Art Outside the Core

Παρ’ ότι ακολούθησε πιστά τις υφολογικές χολιγουντιανές συμβάσεις και τους βασικούς κανόνες αιτιότητας των ταινιών δράσης, δεν έκανε ποτέ αυστηρά τυποποιημένο και στιλιζαρισμένο σινεμά. Υπερσκέλισε με χαρακτηριστική άνεση τις νόρμες κι έφτιαξε μια ολόδική του υπερκοσμική φιγούρα, που πίσω από τις επίμονες διχοστασίες για την πραγματική της αξία, συνεχίζει να εμπνέει μέχρι σήμερα, και θα συνεχίσει βέβαια εις το διηνεκές. Κι επ’ αυτών, ο κορυφαίος κριτικός κινηματογράφου Roger Ebert είχε δηλώσει: «Θα ήθελα όταν μεγαλώσω να γίνω σαν τον Clint Eastwood. Τον σκηνοθέτη, τον ηθοποιό, τον ανίκητο, τον ηλικιωμένο!».

Συλλέγω λοιπόν σήμερα 5 ταινίες αυτού του κινηματογραφικού τιτάνα και με δυο τρία λόγια σας προτρέπω να τις δείτε (ξανά) όσο πιο γρήγορα μπορείτε! Όχι βάσει αυστηρών αισθητικών κι ιδεολογικών κριτηρίων, μα για απροσδιόριστους λόγους. Γιατί το σινεμά του Eastwood έχει ακριβώς αυτήν την άφατη ποιότητα του κλασικού και ταυτόχρονα του pop. Πολύ βαρύ μέταλλο ο Clint!

Ταινίες με κεντρικό θέμα τον πόλεμο υπάρχουν πάμπολλες. Από την κιουμπρικική παράδοση μέχρι τα εμπορικότερα blockbusters, κι από την «Αποκάλυψη Τώρα» μέχρι τις κλασσικές αμερικανικές κωμωδίες του μεσοπολέμου, οι συρράξεις κι οι αιματοχυσίες αποτελούσαν πάντοτε ανεξάντλητη πηγή έμπνευσης για τους δημιουργούς του σινεμά. Κανένα φιλμ όμως δεν προσεγγίζει τον κόσμο που έφτιαξε ο Eastwoodτο 2006.Η πρώτη ταινία, το αμερικανόφωνο “Flags of our Fathers”, καταπιάνεται κατά τη διάρκεια του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου με τη μάχη του νησιού IwoJima ανάμεσα στις ΗΠΑ και την Αυτοκρατορία της Ιαπωνίας, με τα δραματικά γεγονότα να βιώνονται και να εξιστορούνται από την αμερικανική πλευρά. Το επίσης αμερικανικής παραγωγής “Letters from IwoJima” από την άλλη, αφηγείται στα ιαπωνικά αυτή τη φορά κι ιδωμένο από τη σκοπιά Γιαπωνέζων στρατιωτών την ίδια οριακή σύγκρουση, η οποία κι αποτέλεσε ένα καθοριστικό σημείο καμπής για τη μοίρα των δύο λαών και την εξέλιξη του πολέμου. Εκείνο που είναι αληθινά πρωτοποριακό όμως σ’ αυτό το δίπολο που χτίζει ο μεγαλοφυής Clint Eastwood, είναι η βαθιά ενσυναίσθηση με την οποία εγκύπτει στην ψυχολογική μελέτη των ηρώων του. Πάνω στα θεμέλια της μαρξιστικής ιδέας που θα ονομάζαμε «κοινωνική ολότητα των γεγονότων», ο σπουδαίος αυτός δημιουργός διατρανώνει με τις δύο του αυτές ταινίες πως οι άνθρωποι που παίρνουν μέρος στον πόλεμο αξίζουν πολύ περισσότερο την προσοχή μας απ’ τον ίδιο τον πόλεμο. Ταινίες πολυεπίπεδες, καθηλωτικές, αληθινά αριστουργηματικές!

Με τη συγκλονιστική Hilary Swank στο ρόλο της ζωής της, τον πάντα απολαυστικό Morgan Freeman αλλά και τον ίδιο τον Clint Eastwood σε ρόλο φιλεύσπλαχνου «πατέρα» και πνευματικού οδηγού (θα συναντήσουμε τους ίδιους συμβολισμούς και παρακάτω, στο απαράμιλλο “Gran Torino”), το “Million Dollar Baby” είναι κάτι πολύ παραπάνω από την αναμενόμενη ιστορία ενός αουτσάιντερ του μποξ και του επίμοχθου αγώνα για επικράτηση. Έξω από την πεπατημένη του πολυδοκιμασμένου «αθλητικού» δράματος και πλήρως απογυμνωμένο από περιττούς ηρωισμούς, είναι πρωτίστως ένα φιλμ που εξυμνεί την αδήριτη ανάγκη της ανθρώπινης ψυχής για συμπαράσταση κι ουσιαστική παρηγοριά. Μια αληθινή ουμανιστική ελεγεία, ισότιμα μοιρασμένη ανάμεσα σε τραχείς πεσιμισμούς και μια κατάφωτη αισιοδοξία, φτιαγμένη από έναν σκηνοθέτη που πάνω απ’ οτιδήποτε άλλο πίστευε πάντοτε στον άνθρωπο. Κι αν υπάρχει μια ιδέα που συνέχει όλη τη φιλμογραφία του Clint Eastwood είναι ακριβώς αυτή η υπαρξιστική κοσμοθεωρία του.

Τι να πει κανείς γι’ αυτήν την ταινία; Τι μπορείς να γράψεις για τη σπαρακτική δεινότητα του Sean Penn μπροστά από το φακό, τη μυθική εικονοποιία των διαλόγων, την αφηγηματική μελωδικότητα που ξεδιπλώνεται με λεπτοδουλεμένο ρυθμό μετρονόμου και σου κόβει την ανάσα; Το “Mystic River” είναι μια πελώρια μορφική κατασκευή που κάθε της στοιχείο αλληλοδιαπλέκεται με τα υπόλοιπα και συμπήγνυται σε μια ολοκληρωμένη ιδέα. Ο τρόπος που κινείται η κάμερα στο χώρο, το μοντάζ, οι μουσικές, οι ερμηνείες και πάνω απ’ όλα η συναισθηματική εμπλοκή του θεατή στα γινόμενα επί της οθόνης, συνθέτουν μια από της καλύτερες ταινίες της προηγούμενης δεκαετίας κι εκφράζουν με απαράμιλλη ενάργεια τις φιλοσοφικές προεκτάσεις της γραφής του Eastwood.

Το 2008 ο Clint Eastwood παρουσίασε στις σκοτεινές οθόνες δύο του ταινίες. Το δραματικό “Changeling” που ρίσκαρε επενδύοντας στην Angelina Jolie για έναν ρόλο αρκετά δυσπρόσιτο συναισθηματικά, άφησε πολύ καλές εντυπώσεις σε θεατές και κριτικούς, αλλά δεν ήταν μια από τις εμβληματικές ταινίες στο πλούσιο παλμαρέ του Αμερικανού. Προς το τέλος όμως τις χρονιάς συνέβη ένας πραγματικός καλλιτεχνικός σεισμός στους χώρους του εμπορικού κινηματογράφου. Στο “Gran Torino”, το πιο ρηξικέλευθο και συμβολικά ασφυκτικό του φιλμ, ο θεός Clint επιχειρούσε κάτι πραγματικά αδιανόητο για την ως τότε ερμηνευτική του πορεία. Και παρ’ ότι είχε ήδη δώσει δείγματα εξομολογητικής «μετάνοιας» στο “Million Dollar Baby”, εδώ, με τους πάντα έντονους ανθρωπιστικούς χρωματισμούς του, αποδομούσε ολοκληρωτικά την ηθική αυταξία του ήρωά του για να την ανασυστήσει σ’ ένα καινούργιο, ολότελα διαφορετικό πλαίσιο. Ένα πλαίσιο πολύ πιο συναισθηματικά φορτισμένο κι αληθινό. Με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που ο απαθής Μερσώ στον «Ξένο» του Camus αρνείται να μεταλάβει πριν την εκτέλεσή του, ο Kowalski του Eastwood, μισάνθρωπος και φοβικός, αρνείται τις συναισθηματικές δεσμεύσεις και την ανθρώπινη επαφή, μέχρι όμως που η σταδιακή εξέλιξη της αφήγησης θα τον φέρει μπροστά στο κρισιμότερο καθήκον της ζωής. Κι «εκτέλεσή» του θα δώσει ζωή σ’ ένα από τα ομορφότερα φινάλε που έχει δει το σινεμά! Η υπαρξιακή αυτή ροπή του Eastwood θα κορυφωθεί με το πιο πρόσφατο έργο του, το “The Mule”. Και γι’ αυτό αξίζει να βλέπει κανείς αναδρομικά ταινίες σαν το “GranTorino”. Προάγγελοι όχι μόνο της εργογραφίας του Eastwood, αλλά της ίδιας της ανθρώπινης ιστορίας.

Χωρίς περιττολογίες: αν θέλετε τον πιο εύγλωττο και σαφή ορισμό του “Western”, δεν έχετε παρά να δείτε το Unforgiven! ΤΕΛΟΣ

βενσερέμος κι εις το επανιδείν