Βιβλιοθήκη

Το 2015 ο Marlon James κερδίζει το Man Booker Prize για τη «Σύντομη ιστορία επτά φόνων». Η ιστορία αυτού του ογκώδους μυθιστορήματος μόνο σύντομη θα μπορούσε να χαρακτηριστεί, αφού σε αυτή ο συγγραφέας προσπαθεί να συμπυκνώσει μόνο κατιτί από τη σύγχρονη ιστορία της Τζαμάικας. Και για αυτό το εγχείρημα βρίσκει μια τέλεια αφορμή: την απόπειρα δολοφονίας κατά του Τραγουδιστή της Τζαμάικας, του Bob Marley. Εκκινώντας από την απόπειρα εναντίον του εμβληματικού τραγουδιστή -που αποτελεί και συμβολικό κέντρο για το λαό του νησιού-, ο συγγραφέας δημιουργεί ένα λογοτεχνικό οικοδόμημα παράλληλων και αλληλοσυμπληρούμενων αφηγήσεων που καταγράφουν την δολοφονική ενέργεια και τις συνέπειές της, προσφέροντας ταυτόχρονα πρόσβαση σε ένα ολόκληρο τοπίο εμπειριών σχετικών με την ίδια την κοινωνία της Τζαμάικας και την ιστορικο-πολιτική της υπόσταση. Κι αυτό γιατί με επίκεντρο την επίθεση, πλέκονται μεταξύ τους αφηγήσεις που αφορούν τα γκέτο και τις συμμορίες του νησιού, τη μετανάστευση στις ΗΠΑ, την πολιτική και παραπολιτική εμπλοκή των Ηνωμένων Πολιτειών στη χώρα εν μέσω Ψυχρού Πολέμου, το εμπόριο και τον αμερικανικό «πόλεμο» κατά των ναρκωτικών, τις εμπειρίες του αποκλεισμού και της περιθωριοποίησης, των ανισοτήτων, της αποικιοκρατίας, της πολιτικής αναταραχής, της κοινωνικής κατάρρευσης…

Ο Marlon James είναι ένας αριστοτέχνης της γλώσσας και της αφήγησης. Έντεχνα δημιουργεί για τη «Σύντομη ιστορία» του μια γλώσσα απτή και πολυεπίπεδη, που αντανακλά εμπειρίες και θέσεις που έχει το καθένα από τα πρόσωπά του (την καταγωγή, την εκπαίδευση, την κοινωνική του τοποθέτηση…), ενώ επίσης έντεχνα πλέκει και περιπλέκει τα διάφορα νήματα των εμπειριών και των αφηγήσεων που φέρνει το κάθε πρόσωπο, με τρόπο που ουσιαστικά κατορθώνει να αποδώσει δίκαια την ίδια την περιπλοκότητα των καταστάσεων και των φαινομένων και των ζωών που ζουν τα ίδια τα άτομα. Ο James είναι πολύ επιμελής στο να κατασκευάσει ένα λογοτεχνικό κόσμο που είναι το ίδιο λαβυρινθώδης και πολυεπίπεδος όσο ο ίδιος ο κόσμος που αναλαμβάνει να «αναπαραστήσει» και να ζωντανέψει η ιστορία του. Ουσιαστικά κατά κάποιο τρόπο το ύφος της «Σύντομης ιστορίας» είναι αναγκαστικά αυτό που είναι, διότι αυτό απαιτεί το περιεχόμενο και τα σημαινόμενά της. Το να μιλήσεις για τις εμπειρίες διαφορετικών χαρακτήρων, με τον καθένα να έχει διαφορετική προέλευση, διαφορετικό κοινωνικό στίγμα και διαφορετικές επιθυμίες και επιδιώξεις, και το να σχηματίσεις μέσα από αυτές τις εμπειρίες ένα τοπίο νοήματος που να ανταποκρίνεται σε μια χώρα με περίπλοκη ιστορική θέση και βιώματα, είναι εξ ορισμού αδύνατο να πραγματοποιηθεί χωρίς μια συγγραφική φωνή που να πολλαπλασιάζει τα πλήθος και την ποικιλία των λόγων, εναρμονίζοντάς τα ταυτόχρονα ώστε να γίνουν ένα κείμενο με βάθος, εύρος και αυθεντικότητα.

Και κάπως έτσι, σε αυτή τη θάλασσα λόγων που αποτελεί τη «Σύντομη ιστορία επτά φόνων», ο αναγνώστης βυθίζεται και ανακαλύπτει διακριτά αλλά αλληλοεπικοινωνούντα σύμπαντα. Τοποθετείται ακριβώς μέσα στα γκέτο τα φτιαγμένα από φτωχά και τραχιά υλικά, παρακολουθώντας σχέσεις που χαρακτηρίζονται από ωμή βία, σκληρό κυνισμό, πατριαρχικές-παραδοσιακές δομές αλλά και ιδιαίτερους δεσμούς αλληλεγγύης. Παρατηρεί τα πολιτικά παιχνίδια των εντόπιων ελίτ και των διεθνών (δλδ. αμερικανικών) δυνάμεων, που κινούν τα πολιτικά νήματα για τη διατήρηση της πολιτικής εξουσίας και τον έλεγχο του κρατικού μηχανισμού, είτε στα πλαίσια ενός τοπικού παρασκηνιακού δράματος που αφορά τον έλεγχο του κράτους είτε στα πλαίσια ενός διεθνούς γεωπολιτικού ανταγωνισμού (εν μέσω Ψυχρού πολέμου) που χαρακτηρίζεται από έντονη οσμή (νεο-)αποικιακού πνεύματος. Ακόμη, ο αναγνώστης έρχεται κατά μέτωπο με τις σκληρές εμπειρίες της εγκληματικής δράσης, στην οποία έρχονται και παρέρχονται τα άτομα είτε στον (τραγικό) τους αγώνα να ξεφύγουν από τη μιζέρια τους είτε και για να εμπεδώσουν μια αίσθηση ελέγχου και δύναμης εν μέσω μιας κοινωνικής κατάστασης εκμετάλλευσης και αποκλεισμού από άλλες δομές εξουσίας ή ευημερίας. Αλλά σε κάθε περίπτωση και πίσω από κάθε αφηγημένο σύμπαν, ο αναγνώστης έρχεται κατά πρόσωπο με τα ίδια υλικά, υλικά που έχουν σχηματιστεί από τις ίδιες κοινωνικοιστορικές δυνάμεις που δούλεψαν για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα στη Τζαμάικα. Πρόκειται για τα υλικά των προσωπικών τραγωδιών των ανθρώπων: την σισύφεια αίσθηση της διαβίωσης σε μια καταρρακωμένη και αποικισμένη χώρα, τον διακαή πόθο διαφυγής από έναν βίαιο τόπο ακόμη και με τίμημα την εκρίζωση της προσωπικής ταυτότητας, το βάρος της κοινωνικής αλλοτρίωσης που δημιουργεί κάθε είδους κοινωνικές και ατομικές τερατογενέσεις.

Εν κατακλείδι, η «Σύντομη ιστορία επτά φόνων» είναι ένα αφηγηματικό κομψοτέχνημα, εντυπωσιακό στη δομή, τη γλώσσα και το εύρος του, που στην ουσία του μάλλον μιλάει για έναν φόνο, τον πολλαπλό φόνο μιας κοινότητας ανθρώπων – χωρίς αυτό να σημαίνει ότι κάπου ανάμεσα σε όλα δεν αχνοφαίνεται και μια απειροελάχιστη ελπίδα μιας κάποιας μερικής αποκατάστασης.