Λόγος + Τέχνη

Μόλις κυκλοφόρησαν σε βιβλίο τρία θεατρικά έργα σας, «Η εποχή του κυνηγιού», «Αυτοί που περπατούν στα σύννεφα», «Στα πόδια» από τις εκδόσεις Κριτική. Το πρώτο έργο πραγματεύεται τη σημερινή κατάσταση του ανθρώπου μέσα από τη ματιά δύο γυναικών: μία γυναίκα βρίσκεται σε θλίψη και επινοεί έναν γυναικείο χαρακτήρα με τον οποίο χτίζει μια φιλική σχέση σε φαντασιακό επίπεδο.
Πόσο δύσκολη είναι η σκιαγράφηση και η προσέγγιση του γυναικείου ψυχισμού από έναν άντρα; Θα θέλατε να μας πείτε την ιδέα πίσω από τη σύλληψη του έργου αυτού;
Είναι κυρίως μια ιστορία της ελληνικής κρίσης—η κοινή μας τραυματική εμπειρία μέσα από την προσπάθεια μια περιθωριακής και απομονωμένης γυναίκας να ξαναβρεί το χαμένο νόημα της ζωής της. Στην «Εποχή του κυνηγιού» ο πραγματικός κόσμος διασώζεται από τον φανταστικό, από τη φωνή του μυαλού μας που παίρνει σάρκα και οστά για να μας προστατέψει από την πλήρη διάλυση. Είναι μια τόσο συναισθηματικά πολύπλοκη ιστορία που άξιζε να έχει για πρωταγωνίστριες δύο γυναίκες—δύο πολυσύνθετα, απελπισμένα, αξιολάτρευτα και πολύ αστεία πλάσματα.

Το έργο «Αυτοί που περπατούν στα σύννεφα» ανέβηκε στο πλαίσιο του διήμερου αφιερώματος από τον Δήμο Σκύρου στον Βρετανό ποιητή Ρούπερτ Μπρουκ το φετινό καλοκαίρι. Πόσο παράτολμο και απαιτητικό είναι να γράψεις ένα έργο που αποτίει φόρο τιμής σε έναν τόσο σημαντικό καλλιτέχνη; Φοβηθήκατε το ενδεχόμενο αποτυχίας;
Η ανησυχία μου ήταν κυρίως το ενδεχόμενο μιας άψυχης, απλουστευτικής βιογραφίας ενός ποιητή που έχει απασχολήσει με διάφορους τρόπους το κοινό και τους βιογράφους του. Στην περίπτωση του «Αυτοί που περπατούν στα σύννεφα», ήθελα μια ιστορία για την ανάμνηση ενός ωραίου άντρα, για τον οποίο μπορούν να μιλήσουν μόνο οι εραστές κι οι αγαπημένοι του. Η εκδοχή που έγραψα, εστιάζει στην εμπειρία του κοινού ανθρώπου, ο οποίος αφήνει πίσω του την ανάμνηση ενός κόσμου που άλλαξε μόνο και μόνο επειδή αγάπησε και αγαπήθηκε. 

Μπορείτε να μας πείτε λίγα λόγια για το τρίτο θεατρικό «Στα πόδια»;
Η Σταματία Ρεβίθη ήταν η μοναδική γυναίκα που ζήτησε να λάβει μέρος στους πρώτους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1896. Το έργο «Στα πόδια» είναι μια φανταστική της σχέση με έναν άντρα που προσπάθησε να την μεταπείσει. Είναι η ιστορία δύο ανθρώπων που προσπαθούν να αλλάξουν ο ένας το άλλο με τόση επιμονή και λαχτάρα, που μεταμορφώνονται μέσα από αυτή τη λαχτάρα και συνειδητοποιούν πόσο πολύ περίμεναν κάποιον να τους αλλάξει τη ζωή. 

Με ποια αφορμή αποφασίσατε να προχωρήσετε στην έκδοση των τριών θεατρικών;
Αυτό αποτελεί απόφαση της εκδότριάς μου, Μάγγης Μίνογλου, μιας γυναίκας που σέβομαι και ακολουθώ τυφλά. 

Έτυχε να διαβάσω στα κοινωνικά δίκτυα μία ανάρτηση που υποδηλώνει αμέριστη εκτίμηση, σεβασμό και προπάντων ελπίδα προς το πρόσωπό σας και αναφέρει το εξής: «Σε αυτό το οικονομικό και κοινωνικό κυνήγι, με τα αμέτρητα θύματα αθώων “και μίας γενιάς που την εγκατέλειψαν οι ιστορίες της και τα θηράματά της” στέκεται απέναντι με λόγο ελπιδοφόρο ο Γιάννης Σκαραγκάς». Πως νιώθετε διαβάζοντας τόσο εγκωμιαστικές δηλώσεις; Δεδομένου του νεαρού της ηλικίας σας, δεν νιώθετε βαρύ το αίσθημα του καθήκοντος που έχετε αναλάβει;
Δεν μπορώ να δω τον εαυτό μου διαφορετικά. Γράφω επαγγελματικά από το 1996, έχω δουλέψει σε χώρους εξαιρετικά ετερόκλητους, με διαφορετικά κίνητρα και προθέσεις κατά καιρούς, και το μόνο που με ανανεώνει όλα αυτά τα χρόνια, είναι η ανάγκη να έχει νόημα η δουλειά μου. Και από την άλλη, βεβαίως και είναι βαθιά ανακουφιστικό να διαβάζω τέτοιες απόψεις και κριτικές για αυτά που γράφω. Δεν είναι μόνο θέμα ικανοποίησης αλλά και η πιο χειροπιαστή επιβεβαίωση ότι αυτό που κάνεις, έχει σημασία στην κρίση ανθρώπων με παρόμοιες ανησυχίες και αισθητική. 

Στο συνέδριο ‘A Soul for Europe’ στο Βερολίνo, που διεξήχθη στις αρχές Νοεμβρίου, αναφερθήκατε στη δική σας λογοτεχνική παρέμβαση για την Ευρώπη και τον πολιτισμό παίρνοντας τον λόγο μάλιστα μετά τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Μάρτιν Σουλτς. Μπορείτε να μας μιλήσετε λίγο περισσότερο για τον σκοπό του ‘A Soul for Europe’; Ποια ήταν η δική σας λογοτεχνική παρέμβαση για την Ευρώπη και τον πολιτισμό, όπως την εκθέσατε στον συνέδριο;
Το ‘A Soul for Europe’ είναι μια ετήσια διάσκεψη εκπροσώπων της πολιτικής, της οικονομίας και του πνεύματος με θέμα την ευρωπαϊκή ταυτότητα και τις προκλήσεις που προκύπτουν. Μίλησα για την Ευρώπη όχι μόνο ως οικονομική και πολιτιστική κοινότητα, αλλά ως επικράτεια ιστοριών μέσα στις οποίες ανανεώνουμε όλοι μας την ίδια ανάγκη για συνύπαρξη. 

Στο τέταρτο μυθιστόρημα που γράψατε, «Ο ουρανός που ονειρεύτηκες» (εκδόσεις Κριτική) η έννοια της εκδίκησης, η «αξία» του έρωτα, ο φόβος της μοναξιάς, η σημασία της μνήμης βασανίζουν έντονα τους ήρωες σας. Πόσο δύσκολο είναι για έναν συγγραφέα να προσπαθεί να δώσει απαντήσεις σε πανανθρώπινα ζητήματα όπως τα παραπάνω;
Η μεγαλύτερη αδικία για αυτούς που προσπαθούν να δώσουν απαντήσεις, δεν έχει να κάνει με το αν μπορούν, αλλά με το ότι πρέπει να μεγαλώνουν και να γερνάνε μαζί με τις απαντήσεις αυτές. Δεν είμαι σίγουρος αν προσπαθώ να απαντήσω σε κάτι θεμελιακό, ή να το ερμηνεύσω, να συνδεθώ μαζί του μέσα από τη δραματοποίηση. Είναι πολύ μοναχικό πράγμα να πασχίζεις να εξηγείς τις αντιφάσεις του κόσμου, σε κάνει και αμφισβητείς διαρκώς τη θέση σου μέσα του. Στο τέλος δεν μπορείς να απαντήσεις ούτε στο αν το κίνητρό σου ήταν πάντα το κενό των πραγμάτων ή του χαρακτήρα σου. Αυτή η ύστατη όμως αμφισβήτηση είναι για μένα το πιο ανακουφιστικό κομμάτι της ανθρώπινης αντίληψης. Αισθάνεσαι το ίδιο ασήμαντος, αλλά πολύ πιο απρόβλεπτος: επενδύεις στο ενδεχόμενο να αλλάξεις εσύ και μαζί σου όλες οι πιθανότητες για νόημα γύρω σου. 

Οι ήρωες του βιβλίου σας αποτελούν τραγικές φιγούρες και η «τραγικότητα» αυτή εντείνεται ακόμα περισσότερα από τα ονόματα που επιλέξατε να τους δώσετε: Οιδίποδας, Χουλιέτα, Μήδεια, Κάιν… Ποιο ήταν το σκεπτικό πίσω από την επιλογή αυτή;
Ήθελα σύμβολα ηρώων των οποίων η λογοτεχνική μοίρα να αποτελεί μια μεταφορά της ζωής όλων μας. Και ήθελα επίσης να ενισχύσω την αμφιβολία για το αν είναι όντως πραγματικοί ανθρωποι—επειδή πρόκειται για την εμμονή του ήρωα της ιστορίας, ότι δηλαδή έχει επινοήσει και έχει γράψει για τους ανθρώπους που έχουν παγιδευτεί μαζί του στο ίδιο πανδοχείο. Μου αρέσει πάντως να εντοπίζω ασυνήθιστα χαρακτηριστικά και συμπεριφορές σε αρχετυπικούς ή κλασικούς ήρωες στο σήμερα: είναι σαν να διασκευάζεις το πιο αινιγματικό κομμάτι της ανθρώπινης φύσης—τον χαρακτήρα—και να συνδιαλέγεσαι με αυτό που αποκαλούμε μοίρα. 

Θα μπορούσατε να μου αναφέρετε τους συγγραφείς εκείνους που στιγμάτισαν και επηρέασαν καθοριστικά το δικό σας λογοτεχνικό ύφος;
Είναι αμέτρητοι, και στην πεζογραφία αλλά και στην ποίηση. Δεν υπάρχει ένα βιβλίο που να με άγγιξε για κάποιο λόγο και να μην μου αποκάλυψε ένα πολύ προσωπικό μου κομμάτι, και σε αναγνωστικό αλλά και σε συγγραφικό επίπεδο. 

*Τη Δευτέρα στις 11/1/2016 και ώρα 19:00, οι Εκδόσεις Κριτική και το βιβλιοπωλείο “Επί Λέξει” σας καλούν στην παρουσίαση του βιβλίου “Τρία θεατρικά” με τα τρία τελευταία θεατρικά έργα του Γιάννη Σκαραγκά: “Αυτοί που περπατούν στα σύννεφα”, “Η εποχή του κυνηγιού” και “Στα πόδια”.
Για το βιβλίο θα μιλήσει ο δημοσιογράφος και βιβλιοκριτικός Νίκος Κουρμουλής. Αποσπάσματα θα διαβάσουν οι ηθοποιοί Ελίνα Ακριτίδου, Παναγιώτα Βλαντή, Αθηνά Μαξίμου και Φωτεινή Μπαξεβάνη.

Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να δείτε εδώ. 

Συνέντευξη: Ελένη Μαρκ