Άλλαι Τέχναι

Στο δημοτικό μουσείο της πόλης της Χάγης, γνωστό ως Gemeente Museum den Haag, έχει βρει το σπίτι της η μεγαλύτερη συλλογή του De Stijl με τίτλο “Mondriaan and De Stijl”. Το κτίριο, έργο του Ολλανδού αρχιτέκτονα Hendrik Petrus Berlage, άνοιξε στο κοινό, έπειτα από πολλές καθυστερήσεις, το 1935. 

Ένα κτίριο που χτίστηκε εξαρχής με σκοπό να φιλοξενήσει έργα, όχι μόνο παραστατικών τεχνών, αλλά και διακοσμητικών και που έμελλε να είναι και το τελευταίο έργο του αρχιτέκτονα. Ένας χώρος μελετημένος και προσεγμένος, χτισμένος με βάση ένα γεωμετρικό σχεδιαστικό σύστημα και με τα χαρακτηριστικά κίτρινα τούβλα να επενδύουν τον σκελετό του κτιρίου.

Στον εξωτερικό χώρο του μουσείου βλέπουμε ένα σύμπλεγμα αποτελούμενο από μία γυναικεία μορφή –προσωποποίηση της Χάγης- και από 5 αγγελικές μορφές που συμβολίζει τους 5 τομείς που θα φιλοξενούνταν στο μουσείο αρχικά, τις παλαιότερες διακοσμητικές τέχνες, μουσικά όργανα, εκτυπώσεις, την ιστορία της Χάγης και την μοντέρνα τέχνη. Η γυναικεία μορφή δείχνει με το χέρι της το δρόμο προς την τέχνη και φέρει την επιγραφή ‘Eer het god’lijk licht in d’openbaringen van de kunst’ (‘Honour divine light in the revelations of art’).

Οι πάνω όροφοι του μοντέρνου αυτού κτιρίου φιλοξενούν τη μεγαλύτερη παγκοσμίως συλλογή, με έργα του κινήματος De Stijl ή Νεοπλαστικισμού, όπως είναι επίσης γνωστό, και ενός εκ των ιδρυτών του, Piet Mondrian. Το De Stijl γεννήθηκε το 1917 στο Άμστερνταμ από τον Theo van Doesburg, ο οποίος ήταν και ο εκδότης του ομώνυμου περιοδικού, από τον Piet Mondrian, τον VIlmos Huszar και τον Bart van der Leck. Κεντρικός άξονας του κινήματος ήταν η αφαίρεση στην οποία ο καλλιτέχνης οδηγείται μέσα από την απλοποίηση της φόρμας και τη χρήση των βασικών χρωμάτων. Η απόλυτη επίτευξη του κινήματος του De Stijl ήταν ότι μέσα από τη συνεχή επεξεργασία του θέματος κατέληξαν σε θέματα που –σχεδόν αποκλειστικά- αποτελούνταν από οριζόντιες και κάθετες κατευθύνσεις χρωματισμένες με τα βασικά χρώματα, το μαύρο και το άσπρο.

Ο ίδιος ο Mondrian τόνιζε τη σημαντικότητα της νέας αυτής έκφρασης της τέχνης που έχει απομακρυνθεί τελείως από τα φυσικά σχήματα και έχει μετατοπίσει το ενδιαφέρον του καλλιτέχνη στις ευθείες και στην καθαρότητα των βασικών και των μη χρωμάτων. Η αυστηρότητα του δόγματος του De Stijl βρήκε τη μορφή της στον αυστηρό ρυθμό των γεωμετρικών σχημάτων, σε ευθείες γραμμές, τετράγωνα και ορθογώνια παραλληλόγραμμα, με αποτέλεσμα τα σχήματα να δημιουργούν σχέσεις από θετικά και αρνητικά στοιχεία διατεταγμένα στον καμβά σε μη παραστατικές φόρμες. Το χρωματολόγιο του κινήματος περιορίζεται στο κόκκινο, μπλε και κίτρινο, στο μάυρο και το άσπρο και αυτά μόνο στην πιο καθαρή τους σύσταση.

Σχεδόν ολόκληρη η εξέλιξη του De Stijl φαίνεται στα έργα του Mondrian που έχουν για θέμα τους ένα δέντρο. «Το Κόκκινο Δέντρο», έργο του 1908 είναι ένα πελώριο δέντρο που καταλαμβάνει όλον τον χώρο του πίνακα. 

Στο αρχικό του αυτό στάδιο, ο Mondrian αναμιγνύει τα χρώματα για να καταφέρει μια πιο ρεαλιστική απόδοση του θέματός του. Ωστόσο, το μπλε στο φόντο και το κόκκινο των κλαδιών προμηνύουν την μετέπειτα επικράτησή τους στο έργο του.