Η aλλόκοτη ιστορία του Πέτερ Σλέμιλ, του Adelbert von Chamisso
Η μικρή, πικρή ιστορία του Peter Schlemihl: Σημείωμα για την νουβέλα «Η aλλόκοτη ιστορία του Πέτερ Σλέμιλ», του Adelbert von Chamisso. Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ερατώ.
Όταν τελείωσε εκείνο το βιβλίο, έτρεξε γρήγορα έξω στο φως. Η αμφιβολία του δάγκωνε την καρδιά. Ήταν απομεσήμερο, μα δεν τον ένοιαζε καθόλου. Και αν τάχα του είχε συμβεί κάτι σαν αυτήν την παραξενιά που στοίχισε την ζωή του Peter Schlemihl; Και αν ο ίσκιος του χάθηκε σε ένα ποντάρισμα, σε μια φαουστική συμφωνία; Αν άθελά του θυσίασε το μοναδικό αντιφέγγισμα της ψυχής του; Επειδή αυτό είναι η σκιά του Peter Schlemihl που τριγυρνά κοντά του μα δεν του ανήκει. Η σκιά του άτυχου, καταδικασμένου ήρωα του Adelbert von Chamisso που χάθηκε σε μια συναλλαγή στέκει αφετηρία αυτής της υπέροχης και παράξενης ιστορίας. Μιας σκληρής μοίρας που δεν άξιζε σε κανέναν. Θα μου πείτε ο Peter Schlemihl πούλησε με γνώμονα κάποια σφοδρή επιθυμία τον ίσκιο του. Και τώρα πάει χαμένος, τριγυρνά στα βιβλία με την απεγνωσμένη του ύπαρξη, παλιό απομεινάρι μύθου οικουμενικού. Αυτό του άξιζε.
Κυρίες και κύριοι, ο Peter Schlemihl με την βιογραφία που δεν ζήλεψε κανείς. Πρόκειται για έναν μάρτυρα του εαυτού του, έναν διαφορετικό που παρέμεινε στην άκρη της ζωής, μια λεπτομέρειά της αδιόρατη που όμως στέκει εκεί, παράταιρη ζωγραφιά μες στον λογικό και απαραβίαστο κόσμο. Κάποτε μας προκαλεί με την ύπαρξή του και αμέσως τον καταδιώκουμε. Μα είναι μαθημένος ο Schlemihl σε αυτό το είδος της ζωής. Και όσο και αν ικέτεψε, τίποτε και ποτέ δεν κατάφερε.
Εσύ, με την επιδέξια λησμονιά σου, πρέπει με σιγουριά να θυμάσαι τον Peter Schlemihl εκείνον τον τύπο που συνήθιζες να συναντάς εδώ και εκεί στο σπίτι μου – έναν ψηλό νεαρό, που λογαριαζόταν κουτός και τεμπέλης, με εκείνους τους ιδιαίτερους, τους αταίριαστους τρόπους. Τον εκτιμούσα ειλικρινά. Μα δεν θα μπορούσες να ξεχάσεις κάποιον σαν αυτόν, Έντουαρντ. Υπήρξε ο ήρωας στις ρίμες μας, το βέλος τις μέρες της νιότης. Όλο τον θυμάμαι σε κάποια ποιητική συνεστίαση, όπου αποκοιμήθηκε την ώρα που έγραφα, δίχως να δείξει το παραμικρό ενδιαφέρον για εκείνο που σκάρωνα. Τον είχες ξαναδεί, σίγουρα ναι. Με ένα πράσινο παλτό, στο χρώμα του βατράχου της λίμνης που δεν έβγαζε ποτέ του.
Αυτός λοιπόν που στην εισαγωγή της πρώτης έκδοσης ο συγγραφέας συστήνει επιδέξια στο ανυποψίαστο ακόμη κοινό του, είναι ένας καθώς πρέπει νέος με το έντονο στοιχείο του γραφικού. Σαν να λέμε πως το παλτό του είναι κομμάτι παλιομοδίτικο και το χρώμα του χαλασμένο, όμως του χαρίζει μια πρωτοτυπία που κάθε καιρός μισεί. Σε αυτόν αναλογεί η σπάνια μοίρα να παζαρέψει τον ίσκιο του και έτσι άθελά του είναι εκείνος ο ίδιος που γράφει την τραγική όσο και απελπισμένη νουβέλα.
Σε κάποιο γράμμα του, ο ίδιος ο Adelbert Chamisso περιγράφει τον τρόπο που σκαρφίστηκε αυτήν την ιστορία. Είχε χάσει λοιπόν το καπέλο και τα γάντια του και το καλό του μαντίλι. Ο κλέφτης τον παραφύλαγε ξωπίσω του σαν ίσκιος. Ήταν τότε λοιπόν που ο φίλος του ο Fouque αναρωτήθηκε γελώντας μήπως τάχα ο Chamisso είχε χάσει και τον ίσκιο του. Το γερό και ανεξερεύνητο πνεύμα του Γερμανού βοτανολόγου και ποιητή, διέθετε πια την έμπνευση που χρειαζόταν. Όλα τα άλλα τα βρίσκει κανείς στις πολιτείες, στον ίδιο τον καιρό με τις ιδέες του και τις συμπεριφορές του. Φθάνει όμως το ταλέντο για να γεννηθεί μια σπουδαία ιστορία που επιβεβαιώνει εκείνο τον μαγικό τρόπο με τον οποίο οι μύθοι μπλέκουν και συνεχίζουν να ανανεώνουν την γοητεία που τους σημάδεψε.
Ο Κώστας Σκαλίδης φροντίζει να μην χαθεί τίποτε στην μετάφραση αυτής της τραγικής ιστορίας. Ίσως και εκείνος σε μια στιγμή αδυναμίας να στάθηκε για να χαρεί τον ίσκιο του που σημαίνει πως βρίσκεται ακόμη εκεί. Ο Emil Pretorious υπογράφει τα θαυμάσια σκίτσα στο εξαιρετικό βιβλίο των εκδόσεων Ερατώ.
Το παιδί δεν ήξερε τι τάχα να σκεφτεί. Προχώρησε σκεπτικό ως το σπίτι και έπειτα ξάπλωσε. Και όλη την νύχτα συλλογιζόταν τον ωκεανό, και την θέση του ανάμεσα στα αστέρια και πάνω ψηλά πλανιόταν ακόμη και από τις πιο σκοτεινές κορφές.
Ώρα σου καλή Peter Schlemihl καλέ μου φίλε, με την ατόφια σου ζωή που δεν στάθηκε ποτέ φιλολογική μα απεριόριστα μοναχική. Ψίχα της φαντασίας ενός μεγάλου παραμυθά.
Η aλλόκοτη ιστορία του Πέτερ Σλέμιλ, του Adelbert von Chamisso
Μετάφραση: Κώστας Σκαλίδης
Εκδόσεις Ερατώ
σελ. 178
