Ιστορία των Κόμικς: Μέρος Δ
Τα κόμικς τρόμου ξεκίνησαν τη δεκαετία του ’40, αλλά αναπτύχθηκαν στη δεκαετία του ’50, όπου δημιούργησαν μια δική τους κατηγορία, που ξεχώριζε για τις αιματηρές υποθέσεις της και το βίαιο περιεχόμενο, το οποίο πολλές φορές ξεπερνούσε κατά πολύ εκείνο των ταινιών τρόμου. Αποκεφαλισμοί, διαμελισμοί και άλλες αιματηρές σκηνές απεικονίζονταν με όλες τις λεπτομέρειες. Η EC πρωτοστατούσε και σε αυτόν τον τομέα με τρεις σειρές: τα “The Vault of Horror”, “The Crypt of Terror” και “The Haunt of Fear”. Τα κόμικς αυτά ήταν εξίσου βίαια με τα υπόλοιπα, αλλά ξεχώριζαν για την πλοκή, το κείμενο και τα σχέδιά τους. Η EC γνώρισε πολλούς μιμητές, κανείς όμως δεν μπόρεσε να αντιγράψει τη συνταγή της επιτυχίας της, καθώς οι τίτλοι τους επικεντρώνονταν κυρίως στην οπτική απεικόνιση της βίας και τη μακάβρια ατμόσφαιρα, παρά στο σενάριο.
Για να κατανοήσουμε καλύτερα τα γεγονότα που ακολούθησαν, θα πρέπει να λάβουμε υπόψη μας ότι η τακτική των αστήρικτων κατηγοριών και ο τρόμος της ηθικής διαφθοράς δεν ήταν κάτι το καινούργιο στη δεκαετία του 1950. Μπορεί η σταυροφορία του γερουσιαστή McCarthy ενάντια στον κομμουνισμό – ένα ανεξέλεγκτο κυνήγι μαγισσών, το οποίο οδήγησε εκατοντάδες στη φυλακή και χιλιάδες άλλους να χάσουν τη δουλειά τους και να εξοστρακιστούν από την κοινωνία – να είχε χάσει μεγάλο μέρος της ισχύος της έως το 1955, το γεγονός όμως και μόνο ότι επί χρόνια η επιτροπή αυτή (μαζί με άλλες επιτροπές, άλλες δημόσιες και μερικές συγκροτούμενες ακόμη και από ιδιώτες) μπόρεσε να δράσει υπό την προστασία και την ενθάρρυνση του κράτους, καταπατώντας συνταγματικά δικαιώματα των πολιτών και διαστρεβλώνοντας βασικές αρχές της ελευθερίας λόγου και έκφρασης, αρκεί για να καταλάβει κανείς το κλίμα φόβου και πουριτανισμού που επικρατούσε εκείνη την εποχή. Η Αμερική φοβόταν τον κομμουνισμό, αλλά κυρίως φοβόταν την αλλαγή.
Ήδη έναν πρώιμο στόχο είχαν αποτελέσει οι υπόλοιπες «αναγνωρισμένες» τέχνες, με την περίφημη «Μαύρη Λίστα» του Hollywood (η οποία συμπεριλάμβανε οποιονδήποτε – έστω και εν υποψία – φίλο των κομμουνιστών, κατά κανόνα δίχως αποδείξεις ή βάση «τραβηγμένων απ’ τα μαλλιά» εικασιών), καθώς και τις μομφές και καταδίκες γνωστών προσωπικοτήτων από τον χώρο της ποίησης, της μουσικής και της λογοτεχνίας – όπως ο Leonard Bernstein, ο Arthur Miller, ο Orson Welles, και ο Charlie Chaplin. Ήταν φανερό, ότι αργά η γρήγορα ακόμη και τα κόμικς θα βρίσκονταν στο στόχαστρο.
Εν μέσω αυτού του κλίματος, τα κόμικς αποκτούν έναν ιδιαίτερα προκλητικό χαρακτήρα, ο οποίος δεν άργησε να προκαλέσει αντιδράσεις. Έναν πρώιμο στόχο αποτέλεσαν τα χιουμοριστικά κόμικς και τα κόμικς για παιδιά. Οι ενστάσεις, που είχαν διατυπωθεί ενάντια στα κόμικς για ενήλικες πριν από τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, προσαρμόστηκαν τώρα και επιστρατεύτηκαν ενάντια στους απογόνους τους… Υποστηρίχθηκε και πάλι ότι οι ιστορίες σε εικόνες είναι κατώτερες από τα πεζά μυθιστορήματα, και, επιπλέον, προβλήθηκε ο ισχυρισμός ότι τα παιδιά, λόγω της υπερβολικής τους εξοικείωσης με τα κόμικς, αργούσαν περισσότερο να μάθουν να διαβάζουν. Αυτή η άποψη στηριζόταν υποτίθεται, στο γεγονός ότι τώρα τα strip περιείχαν λιγότερα λόγια από κάθε άλλη φορά. Η προπολεμική προκατάληψη ότι τα κόμικς «είναι ανάγνωσμα της εργατικής τάξης» εξακολουθούσε να ισχύει. Ιδιαίτερα για τα παιδιά, υποστηρίχτηκε ότι τα κόμικς «δεν βελτιώνουν τον χαρακτήρα τους», ότι είναι από τη φύση τους «χαμηλού επιπέδου» και ότι υποβιβάζουν τη νοημοσύνη των αναγνωστών τους. Στην περίπτωση των αμερικανικών κόμικς που είχαν εισαχθεί στη Βρετανία, υπήρχε ένας παραπάνω λόγος για τους επικριτές να ισχυριστούν ότι οι εκδόσεις αυτές αποτελούν προϊόντα μιας χυδαίας κουλτούρας, που κυριαρχείται από την τηλεόραση.
Η κυριότερη διαφορά μεταξύ των αντιδράσεων αυτών σε σχέση με αυτές του παρελθόντος και ο λόγος που βρήκαν μεγαλύτερη ανταπόκριση είναι οι λεγόμενες αρνητικές επιδράσεις των κόμικς στα παιδιά. Η αλλαγή του αγοραστικού κοινού στις μικρότερες ηλικίες, ενώ έδωσε σημαντική ώθηση στις πωλήσεις, επέτρεψε στους επικριτές να την χρησιμοποιήσουν με τρόπο που ο μέσος Αμερικανός δε μπορούσε να αγνοήσει: Τα κόμικς βλάπτουν τη νεολαία. Οι ενστάσεις αυτές προετοίμασαν το έδαφος για εντονότερες επικρίσεις.
Μέσα σε λίγα χρόνια, τα κόμικς έγιναν ο αποδιοπομπαίος τράγος για διάφορες δυνάμεις αντίδρασης και λογοκρισίας, κάτι που θα οδηγούσε στην αποδυνάμωση και αναδόμηση του τομέα στην Αμερική. Το άμεσο αίτιο ήταν οι αντιρρήσεις ενός μέρους του κοινού στις Ηνωμένες Πολιτείες (και σε μικρότερο βαθμό στη Βρετανία) για τις δύο κατηγορίες που ήταν φυσικό να συγκεντρώσουν τέτοια πυρά: τα γκανγκστερικά και τα τρόμου με ιδιαίτερα τις εκδόσεις της EC— να προκαλούν σάλο. Στην Αμερική, άρχισε να κερδίζει έδαφος η ιδέα, ότι είναι εν μέρει υπεύθυνα για την αύξηση της νεανικής εγκληματικότητας, ενισχυμένη από ένα βιβλίο του διακεκριμένου ψυχιάτρου Dr. Fredric Wertham. To βιβλίο, που έχει τίτλο “Seduction of the Innocent” («Αποπλάνηση των Αθώων»), καταφέρεται ενάντια στις περισσότερες κατηγορίες κόμικς, αλλά κυρίως στα τρόμου και στα γκανγκστερικά. Στην πραγματικότητα, οι ισχυρισμοί ήταν επιστημονικά αβάσιμοι, καθώς το βιβλίο χρησιμοποιεί εικόνες από κόμικς, τις οποίες παρουσιάζει εντελώς αποκομμένες από το γενικό πλαίσιο, όπου εμφανίζονταν μέσα στα έργα. Οι ισχυρισμοί του Wertham αρκετές φορές ξεφεύγουν από τα όρια των κόμικς τρόμου και βίας, με τον συγγραφέα να διακρίνει κινδύνους για την νεολαία παντού: ο Superman παρουσιάζεται ως φασίστας, ενώ ο Batman και ο Robin είναι ομοφυλόφιλο ζευγάρι. Όμως, οι εντυπώσεις που δημιούργησε — χαρακτηρίστηκε «Το βιβλίο-σοκ της χρονιάς» — και ο ευαγγελικός ζήλος του συγγραφέα του, ήταν αρκετά για να προκαλέσουν ευρεία κοινωνική αντίδραση, η οποία εκδηλώθηκε με διαμαρτυρίες ή ακόμη και με το κάψιμο κόμικς σε γειτονιές της Αμερικής.
Ακολούθησαν συνεδριάσεις επιτροπών της Γερουσίας, στις οποίες κατέθεσε και ο Fredric Wertham. Η Γερουσία ανάγκασε τους εκδότες να συγκροτήσουν την «Ένωση Περιοδικών Κόμικς της Αμερικής» (Comics Magazine Association of America), που ιδρύθηκε επίσημα το 1954. Αυτή η Ένωση διαμόρφωσε έναν κώδικα δεοντολογίας, την εφαρμογή του οποίου επέβλεπε ένας οργανισμός ελέγχου, η «Επιτροπή Δεοντολογίας των Κόμικς» («The Comics Code Authority»). O Κώδικας ήταν ένας κατάλογος απαγορεύσεων. Απαγορεύονταν οι αναφορές στο σεξ, η υπερβολική βία, η αμφισβήτηση της εξουσίας κ.λπ. Η εφαρμογή του Κώδικα γινόταν με την υποβολή κάθε νέου τίτλου στην επιτροπή για έγκριση. Αν το κόμικ περνούσε τον έλεγχο, μπορούσε να εκδοθεί έχοντας στο εξώφυλλο τη σφραγίδα «Approved by the Comics Code Authority» («Εγκεκριμένο από την Επιτροπή Δεοντολογίας των Κόμικς»). Αν δεν περνούσε, απαγορευόταν η έκδοση του. Αυτό ήταν ένα σημείο καμπής για τα αμερικανικά κόμικς. Οι πωλήσεις έπεσαν σχεδόν αμέσως, καθώς ακυρώθηκαν αρκετές σειρές. Ολόκληρες κατηγορίες κόμικς εξαφανίστηκαν: τα τρόμου και τα γκανγκστερικά χτυπήθηκαν περισσότερο, αλλά και άλλες κατηγορίες επηρεάστηκαν, όπως τα πολεμικά, τα γουέστερν, τα ρομάντζα, ακόμη και οι σούπερ-ήρωες. Η EC εν τέλει χρεοκόπησε (και θα χρεοκοπούσε ακόμα νωρίτερα, αν δεν υπήρχε η επιτυχία του MAD), ενώ άλλοι εκδότες δεν ήταν τόσο τυχεροί. Η κατάρρευση αυτή, ενός ολόκληρου είδους κόμικ –και μάλιστα ίσως του δημοφιλέστερου- προκάλεσε την είσοδο των αμερικανικών κόμικς σε μια νέα εποχή…
