Η δε όνος είδεν τον άγγελο, του Nick Cave
O Nick Cave μες στις παραβολές: Σημείωμα για το μυθιστόρημα «Η δε όνος είδεν τον άγγελο» του Nick Cave με τον πρωτότυπο τίτλο “And the Ass Saw the Angel” σε μετάφραση Κωνσταντίνου Κ., επιμέλεια Νικ Μπήτνικ και ένα άγνωστο χαρακτικό στο εξώφυλλο με τα αρχικά γράμματα J.C.P. από τις Εκδόσεις Τυφλόμυγα.
Ο Roy Clark κρατάει την κιθάρα του με στυλ στο εξώφυλλο του δίσκου. Ο χρόνος που περνά έχει για τώρα τουλάχιστον το πρόσωπό του όταν τραγουδάει τις μεγάλες επιτυχίες. Κάτω από το φόντο της φωνής του και από κάθε κατεύθυνση, φθάνουν φωτογραφίες από το εξωφρενικό τηλεσκόπιο James Webb. Τα ειδησεογραφικά πρακτορεία στέλνουν σωρηδόν τις λήψεις που επαληθεύουν κάτι από τα σύνορα του κόσμου μας. Τελικά ο χρόνος δεν διαθέτει το πρόσωπο του Roy Clark και κανενός άλλου Roy ή Jim, George, Michael και τα ρέστα. Ο χρόνος έχει την όψη εκείνων των αδιατάρακτων γαλαξιών που πεθαίνουν εμπρός στο τηλεσκόπιο των θαυμάσιων δυνατοτήτων. Θα πρέπει να προσπαθήσει κανείς για να βρει τις κατάλληλες λέξεις που περιγράφουν όλα όσα συντελούνται αυτήν την στιγμή στο ξέφρενο παρόν μας. Θα πρέπει να προσπαθήσει πραγματικά για να συλλάβει τους χρωματισμούς, την ποικιλία των νεφών, την θαυματουργή σύνθεση αυτού εδώ του κόσμου που καθώς στριφογυρνά μαζί με τον τροχό του χρόνου παραμένει απαράλλακτος, μια γοητευτική φωτογραφία από την παλέτα του διαστήματος. Ο Roy δεν έχει καμιά διάθεση να με βοηθήσει, συνεχώς ανακαλεί το χθες, μιλά «για αγάπες καταστροφικές» συμβολίζοντας μια ηρωική και τόσο πένθιμη πια Αμερική.
Ίσως βρω τις κατάλληλες λέξεις στα βιβλία του μυθιστορηματικού «Όνου» που οι εκδόσεις Τυφλόμυγα φέρνουν πριν από χρόνια στο φως. Στα βιβλία του Nick Cave που συνθέτουν μια σκληρή ιστορία, μια καλά κρυμμένη παραβολή μες στην εμπειρία της τραχιάς ζωής. Στον πρόλογο της έκδοσης που συνοψίζει τις αρχές και τα θεμέλια της έκδοσης προσφέρονται μερικές λεπτομέρειες για το βιβλίο της Τυφλόμυγας. Στην μετάφραση ο Κωνσταντίνος Κ., προσθήκες από τον Νικ Μπήτνικ και ένα εξώφυλλο από χαρακτικό αγνώστου με τα αρχικά J.C.P. συνθέτουν τους συντελεστές αυτής της έκδοσης που αδέσποτη, εκτός του καιρού της, έρχεται για να αφηγηθεί την ιστορία της. “And the Ass Saw the Angel” τιτλοφορείται η πρώτη έκδοση του 1989 με την οποία ο Nick Cave κερδίζει τις εντυπώσεις στο δύσκολο αγώνισμα της λογοτεχνίας. Έκτοτε ο σπουδαίος Αυστραλός καλλιτέχνης θα προβεί σε μερικές ακόμη εκδόσεις. Καμιά τους όμως δεν μπορεί να κερδίσει σε εντυπώσεις και πληρότητα την πρώτη, μυθιστορηματική του απόπειρα.
Ο ίδιος αναφέρει.
Στα 1985, αποφάσισα να ζήσω στο Βερολίνο. Εκεί μου τρύπωσε στο μυαλό να γράψω ένα μυθιστόρημα και έτσι για τα επόμενα τρία χρόνια απομονώθηκα σε ένα δωμάτιο στο Kreutzberg και το έγραψα. Το ονόμασα Η δε όνεος είδεν άγγελον και αφορούσε την ιστορία ενός τρελού, μουγκού παιδιού, του Euchrid Eucrow που αν και στερήθηκε την λαλιά του έμελε να ενσαρκώσει την κάθαρση και την αυγή, ξεφτιλίζοντας τους βαθιά θρησκευόμενους της μικρής κοινότητας. Η ιστορία λαμβάνει χώρα στον αμερικάνικο νότο και την αφηγείται ο ίδιος ο Eucrow σε ύφος ερωτηματικό, με την χρήση μια υβριδικής γλώσσας που περιλάμβανε εν μέρει, την ντόπια λαλιά αλλά και την καθημερινή. Καθ’ όλη την διάρκεια του έργου ένας εκδικητικός Θεός μπολιάζει το νου του παιδιού με άσχημες απειλές σε μια διάλεκτο εν μέρει, βιβλική, με το βαθύ αποτύπωμα του νοτιά παντού και σχέσεις φανερές και πάλι μυστικές. Ο καλλιτέχνης που εξεγείρεται στο πρόσωπο αυτού του νέου, συνιστά μια από τις ερμηνείες του έργου που προτίμησε ο εμπνευστής του.
Δυο παράλληλοι κόσμοι, ένα βιβλίο αντικριστό. Με την ιστορία του Eucrow εξηγείται εν μέρει ο κόσμος, όπως και με τους πιστούς που παρ’όλα τα τάματα και τις γονυκλισίες δεν κέρδισαν τίποτε από τον χαμένο κόσμο. Οι ιστορίες τους μπλέκονται μες σε αυτές τις δαιδαλώδεις καθρεφτένιες σκάλες που οφείλει κανείς να ανηφορίσει για να συναντήσει ολόκληρη την ένταση και την μυσταγωγία του ευαγγελικού λόγου του Αυστραλού δημιουργού. Ένας λόγος εξίσου δυναμικός όταν μιλά για τα υψηλά και όταν πάλι σκύβει με κατάνυξη στην ταπεινή ζωή που σκληραγωγεί και καταλαμβάνει χώρους στην ψυχή και την καρδιά μας. Τίποτε δεν είναι περιττό στο βιβλίο του Nick Cave που γραμμένο τρεις δεκαετίες πίσω παλιώνει μαζί με αμίλητους ψαλμούς. Ένα παράπονο γραμμένο από άνθρωπο για άνθρωπο αφού κανένας Θεός δεν πρόκειται ποτέ να ακούσει την πίκρα σου όταν πέφτουν βαριές οι μυλόπετρες της ιστορίας. Η βιογραφία της ανάγκης, με την ασχήμια και το κατεπείγον της, ένα λεύκωμα από σκληρή, άκαρδη ζωή, παγίδες και μυρωδιά γράσου και γερμένα φώτα της ενδοχώρας συνιστούν όλο και όλο τα σύμβολα αυτού του σύμπαντος. Το βάρος του συντρίβει τις ζωές μας , η πραγματικότητα που διευρύνεται από την μνήμη ως την αναπάντεχη έκπληξη και μια απεριόριστη έκταση. Ο Nick Cave που τραγουδά σε ατμοσφαιρικές, λιμανίσιες πολιτείες των αρχών του περασμένου αιώνα, ο Nick Cave που εκπροσωπεί μια ολόκληρη γενιά δημιουργών, τραβώντας από την γλαφυρή του φαντασία το λινό ύφασμα που κοσμεί την ιερή του καθενός Τράπεζα. Ο Nick που βουλιάζει μες στο ατελείωτο βιβλίο του, αυτό που δεν γυρεύει απαντήσεις ή συμπεράσματα παρά μονάχα ένα λιγοστό κομμάτι ουρανού. Ο κόσμος βρίσκει κάτω από την πληθωρική γραφή του Αυστραλού καλλιτέχνη λίγη από την μαγεία που κάθε μέρα χάνεται και ο αναγνώστης παραδίνεται στα βιβλία που διασταυρώνονται στις σελίδες της «Όνου», στην πνευματική όσο και ταπεινή πραγματικότητα που λάμνει σε αυτό το παράξενο και συγκλονιστικό μυθιστόρημα. Αυτήν που δανείζεται από τον Nick για να μπορέσει ο τελευταίος να επιβεβαιώσει ήδη από το μακρινό 1989 πως όλα κατατάσσονται στην ζωή και τον θάνατο εκεί έξω. Όλα τα φαινόμενα, όλα τα όντα, οι δράσεις και οι δυνάμεις του κόσμου οκνεύουν στο περιθώριο της ζωής και εκεί εμπρός από αυτήν παρελαύνουν ξεχαρβαλωμένα, αιώνια μεθυσμένα και ξεκληρισμένα. Μορφές χερουβικές, που συνιστούν μια ευθεία αναγωγή στην μνήμη και τον κόσμο των συμβόλων, περνούν εμπρός από τα μάτια μας, καθώς ο χρόνος απουσιάζει από το βιβλίο του Cave. Μυρωδιά παραπεταμένης ζωής καθώς σαν χωρικός ο συγγραφέας τριγυρνά στους δρόμους της ζωής του, σαρώνοντας πρόσωπα, φερσίματα και απουσίες. Ένας κόσμος βουβός σαν εκείνος που ξεπηδά από το «Εγχειρίδιο Ιχθύων» χρόνια μετά, διά χειρός του Νεοζηλανδού Flanagan, ένα σύμπαν βυθού με παράγκες και αποτυχημένες ζωές και «παγίδες μικρών ζώων που κλαίνε σαν μωρά μες στην νύχτα».
«Ήμασταν στην βάρκα, χωρίς στεριά, χωρίς σκιές εμπρός μας» γράφει ο de Luca σε κάποια νουβέλα του. Και έτσι δανείζομαι τα λόγια που χρωματίζουν την μυθιστορηματική μυσταγωγία του Nick Cave. Το βιβλίο θα ξεχωρίσει έναν χρόνο μετά την έκδοσή του και θα διακριθεί για την πρωτοτυπία και την πυκνή του ένταση. Η αιωνιότητα έκτοτε θα τροφοδοτήσει την αχαλίνωτη φαντασία και αυτήν την αστείρευτη πανίδα προσώπων και εμπειριών που αφθονούν σε αυτό το βιβλίο και σημαδεύουν το βαθύτερο συναίσθημα της ανθρώπινης, καθημερινής ιστορίας.
Τώρα πια ο Roy Clark έχει παραχωρήσει την θέση του σε κάποια μπαλάντα. Τα καρέ από το ακρότατο όριο του σύμπαντος επιμένουν και αυτό το σημείωμα παραθέτει από τον «Όνο» του Nick Cave τα κατάλληλα λόγια για αυτόν τον μοναδικό καμβά.
...Η νύχτα βαστά ένα σκοτεινό φανάρι και ανοίγει απότομα τα παραθυρόφυλλα της, έτσι μες στην καταχνιά της τύφλωσής μου, η σκοτοδίνη μου εκτινάσσεται σε μια εμπόλεμη σφαίρα από εξοργισμένους μετεωρίτες, φεγγάρια βουτηγμένα στο αίμα, ήλιους και χυτούς πλανήτες, κομματιασμένους αστεροειδείς, αφηνιασμένους κομήτες, , φωτεινά συμπλέγματα, στεφάνια στολισμένα με αστρικές τροχιές, πράσινα και κόκκινα νεφελώματα αερίων, νεφελώματα λευκά και σπειροειδή, μαλλιαρά αστέρια και φλεγόμενες βολίδες…
Το βιβλίο που εκδόθηκε το 2004 και μονοπωλεί το ενδιαφέρον του αποψινού σημειώματος φαντάζει νέο. Μα εκείνο δεν μπορεί να αποφασίσει για ποιο πράγμα θέλει περισσότερο να μιλήσει την ώρα που η ανθρωπότητα φθάνει στο τέλος του βλέμματός της. Πιθανόν οι φωτογραφίες του James Webb και η ατμόσφαιρα του Nick Cave να μοιράζονται τα ίδια χρώματα.
Η δε όνος είδεν τον άγγελο, του Nick Cave
Μετάφραση: Κωνσταντίνος Κ.
Εκδόσεις Τυφλόμυγα
σελ. 352
