Βιβλιοθήκη

Ο συγγραφέας παίρνει την αφορμή του απ' την Οδύσσεια του Ομήρου. Το πρότυπο βιβλίο του γυρισμού στο σπίτι. Για χάρη της πλοκής το «μεταφέρει» στη Δυτική Γερμανία της δεκαετίας του ‘80 λίγο πριν την πτώση του Τείχους. Εκεί ζει ο Πέτερ, πετυχημένο στέλεχος σ' εκδοτικό οίκο νομικών εκδόσεων, ο οποίος βρίσκεται σε μια διαρκή αναζήτηση της ταυτότητάς του. Μεγάλωσε με μια μητέρα «σκληρή» για τα συνηθισμένα δεδομένα μητέρας – γιου και με τη μνήμη ενός πατέρα που πέθανε στον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο, όπως αυτή σμιλεύτηκε απ' τους παππούδες του στην Ελβετία, όπου περνά τις διακοπές του.

Σε κάποιες απ' αυτές τις διακοπές ανακαλύπτει στη βιβλιοθήκη των παππούδων του ένα χειρόγραφο που μοιάζει με μισοτελειωμένο μυθιστόρημα. Είναι η ιστορία του Καρλ, ενός στρατιώτη που επιστρέφει απ' το Ρωσικό Μέτωπο παρέα με τους συντρόφους του. Το κείμενο είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον και ο Πέτερ παθιάζεται μ' αυτό. Στα χρόνια που θ' ακολουθήσουν θα ξεκινήσει ένα «παιχνίδι θησαυρού» αναζητώντας στοιχεία που θα τον οδηγήσουν στο να μάθει περισσότερα για τον συγγραφέα του χειρογράφου.

 Παράλληλα, βιώνει έναν περίεργο έρωτα με μια γυναίκα η οποία θα μπορούσε να είναι η γυναίκα της ζωής του, αλλά μήπως δεν είναι; Ανασφάλειες, φυγή, εγκατάλειψη, εγωισμός, προδοσία… υποσυνείδητα στη σχέση του με τη γυναίκα βιώνει την συναισθηματική εγκατάλειψη της μητέρας του η οποία τον άφησε να μεγαλώσει με λιγότερα απ' τα απολύτως απαραίτητα.

Κι ενώ τα βαθύτερα συναισθήματα της απόρριψης έρχονται στο φως, η έρευνα για το χειρόγραφο προχωρά. Μέσα απ' αυτήν ο αναγνώστης διακριτικά βιώνει ένα κομμάτι της χιτλερικής Γερμανίας. Είναι τραγική η ειρωνεία που την ίδια εποχή πέφτει το Τείχος του Βερολίνου και ο Πέτερ γίνεται μάρτυρας της επανένωσης των δύο Γερμανιών. Παραθέτω δύο αποσπάσματα… 

Ο Πέτερ διαβάζει ένα κομμάτι απ' το χειρόγραφο του στρατιώτη, εμπνευσμένο απ' την πολιορκία του Λένινγκραντ…

Ο Πέτερ επισκέπτεται το Ανατολικό Βερολίνο δύο μέρες μετά την πτώση του τείχους…

Λίγο πριν το τέλος και αφού έχει μάθει, όσα μπορεί να μάθει για το χειρόγραφο και την ιστορία του, έρχεται η μεγάλη ανατροπή που μετατρέπει τις τελευταίες 120 σελίδες του βιβλίου σ' ένα καλογραμμένο ψυχολογικό θρίλερ. Γιατί όποιος ψάχνει, προκαλεί δυνάμεις, αστάθμητους παράγοντες, την ίδια τη μοίρα. Και το γύρισμα της μοίρας στην ιστορία του Πέτερ, στην ιστορία του Καρλ, στην ιστορία Κάθε Ανθρώπου απέναντι στις επιλογές του αναφορικά με το Καλό και το Κακό, θα είναι καταλυτικό.

Όπως έγραψα και στην αρχή, το βιβλίο είναι πολυεπίπεδο. Οι αναγωγές που μπορεί να κάνει ο αναγνώστης, δεκάδες. Το μαστοριλίκι του Σλινκ έγκειται στο γεγονός ότι δεν παρασύρθηκε απ' την ίδια την ιστορία του, αλλά ούτε κι από την ίδια την Ιστορία. Δεν πνίγηκε σε μελοδραματισμούς, δεν μοίρασε άνισα τα στοιχεία που είχε στο μυαλό του γράφοντας αυτό το βιβλίο. Ως Γερμανός, τελειομανής φαντάζομαι, έστησε ένα εξαιρετικό σκηνικό όπου οι ισορροπίες στο βιβλίο στέκονται θαυμάσια και πάνω απ' όλα διαπνέονται από μια ειλικρίνεια που σοκάρει.

Αυτή η αράδα αντικατοπτρίζει κατ' εμέ το βασικό πνεύμα του βιβλίου. Αποτελεί το κέντρο της ύπαρξής του. Όσα απορρέουν απ' αυτήν εντάσσονται σ' ένα διαχρονικό πλαίσιο αναζήτησης αναφορικά με την κυριαρχία του καλού έναντι του κακού με μεγάλο ζητούμενο το κόστος αυτής της κυριαρχίας. Ειδικά στις εποχές που ζούμε – ας μου επιτραπεί το παράδειγμα – όταν μετά τα γεγονότα των τελευταίων ημερών διάβασα μεταξύ άλλων πως ο πρώην γ.γ. της κυβέρνησης λειτουργούσε ως Δούρειος Ίππος στην Χρυσή Αυγή ως γελοία δικαιολογία για τη στάση του και τη συμπεριφορά του…

Το καλύτερο το άφησα για το τέλος. Ο Σλινκ, αριστοτεχνικά, λίγο πριν η αναζήτηση του Πέτερ τελειώσει – με το ανάλογο κόστος – μιλάει για τον ΦΑΣΙΣΜΟ ΤΗΣ ΔΙΑΝΟΗΣΗΣ. Πως στήνεται, πως καλλιεργείται, πως περνάει στον κόσμο. Δεν θ' αναφερθώ περισσότερο σ' αυτό. Ίσως είναι το καλύτερο κομμάτι του βιβλίου.

Ο ΓΥΡΙΣΜΟΣ

του Μπέρνχαρντ Σλινκ

σελ. 370 – εκδ. Κριτική

μτφ. Ιάκωβος Κοπέρτι (βραβευμένος το 2000 με το βραβείο Γερμανικής μετάφρασης για το πιο γνωστό βιβλίο του συγγραφέα, «Διαβάζοντας στη Χάννα»)