H περίπτωση Robin
Η εμφάνιση του έφηβου συντρόφου του Σκοτεινού Ιππότη εξυπηρέτησε δύο σκοπούς. Ο πρώτος είχε έναν καθαρά δημογραφικό χαρακτήρα, καθώς η παρουσία ενός παιδιού που συντροφεύει τον πρωταγωνιστή σε κάθε του περιπέτεια είχε φανερή απήχηση στο, νεαρής ηλικίας, κοινό του κόμικ. Ο μικρός αναγνώστης μπορούσε πια να ταυτιστεί και ηλικιακά με ένα βασικό χαρακτήρα, κάτι πρωτόγνωρο για την εποχή, ιδίως στα υπερηρωϊκά κόμικς (Φυσικά, αυτήν την καινοτομία την μιμήθηκαν και άλλα κόμικς, οπότε δημιουργήθηκε μια σειρά από έφηβους υπερήρωες, όπως ο Superboy).Όπως ήταν αναμενόμενο, η εμφάνιση του Robin αύξησε κατακόρυφα τις πωλήσεις του Batman.
Στο σημείο αυτό, αξίζει να αναφέρουμε ότι στην περίπτωση του Robin ισχύει απόλυτα η ταύτιση αναγνώστη–ήρωα και στις δύο περσόνες του χαρακτήρα. Το μικρής ηλικίας κοινό, σε αντίθεση με τους ενήλικες, διαθέτει ένα Υπερεγώ που δεν έχει φιλτραριστεί απόλυτα από τις εμπειρίες της πραγματικότητας και είναι ακόμη διαποτισμένο από τη νεαρή φαντασία, η οποία αρκετά συχνά αναδύεται στους κόλπους του συνειδητού (Κάτι που βλέπουμε κάθε φορά που παρακολουθούμε παιδιά να παίζουν, υποδυόμενα φανταστικούς χαρακτήρες, ακόμη και υπερήρωες. Είναι φανερό ότι τα παιδιά, σε υποσυνείδητο επίπεδο, διατηρούν ακόμη την κρυφή φιλοδοξία-ταύτιση με μοντέλα που δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα). Αλλά και σε ένα πιο συνειδητό επίπεδο, η ειδυλλιακή ζωή του Dick Grayson* (ανέμελη ζωή σε μια τεράστια έπαυλη, «γιός» ενός στοργικού εκατομμυριούχου, που είναι ταυτόχρονα και υπερήρωας, καθώς και πρόσβαση στην bat-σπηλιά και σε μια σειρά από υψηλής τεχνολογίας «παιχνίδια», που δεν υπάρχουν πουθενά αλλού στον κόσμο) είναι φυσικό να ασκεί έλξη στον νεαρό αναγνώστη. Ακόμη περισσότερο, μάλιστα, καθώς πρόκειται για ένα ερέθισμα, τα χαρακτηριστικά του οποίου μπορεί να συγκρίνει άμεσα με τις δικές του συνθήκες ζωής – ποιο παιδί δε θα προτιμούσε να ζει σε μια έπαυλη αντί σε ένα μικροαστικό σπίτι**;
Η δεύτερη χρησιμότητα του Robin είχε να κάνει με την ένταξη του χαρακτήρα του Batman στο «κοινωνικά αποδεκτό» πρότυπο που αναφέρθηκε νωρίτερα. Ο Batman της δεκαετίας του ’30 ήταν ένας αρκετά εκκεντρικός χαρακτήρας· πέρα από τις νυχτερινές του δραστηριότητες, ο BruceWayne ήταν ένας ορφανός μοναχικός εργένης, που ζούσε σε μια τεράστια άδεια έπαυλη. Επρόκειτο για έναν χαρακτήρα τον οποίο, αν εξαιρέσεις το γεγονός ότι ήταν εκατομμυριούχος, δύσκολα θα μπορούσε να ζηλέψει κανείς. Η προσθήκη του Dick Grayson στη ζωή του Bruce Wayne γέμισε ένα σημαντικό κενό και λειτούργησε ως καταλύτης στο να αλλάξει ο χαρακτήρας και ο τόνος ολόκληρου του κόμικ. Ο Batman δεν ήταν πια μόνος του· ο μελαγχολικός και βλοσυρός Wayne είχε βρει ένα σύμμαχο και –ακόμη πιο σημαντικό– μια δεύτερη παρουσία στην κοινωνικά κενή ζωή του.
Η παρουσία αυτή βοήθησε τον χαρακτήρα να αποκτήσει μια «κανονική» ζωή. Ο BruceWayne παρουσιαζόταν πια ως ένας πλούσιος και ανέμελος οικογενειάρχης, με τις περιπέτειές του ως Batman να μην έχουν κάποιο αρνητικό αντίκτυπο στην οικογενειακή του θαλπωρή. Οι δύο ήρωες δεν μάλωναν, δεν παρεξηγούνταν, δεν καυγάδιζαν. Πράγματι, ο BruceWayne μπορούσε πλέον να παρουσιαστεί σαν ένας χαρούμενος και αξιοζήλευτος χαρακτήρας, ο οποίος επιτέλους μπορούσε να απευθυνθεί στο Υπερεγώ του αναγνώστη.
Η προσθήκη του Robin όμως σηματοδότησε και μια γενικότερη αλλαγή στο ύφος του κόμικ, μακριά από τη σκοτεινή –αλλά και κοινωνικά ενήμερη- ταυτότητα των πρώτων τευχών. Σταδιακά, οι περιπέτειες του Σκοτεινού Ιππότη τον έφερναν ολοένα και πιο μακριά από την πραγματικότητα, αλλά και από τη σοβαροφάνεια. Στη δεκαετία του ’50, ο Batman ταξίδευε στον χρόνο, σε άλλους πλανήτες, γινόταν πουλί ή ακόμη και… γοργόνα, μεταμορφωνόταν σε Σκοτσέζο με κιλτ. Το τραυματικό παρελθόν του ήρωα έπαιζε αποκλειστικά τον ρόλο της αφορμής για την οποία αποφάσισε να πολεμά το έγκλημα, και τα όποια –αναπόφευκτα– ερωτηματικά σχετικά με το τι επιπτώσεις θα μπορούσαν να υπάρχουν στον ψυχισμό ενός τέτοιου ατόμου αγνοούνταν επιδεικτικά. Η DC, μην μπορώντας να «μαλακώσει» τον χαρακτήρα με ρεαλιστικό τρόπο, αποφάσισε ουσιαστικά να τον απομακρύνει από την πραγματικότητα και εντέλει να τον γελοιοποιήσει.
Η δεκαετία του 1940 έφερε μεγάλες αλλαγές στο είδος του Superhero Comic, τις οποίες μπορεί να δει κανείς εξετάζοντας τα δύο πλέον αντιπροσωπευτικά κόμικς της περιόδου: τον Superman και τον Batman. Οι δύο ήρωες εμφάνισαν μια σημαντική στροφή στο ύφος και το περιεχόμενό τους, ακολουθώντας κατά έναν τρόπο τον παλμό της αμερικανικής κοινωνίας, η οποία, έχοντας περάσει από έναν παγκόσμιο πόλεμο, αναζητούσε τη λήθη του αμερικανικού ονείρου. Αυτή η τάση για απόδραση από την πραγματικότητα έγινε ακόμη πιο έντονη κατά τη δεκαετία του ’50, η οποία υπήρξε μελανό σημείο όσον αφορά την ελευθερία έκφρασης των κόμικς. Παράλληλα, σηματοδότησε την άνθηση του είδους των υπερηρώων και έφερε στο προσκήνιο τον δεύτερο «γίγαντα» των αμερικανικών Mainstream Comics: την Marvel.
*Το πραγματικό όνομα της πρώτης ενσάρκωσης του Robin, ο οποίος είχε αυτόν το ρόλο από το 1940 έως το 1969.
**Η ταύτιση του αναγνώστη με τις διττές περσόνες των υπερηρώων αναλύεται έξοχα από τον Umberto Eco.
Content Sources
- Umberto Eco, The Myth of Superman, Diacritics, τ. 2, No. 1, 1972
