, παρά τον θερμό ζήλο του και την ένταση της πίστης του. Το μικρόβιο της απελπισίας, που τον μολύνει, τον κάνει να φοβάται ότι θα χάσει αυτή την πίστη. Επιπλέον, απειλείται από ισχυρούς εχθρούς: από τον κυνισμό της αριστοκρατίας, την αδιαντροπιά μιας νεαρής γυναίκας, την απόλυτη φτώχεια του. Το μόνο που μπορεί να αντιτάξει ο νεαρός εφημέριος σε όλα αυτά είναι η πηγαία αγάπη του και η ελπίδα του στη χάρη του Θεού. 

Το «Ημερολόγιο ενός επαρχιακού εφημερίου» έχει μεταφραστεί και κυκλοφορήσει σε είκοσι εφτά χώρες, τιμήθηκε το 1936 με το Μεγάλο Βραβείο Μυθιστορήματος της Γαλλικής Ακαδημίας και κατατάσσεται μεταξύ των σημαντικότερων έργων της γαλλικής λογοτεχνίας του 20ού αιώνα. Έχει μεταφερθεί αριστουργηματικά στον κινηματογράφο από τον Ρομπέρ Μπρεσόν.

Η ελληνική έκδοση συνοδεύεται από πρόλογο, αναλυτικό χρονολόγιο και εκτενείς σημειώσεις από την έκδοση της Pléiade, και επίμετρο του Σταύρου Ζουμπουλάκη.

Η ζωή και η σταδιοδρομία του Ζωρζ Μπερνανός (1888-1948) θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν «περιπετειώδεις». Μαθητής σε σχολείο Ιησουιτών, πτυχιούχος Νομικής και Φιλολογίας, μέλος της Action française, ξεκίνησε ως δημοσιογράφος σε φιλομοναρχική εφημερίδα. Το 1930, ήδη διάσημος συγγραφέας των μυθιστορημάτων “Sous le soleil de Satan” (1926) και “La Joie” (βραβείο Femina 1929), διακόπτει τις σχέσεις του με την Άκρα Δεξιά. Ασκεί κριτική κατά του κομφορμισμού των καθολικών κύκλων και λίγο αργότερα θα υπερασπιστεί τους Ισπανούς Δημοκρατικούς, που αγωνίζονται κατά του Φράνκο, μέσα από μια σειρά πολιτικών άρθρων. Θα επανέλθει στη λογοτεχνία με το «Ημερολόγιο ενός επαρχιακού εφημερίου» το 1936· ακολουθούν σημαντικά έργα, τα οποία έγραψε επηρεασμένος από τον Ισπανικό Εμφύλιο (“Grands Cimetières sous la lune”), και που θα εκδοθούν αργότερα. Σε όλη τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου βρίσκεται στη Βραζιλία, αρθρογραφώντας κατά της κυβέρνησης δωσιλόγων του Βισύ, και παίρνοντας θέση υπέρ του Ντε Γκωλ και της γαλλικής Αντίστασης. Με πρόσκληση του Ντε Γκωλ θα επιστρέψει, τελικά, το 1945 στη Γαλλία. Πεθαίνει το 1948 και οι Ισπανοί δημοκράτες, μεταξύ των οποίων και πολυάριθμοι κομμουνιστές, θα σκεπάσουν το φέρετρό του με τη σημαία τους, σε ανάμνηση των “Grands Cimetières sous la lune”.

Γραμμένο με καθηλωτική ένταση και ακρίβεια, το συγκλονιστικό αυτό μυθιστόρημα καταβυθίζει τον αναγνώστη σε ένα σύμπαν όπου το κωμικό και το τραγικό, η πραγματικότητα και η φαντασία, η βιαιότητα και η τρυφερότητα γίνονται ένα.

1989. Ο λαός του Ελ Σλαβαδόρ ζει τον τρόμο του εμφυλίου πολέμου. Ένα πρωινό του Νοεμβρίου, μια ομάδα ένοπλων αντρών εισβάλλει στον χώρο του Καθολικού Πανεπιστημίου και δολοφονεί εν ψυχρώ έξι Ιησουίτες και δύο γυναίκες. Ο πατήρ Τοχέιρα αναγκάζεται από τις περιστάσεις να πάρει τα ηνία αυτές τις τραγικές μέρες και αναλαμβάνει το καθήκον να αποκαλύψει την αλήθεια που κρύβεται πίσω από αυτούς τους θανάτους. Ωστόσο, ο μοναδικός μάρτυρας που θα μπορούσε να βοηθήσει στην επίλυση της υπόθεση σιωπά. Ποιοι είναι οι πραγματικοί ένοχοι της σφαγής; 

Εμπνευσμένο από τα τραγικά γεγονότα που συντάραξαν το Ελ Σαλβαδόρ και τη Λατινική Αμερική, ο «Νοέμβριος» είναι ένα συγκινητικό μυθιστόρημα για τον φόβο, το μίσος και την ατιμωρησία. Ένα βιβλίο που ρίχνει φως για πρώτη φορά στα περιστατικά που έλαβαν χώρα το 1989, μια προσπάθεια να ακουστεί η φωνή των φτωχών και καταπιεσμένων.

HIGH-RISE: ένα επιβλητικό συγκρότημα πέντε υπερσύγχρονων οικοδομημάτων που υψώνονται ως τον ουρανό. Μια αυτάρκης πόλη, σε σχήμα παλάμης, που αναπτύσσεται κάθετα, αποτυπώνοντας την ταξική διαστρωμάτωση των ενοίκων: στους χαμηλότερους ορόφους ζουν οι λιγότερο ευκατάστατοι, στους ψηλότερους οι πιο προνομιούχοι. Πίσω από τους τοίχους του εντυπωσιακού κεντρικού ουρανοξύστη, οι ένοικοι είναι αποφασισμένοι να συμμετάσχουν σε ένα όργιο καταστροφής και ολέθρου. Τα κοκτέιλ πάρτι που διοργανώνουν οι πιο εύποροι καταλήγουν σε επιδρομές λεηλασίας με στόχο τους «εχθρικούς» ορόφους, και οι μέχρι πρότινος πολυτελείς εγκαταστάσεις μετατρέπονται σε πεδία αναταραχών, όπου κυριαρχεί το χάος.

Η κοινωνική οργάνωση απορρυθμίζεται με βίαιο τρόπο, και οι απομονωμένοι ένοικοι του ουρανοξύστη, oρμώμενοι από τα πρωτόγονα ένστικτά τους, δημιουργούν μια δυστοπία την οποία ορίζουν οι νόμοι της ζούγκλας.

Με τη διορατική ματιά του, ο J.G. Ballard συνθέτει ένα μυθιστόρημα που σχολιάζει την κατάρρευση του αστικού αφηγήματος. Ένα από τα κορυφαία έργα του θρυλικού συγγραφέα, για πρώτη φορά μεταφρασμένο στα ελληνικά.