Βιβλιοθήκη

Δεν χρειάζεται πια να σκύψει κανείς με λογοτεχνικό ενδιαφέρον στον αρχαίο, ελληνικό μύθο. Οι επισημάνσεις, οι μελέτες, οι πολυάριθμες αναλύσεις έχουν δοκιμάσει να ερμηνεύσουν σε βάθος την αρχαία, ελληνική τραγωδία και έχουν εξαλείψει τα περιθώρια της κριτικής θεώρησης. Ο μύθος μελετήθηκε και όλες του οι πλευρές φωτίστηκαν από τους μελετητές που στράφηκαν με θαυμασμό στα γεμάτα από ανθρωπιά και μεγαλείο κείμενα. Η Τροία έπεσε πια, τα τείχη της που άλλοτε δέσποζαν μεταβλήθηκαν σε συντρίμμια μες στα αγριόχορτα. Αυτά τα ίδια που έπνιξαν τους αιώνες, σκέπασαν τα κορμιά που ο μύθος θυσίασε για πάντα.

Μα είναι στο ανθρώπινο επίπεδο που η ελληνική ποίηση μοιάζει με μια αστείρευτη πηγή πορισμάτων και αισθημάτων. Είναι στην απόγνωση του Αχιλλέα και στην ραγισμένη καρδιά του μοιραίου βασιλιά της χαμένης πόλης, στον φόβο του πρίγκιπα που βγαίνει εκεί έξω γνωρίζοντας πως θα πεθάνει, αποχαιρετώντας πίσω του έναν ολόκληρο κόσμο, αγαπημένο. Είναι η ανθρωπιά στις οιμωγές της Κασσάνδρας και η αθωότητα του Αστυάνακτος, η απόγνωση του Ορέστη, η αμηχανία της Ελένης, με το φριχτό λευκό κρανίο μετά από αιώνες, μια μεταφυσική κόρη του Βερονέζε ίσως. Είναι στην Καρχηδόνα που καίγεται συθέμελα, στην αιώνια μαρμαρυγή του κόσμου που τρέμει, στις μικρές ζωές που με την χαμένη τους ισορροπία καθίσταται σημαντικές, μέτρα της ανθρώπινης πράξης, της πιο θλιβερής κατάπτωσης και του μεγαλείου που συναντιούνται στο σταυροδρόμι της κάθαρσης. Είναι σε όλες εκείνες τις νεαρές θεές, τους εραστές και τις προδομένες αγάπες που ξεσηκώνουν τον αχό της εκδίκησης που η αρχαία, ελληνική μυθολογία κρατάει ακόμη μια εκκωφαντική σημασία.. Σε αυτήν την ανεξάντλητη θεματολογία η ελληνική ποίηση παραμένει ένας σπουδαίος οδηγός γεμάτος από προσωπικότητες που φθάνουν στο ύψος του παραδείγματος και πιο πέρα προχωρούν. Θαρραλέοι στην απώλεια, ακέραιοι εμπρός στο πεπρωμένο τους που  έμελλε να τους αναδείξει σε φάρους των ανθρώπινων ορίων.

Κανείς από αυτούς δεν λιγοψυχάει εμπρός στο κάλεσμα της μοίρας του και η Ανδρομάχη, η έκπτωτη πριγκίπισσα δεν θα μπορούσε να αποτελεί εξαίρεση. Με τον ρόλο της προχωρεί ίσια ως μες στην ζωή που της επιφύλασσαν τα χρονικά. Μονάχα που στην περίπτωση της βασίλισσας του Κώστα Ακρίβου το όνομά της θα βρει κανείς παραλλαγμένο, έτσι που να μαρτυρά τους αρσενικούς καιρούς που την στιγμάτισαν. Η δική του Ανδρωμάχη βρίσκει το κουράγιο να αντισταθεί σε όλους εκείνους που δοκίμασαν να κηλιδώσουν την υπόληψή της, να κλονίσουν την ανθρωπιά της, εκείνους που την λάτρεψαν και άλλους, που χρόνια τώρα μιλούν για εκείνη με οίκτο πικρό. Στα βλέφαρα της Ανδρωμάχης πέφτει ένας ολόκληρος πόλεμος και η αλλοτινή κυρά του κάστρου τώρα βλέπει την ζωή της να κυλά στις λάσπες μιας σκλαβωμένης ξενιτιάς. Να ταλαντεύεται ανάμεσα στο ηθικό δίλημμα ενός μεγάλου καθήκοντος και την ίδια στιγμή να μεταμορφώνεται σε γυναίκα ζωντανή, στα χείλη και τον νου του ποιητή που μιλάει για ήθος, ελευθερία, προσευχή και άρνηση. Οι μεταβολές της τύχης, η αγάπη που είναι πιο αρχαία από αυτόν εδώ τον πόλεμο, το βάσανο της, ο νόστος και η ξενιτιά, η κριτική απέναντι στην ζωή σαν μέσα από την καρδιά της την ίδια, συνθέτουν τις πλευρές της Ανδρωμάχης του Κώστα Ακρίβου που ανείπωτα δυστυχισμένη ξαναβλέπει το φως.

Στην έκδοση του Μεταιχμίου που επαναφέρουν τον σημαντικό, Έλληνα συγγραφέα στην πρώτη γραμμή του αναγνωστικού ενδιαφέροντος ο ιερός πηλός της ζωής ανακατώνεται με την βρώμικη πράξη, αφήνοντας στις λεπτές υφάνσεις και τις συγκυρίες, στις πράξεις και το απόθεμα της ανθρωπιάς, να γράψουν την ιστορία ενός κοριτσιού από ξένη γη, μιας αθώας που γεύτηκε όσο κανείς την φρίκη ενός αναίτιου πολέμου. Με καρτερία και γενναιότητα οπλισμένη η Ανδρωμάχη του Βολιώτη συγγραφέα που τιμήθηκε για το πολυμεταφρασμένο του «Γάλα Μαγνησίας» δίνει τον αγώνα της για να κρατηθεί στην ζωή, να αντέξει την δοκιμασία μιας εσωτερικής αλλαγής. Μέσα από το πένθος του πολέμου άναυδη η ζωή αντικρίζει τα έργα της, τον ίδιο της τον εαυτό, κάνει κομμάτια την μετριότητά της και φέρνει στο φως τις πράξεις μεγάλες. Το συρματόπλεγμα που την κρατεί αιχμάλωτη στην Ελλάδα της εξορίας της δεν μπορεί να κρύψει τίποτε από τα τοπία που φτιάχνουν τα μάτια της Ανδρωμάχης.

Στο μυθιστόρημα των εκδόσεων Μεταίχμιο ο συγγραφέας αποπειράται να ερμηνεύσει τις ανθρώπινες καταστάσεις, τις πιο ακραίες. Μα την ίδια στιγμή κατορθώνει να εμποτίσει με μια ιδέα δροσιάς εκείνα τα χιλιοειπωμένα γεγονότα. Σαν να ακούγεται από παντού το ουρλιαχτό του Yeats που αναφωνεί «χαρείτε και πάλι!», όσο η μελαγχολική πορεία της ζωής της Ανδρωμάχης – με όποιον τρόπο και αν γραφτεί, το όνομά της θα παραμένει σύμβολο – , βρίσκει τον τρόπο να μας συγκινήσει ξανά και ξανά. Η καινούρια έκδοση του Ακρίβου δεν φιλοδοξεί να αναπαραστήσει μεγάλα αισθήματα , μα να βρει και να εντοπίσει τις λεπτές διακυμάνσεις της τύχης, τα ακριβά σαλέματα της ψυχής, τα παλαμικά.

Η Ανδρωμάχη παραμένει μια εκδοχή της τέχνης, αναλλοίωτη και αιώνια, μια όψη της αιωνιότητας που επιλέγει τα θέματά της και επεκτείνει τις ρίζες της ως το ανθρώπινο μεγαλείο. Την Ανδρωμάχη που συναντά και πάλι ο Κώστας Ακρίβος την σημαδεύει μια παλιά Αναγέννηση που φώτισε μοναδικά τις πτυχές της ανθρώπινης ψυχής. Μια γυναίκα που μετατρέπεται στο άθυρμα του πεπρωμένου, εκείνο που υποτάσσει οίκους και βασιλείς και φτιάχνει στρατιές από κουρασμένους στρατοκόπους. Η Ανδρωμάχη υποβάλλεται στην ρήση του Ηράκλειτου. «Ήθος ανθρώπων δαίμων» και είναι αναπόδραστη η μοίρα της χτυπημένης από τον θάνατο βασίλισσας. Λίγο πιο πέρα, στέρεες σηματοδοτήσεις, ακούγονται τα αχνά λόγια του Κωστή Παλαμά, σαν παραδέχεται πως αιτία του χαμού μας δεν είναι άλλη από ετούτη την ζωή μας την ίδια. Η Ανδρωμάχη , -υποταγμένη πάντα στην ορθογραφία του καιρού της – , ξένη πάντα και φερτή, σιωπηρά συγκατανεύει μέσα από την έκδοση του Μεταιχμίου. Θλιμμένη και σοφή δεν παραδίδεται ποτέ στον χρόνο, την μοίρα της δαμάζει έτσι όπως ακριβώς της χαρίζεται.

Η Ανδρωμάχη που φθάνει και πάλι με το δράμα της ως μες στην εποχή μας, δεν συνιστά ψηφίδα ενός μύθου, μα την γνήσια αρταμούρα των συναισθημάτων, που καθιστά μακρινό και αδιάφορο κάθε άλλο ζήτημα. Ρεαλιστική, εφευρίσκει έναν τρόπο για να επιβιώσει μες στην σφοδρή κακοτυχία του πολέμου και έτσι δεν συνιστά μίμηση του εαυτού της, αλλά μια αληθινά μοναχική περίπτωση, ίσως την πιο αδικαίωτη εκείνου μιας τρομακτικής, εμπόλεμης σύρραξης. Ο πόλεμος στέκει πάντα μια αφορμή με άγνωστες προεκτάσεις, ένα ολότελα καινούριο τραύμα που παρασέρνει την Ανδρομάχη κάθε εποχής. Ο Κώστας Ακρίβος φαντάζει σαν εκείνους τους αρχαίους φρυκτωρούς  που μεταφέρει το μήνυμα του πολέμου. Κάτω από το θανάσιμο φεγγάρι της Τροίας, γράφει για την ιστορία της Ανδρωμάχης, που αρνήθηκε να εξευτελίσει το βίωμα, γνωρίζοντας πια πως η δύναμη και η ομορφιά παραμένουν γραμμένα του θανάτου, όπως και το αηδόνι, τα άστρα και τα φύλλα της μηλιάς και όλου του κόσμου η πιο ανείπωτη ομορφιά. Για την Ανδρωμάχη που άντεξε τόσες και τόσες εκεχειρίες και που στο όνομά της ανέλαβε η λογοτεχνία να πει όσα δεν κατόρθωσε να αντέξει η ψυχή μας.