Antoni Tàpies: Ο εικαστικός της ύλης
Η τέχνη του αποπνέει μία άγρια αρμονία, που προκαλεί το θεατή να εισέλθει σε ένα κόσμο πρωτόγνωρο που κυριαρχείται από ύλες, φόρμες και ιδέες τόσο γνώριμες όσο και αχαρτογράφητες. Τα σύμβολα, οι γραφές, τα ανάγλυφα και οι επικολλήσεις συνυπάρχουν με επιφάνειες που έχουν έντονη γλυπτική χροιά και προτάσσουν μια υφή γήινη, σχεδόν αρχέγονη. Οι τελικές εικόνες ισορροπούν με τόλμη και αναδεικνύουν την βιρτουόζικη συνθετική ικανότητα του καλλιτέχνη που συνδυάζει τη στιβαρότητα με την απόλυτη ελευθερία. Αυτή η ελευθερία προτάσσεται από την αφαιρετική προσέγγιση που έχει συνήθως στο έργο του, που ουδέποτε είναι δεσμευμένο από τις συνθήκες του υπαρκτού και του πραγματικού.
Οι συνθέσεις του αποκτούν μία μυστικιστική, σχεδόν θρησκευτική χροιά που ενισχύεται από τις συχνά μνημειακές διαστάσεις των έργων του. Χαρακτηριστικά, όταν κάποιος βρίσκεται μπροστά σε ένα έργο με διαστάσεις που μπορεί να υπερβαίνουν ενίοτε και τα 3 ή 4 μέτρα, αυτό κυριαρχεί στο οπτικό του πεδίο, προκαλώντας ένα δέος που είναι δύσκολο να περιγράψει κάποιος.
Ακόμα και αν δεν είναι εμφανές εκ πρώτης όψεως, ο άνθρωπος είναι παρών στο έργο του Tàpies, σαν ανάμνηση ή σαν κυρίαρχο στοιχείο, με τρόπο αμιγώς υπαινικτικό. Συχνά, ο άνθρωπος εκπροσωπείται από ένα επικολλημένο ρούχο, ένα αποτύπωμα ή ένα ανάγλυφο, απομεινάρια και ενδείξεις αντί για ολοκληρωμένη φιγούρα.
Ακόμα όμως και στα έργα που ο άνθρωπος είναι ένα πιο ευδιάκριτα σχεδιασμένο στοιχείο της σύνθεσης, ο Tàpies επιλέγει η μορφή να λειτουργεί με έναν τρόπο καθολικό και όχι αναφορικό. Οι μορφές δεν αναπαράγουν μία υπαρκτή μορφή ως αναφορά στον φυσικό κόσμο, αλλά λειτουργούν ως πανανθρώπινες αναφορές που δεν σταματάνε σε συμβάσεις όπως φύλο, ηλικία, φυλή κτλ. και αποσκοπούν στην ανάδειξη του ανθρώπου ως ύπαρξη. Μία ύπαρξη που είναι σε έναν χώρο αγνή και απόλυτη και διαχειρίζεται εξίσου απογυμνωμένες έννοιες μέσα στο πλαίσιο αυτό. Θάνατος, Γέννηση, Ανάμνηση, Ύπαρξη, στοιχεία που συνθέτουν το θεματικό φιλοσοφικό υπόβαθρο αυτού του πλούσιου καλλιτεχνικού έργου.
Η ιδιοφυΐα του Tàpies αναδεικνύεται και μέσα από τον πλουραλισμό των τεχνικών που χρησιμοποιεί για να συνθέσει την εικαστική του σκέψη και να πραγματώσει τα έργα του. Είναι ένας ζωγράφος που φεύγει από τα όρια της κοινής ζωγραφικής του καμβά και εμβαθύνει σε ύλες, επικολλήσεις, ανάγλυφα αλλά και γλυπτά ή κατασκευές στον χώρο που αποδεικνύουν τις συνεχείς του εικαστικές ανησυχίες και αναζητήσεις. Αυτές είναι που τον καθοδηγούν στα καλλιτεχνικά του πειράματα, τα οποία οικοδομούν ένα σύνολο δουλειάς τόσο συνεπές όσο και πρωτοποριακό στο πλαίσιο της εποχής που πραγματώθηκε.
Η γραφή και το σύμβολο είναι ένα άλλο τεράστιο κεφάλαιο στο έργο του που είναι παρών στο σύνολο σχεδόν των έργων του και ίσως να έχει τις ρίζες του στην καταγωγή του. Όπως αναφέρεται στην βιογραφία του, κατάγεται από μία οικογένεια της Καταλανίας σημαντική στον τομέα της έκδοσης και διακίνησης βιβλίων. Η γραφή στο έργο του αποτελεί τόσο εννοιολογικό όσο και αισθητικό στοιχείο, καθώς εγκαθιδρύει έναν διάλογο με τον εκάστοτε θεατή και τον συνοδεύει στην εγκεφαλική πορεία μέσα στο έργο. Παράλληλα, είναι αξιοσημείωτη και η συγγραφική του πορεία, καθώς δημοσίευσε ένα σημαντικό αριθμό δοκιμίων που εμβάθυναν πάνω στις θέσεις του για κοινωνικά, καλλιτεχνικά και πολιτικά ζητήματα. Επίσης, ήταν ενεργός και στον τομέα της γραφιστικής, καθώς συνεργάστηκε με δεκάδες ποιητές και συγγραφείς στην εικονογράφηση και έκδοση, χρησιμοποιώντας πάντα πρωτοποριακές τολμηρές τεχνικές.
Όλα τα παραπάνω συνθέτουν την πολυσχιδή προσωπικότητα αυτού του μεγάλου Καταλανού καλλιτέχνη, που αποτελεί ορόσημο στην παγκόσμια τέχνη. Αξίζει ο καθένας να εμβαθύνει στο έργο του και να μην χάσει ευκαιρία να δει από κοντά εκθέσεις που παρουσιάζουν τη δουλειά του, συχνό φαινόμενο σε μεγάλους φορείς της Ευρώπης και της Αμερικής.
