Άλλαι Τέχναι

Διάβασα ότι είστε αυτοδίδακτος φωτογράφος και ασχολείστε με το αντικείμενο από τα μέσα της δεκαετίας του ’90. Είστε αυτοδίδακτος από επιλογή ή λόγω ιδιαιτέρων συνθηκών; Σκεφτήκατε ποτέ να παρακολουθήσετε σεμινάρια σημαντικών φωτογράφων ή κάτι αντίστοιχο; Με άλλα λόγια έχουν αξία για εσάς οι «επίσημες» σπουδές ή πιστεύετε ότι η μόρφωση μέσω εκπαιδευτικών φορέων πολλές φορές είναι περιττή…

Ασχολούμαι με τη φωτογραφία από τα μέσα της δεκαετίας του '90, φωτογραφίζοντας και επεξεργάζοντας φιλμ των παραδοσιακών slr φωτογραφικών μηχανών. Πάντα είχα ένα ενδιαφέρον και έτρεφα εκτίμηση για τις εικαστικές τέχνες και επειδή δεν μπορούσα ούτε να σχεδιάσω ούτε να ζωγραφίσω, η φωτογραφία ήταν το αμέσως επόμενο λογικό βήμα για μένα. Είμαι αυτοδίδακτος με την έννοια ότι δεν παρακολούθησα ποτέ επίσημες σπουδές στη φωτογραφία ή στην τέχνη γενικότερα και ήταν απλά θέμα επιλογής να ακολουθήσω μια πιο χαλαρή και ανεπίσημη προσέγγιση αυτής της τέχνης. Αρχικά έμαθα για την τεχνική της φωτογραφίας μέσα από βιβλία ενώ την καλλιτεχνική αισθητική την έμαθα και την εκτίμησα απλά κοιτάζοντας, μελετώντας και θαυμάζοντας υπέροχες δημιουργίες μεγάλων ζωγράφων, φωτογράφων και άλλων καλλιτεχνών που εκφράζονται μέσω των εικαστικών τεχνών. Πιο πρόσφατα το διαδίκτυο αποτέλεσε σημαντικό εργαλείο εκπαιδευτικών πηγών. Στις μέρες μας, δεν θεωρώ ότι υπάρχει αρκετά σοβαρή δικαιολογία ώστε να μην μπορείς να βρεις τις απαιτούμενες πηγές για να μπορέσεις να γίνεις αυτοδίδακτος σε κάτι… μέχρι ενός σημείου πάντα. Εάν πραγματικά σου αρέσει το εκάστοτε αντικείμενο, θα βρεις τον τρόπο να μάθεις να το δουλεύεις, να μάθεις περαιτέρω λεπτομέρειες κτλ. Προς το παρόν, δεν θα έλεγα ότι θα ήθελα να παρακολουθήσω μαθήματα κάποιου καλλιτέχνη συγκεκριμένα, ωστόσο δύναμαι να δίνω συμβουλές ή ακόμη και αξιολογήσεις σε portfolio άλλων φωτογράφων, όταν μου το επιτρέπει ο χρόνος μου.

Χαρακτηρίζεστε ως «fine art portrait photographer» και έχετε βραβευτεί για το έργο σας πολλές φορές! Πως αποφασίσατε να ακολουθήσετε αυτό το ξεχωριστό μονοπάτι; … γιατί η δουλειά σας δεν είναι συνηθισμένη! Έχετε ασχοληθεί με άλλα είδη φωτογραφίας ή είναι στα σχέδιά σας να ασχοληθείτε;

Ήταν γύρω στο 2005 περίπου, όταν αποφάσισα να ασχοληθώ με την προσωπογραφία. Το αστείο είναι πως πρίν από αυτό και από τότε που άρχισα να φωτογραφίζω, δε μου είχε περάσει καν από το μυαλό να ασχοληθώ με αυτό το είδος! Αντιθέτως, φωτογράφιζα λίγο απ' όλα, από μακροφωτογραφίσεις μέχρι τοπία, δρόμους κτλ. Ενδιαφέρθηκα πολύ για την προσωπογραφία από την στιγμή που είδα την εξαιρετική δουλειά των Diane Arbus, Irving Penn, Yousuf Karsh και άλλων. Τα πρόσωπα που αντίκριζα ως θέματα στα έργα αυτά, αν και μου ήταν παντελώς άγνωστα, τα ένιωθα κατά κάποιο μυστηριώδη και σουρεαλιστικό τρόπο συνδεδεμένα μαζί μου. Από εκείνη τη στιγμή κατάλαβα πως ήθελα να επικεντρωθώ στην προσωπογραφία με μια αισθητική «καλλιτεχνίας», ώστε να αναδείξω την ατμόσφαιρα που αναδύεται από τα έργα των μεγάλων δημιουργών με τη χρήση του σχετικά μοντέρνου μέσου που λέγεται φωτογραφία. Αν και σέβομαι και εκτιμώ όλα τα υπόλοιπα είδη φωτογραφίας, δεν νομίζω να ασχοληθώ περαιτέρω, καθώς νομίζω ότι υπάρχει για μένα μια εφόρου ζωής εξερεύνηση στον τομέα της προσωπογραφίας.

Είναι φανερό ότι είστε λάτρης της ζωγραφικής και πιο συγκεκριμένα της ζωγραφικής του 16ου, 17ου αι. σημαντικών ζωγράφων όπως οι Caravaggio, Vermeer, Rembrandt, Raphael… Έχετε ασχοληθεί ποτέ με τη ζωγραφική; Πως έγινε η σύλληψη της ιδέας της φωτογραφικής «αναπαράστασης» σημαντικών έργων ζωγραφικής;

Ειλικρινά δεν μπορώ ούτε να σχεδιάσω ούτε να ζωγραφίσω, όμως τρέφω τεράστια εκτίμηση για τα έργα παλαιότερων μεγάλων ζωγράφων. Οι δημιουργίες τους δικαίως άντεξαν στο πέρασμα του χρόνου. Οι σκιάσεις, τα χρώματα, οι συναισθηματικές εκφράσεις, οι συνθέσεις και η γενικότερη ατμόσφαιρα είναι μερικά από τα στοιχεία που τις καθιστά αριστουργήματα. Όντας σημαντικά επηρεασμένος από αυτά τα έργα, ήταν φυσικό η κλασική αυτή αισθητική να φαίνεται «ξεθωριασμένη» από τη δική μου στιλιστική προσέγγιση, ώστε να δημιουργώ έργα στα οποία ο θεατής θα θελήσει να ρίξει μια δεύτερη ματιά για να βεβαιωθεί πως πρόκειται για φωτογραφίες και όχι για πίνακες ζωγραφικής. Πολλοί άνθρωποι μόλις αντικρίζουν τα έργα μου πιστεύουν πως πρόκειται για ακριβείς αναπαραστάσεις, όμως στην πραγματικότητα, με μικρές εξαιρέσεις, είναι δικά μου πρότζεκτ για την επιτέλεση των οποίων μπορεί να συνδυάσω ιδέες, βοηθήματα, φωτισμό από διαφορετικούς πίνακες ώστε να δημιουργήσω το δικό μου έργο/αποτέλεσμα. Στην πραγματικότητα πρόκειται για αναπαράσταση της ατμόσφαιρας που μεταδίδουν τα έργα των μεγάλων καλλιτεχνών παρά για αναπαράσταση των ίδιων των έργων τους.

Το μοντέλο σε όλα τα έργα σας είναι η μικρή σας κόρη… Πως προέκυψε αυτή «η συνεργασία» αν μπορούμε να το θέσουμε έτσι; Είχατε κάποιες δεύτερες σκέψεις αναφορικά με τη δημόσια προβολή της; Πώς έχει επηρεάσει τη ζωή της, τις επιλογές της για το μέλλον (είναι πάρα πολύ εκφραστική ως μοντέλο) και τη μεταξύ σας σχέση;

Όταν η Αθηνά ήταν περίπου τριών ετών, η γυναίκα μου και εγώ θέλαμε να δημιουργήσουμε πιο κλασικά πορτραίτα της κόρης μας για εμάς και την οικογένειά μας. Φτιάξαμε μερικά και μόλις τα ανάρτησα στο διαδίκτυο και τα είδαν οι συνάδελφοί μου, οι φωτογραφίες έγιναν πολύ δημοφιλείς. Στους μήνες που ακολούθησαν οι φωτογραφίσεις συνεχίστηκαν και καθώς περνούσε ο καιρός, δημιουργήθηκε σταδιακά ένα συλλογικό έργο που έπαυε πλέον να είναι το πορτραίτο της κόρης μας αλλά εξελίχθηκε σε πορτραίτο ενός παγκόσμιου παιδιού, οποιουδήποτε παιδιού. Αν και σήμερα υπάρχουν πάνω από 60 φωτογραφίες της στο portfolio μου, πολλοί άνθρωποι αποκτούν την λανθασμένη εντύπωση πως η Αθηνά είναι μονίμως μπροστά από έναν φακό. Στην πραγματικότητα όμως, οι φωτογραφίες αυτές έχουν τραβηχτεί σε μια περίοδο τριών ετών. Η διαδικασία φωτογράφισης κάποιου project γίνεται μια φορά το μήνα και η παρουσία της μπροστά στην κάμερα διαρκεί 10 με 15 λεπτά περίπου. Το μεγαλύτερο μέρος της δουλειάς βρίσκεται στο προ-παραγωγικό στάδιο, το οποίο εγώ και η γυναίκα μου, η Νικολέτα προετοιμάζουμε για μέρες ή ακόμη και για εβδομάδες πριν τη λήψη. Η διάρκεια των λήψεων είναι και το πιο απολαυστικό κομμάτι όπου δουλεύουμε όλοι μαζί σαν οικογένεια και διασκεδάζουμε καθώς σχεδιάζουμε το επόμενο θέμα ή την επόμενη φωτογραφία. Το πιο σημαντικό είναι η όλη διαδικασία να είναι ευχάριστη και η αλήθεια είναι πως κάθε μικρό κοριτσάκι νιώθει ξεχωριστό, όταν αλλάζει κοστούμια και του φτιάχνουν τα μαλλιά και όταν πρέπει να υποδύεται ρόλους σε ένα σκηνικό. Η ευημερία και η φροντίδα της κόρης μας είναι το πιο σημαντικό απ' όλα για μένα και για την γυναίκα μου και παρά την παγκόσμια έκθεσή της μέσω αυτών των φωτογραφιών παραμένει ένα φυσιολογικό παιδί στην καθημερινότητά της με τους φίλους της, τις σχολικές της δραστηριότητες και γενικότερα η συμπεριφορά της είναι αυτή ενός φυσιολογικού παιδιού της ηλικίας της. Το γεγονός ότι η δουλειά αυτή είναι διασκεδαστική, καλλιτεχνική και οικογενειακά οργανωμένη δεν αφήνει περιθώρια για μεταμέλεια, αντίθετα στο μέλλον της μπορεί να της προσφερθούν ευκαιρίες εξαιτίας αυτού του έργου.

Πείτε μας λίγα λόγια για την πορεία που ακολουθείτε από την αρχή ως το τελικό αποτέλεσμα ενός έργου… Τη σύλληψη της ιδέας, τις συζητήσεις με την κόρη σας, τον χρόνο που χρειάζεται, τις τεχνικές λεπτομέρειες…

Κάθε project προσχεδιάζεται καλά εκ των προτέρων, μερικές φορές χρειάζεται να περάσουν αρκετές εβδομάδες πριν. Πάντα πιστεύω πως η λήψη έχει ήδη γίνει νοητά στο μυαλό μου και πως στη συνέχεια είναι απλά θέμα εκτέλεσης της λήψης ή απλώς να γίνει το κλικ στο κλείστρο της κάμερας για να ξεκινήσει η λήψη. Συνήθως κρατάω ένα τετράδιο με σχέδια ιδεών και διαγράμματα φωτισμού πιθανών project που μπορεί να υλοποιηθούν στο μέλλον. Αυτό το τετράδιο μπορεί να φανεί χρήσιμο ακόμη και σε περιόδους που βρίσκομαι σε καλλιτεχνική ύφεση, καθώς θα το συμβουλευτώ και θα επανεξετάσω πώς μπορεί μια ιδέα να συνδυαστεί με κάτι που έχω δει ή ακούσει ώστε το υλικό αυτό να οδηγήσει σε project. Σε αυτή τη βάση είναι όλα προσχεδιασμένα… από την καλλιτεχνική διεύθυνση μέχρι τις τεχνικές λεπτομέρειες και τα στησίματα φωτισμού. Τίποτε δεν αφήνεται στην τύχη. Λόγω του πλήρους ελέγχου που έχω ως καλλιτεχνικός διευθυντής και φωτογράφος, δεν υπάρχει επίσης περιθώριο για λάθη. Το αποτέλεσμα που βγαίνει από τη φωτογραφική μηχανή πρέπει να βρίσκεται όσο πιο κοντά γίνεται στο τέλειο πριν από οποιαδήποτε μετέπειτα ψηφιακή επεξεργασία. Ο πραγματικός χρόνος λήψεων είναι 10 με 15 λεπτά περίπου και είναι πολύ σύντομος λαμβάνοντας υπ' όψιν όλες τις ώρες ή τις μέρες που προηγήθηκαν, όταν γινόταν ο αρχικός σχεδιασμός. Η σύζυγός μου Νικολέτα παίζει επίσης σημαντικό ρόλο ως βοηθός και σχεδιάστρια κοστουμιών. Αν το κοστούμι δεν είναι διαθέσιμο για αγορά, είναι πολύ καλή στο να το φτιάχνει μόνη της ή στο να προσθέτει κάτι σε ένα ένδυμα που θα το κάνει να μοιάζει σαν το εκάστοτε ζητούμενο κοστούμι. Μόλις η κόρη μας νιώθει έτοιμη για τη λήψη, αρχικά θα χαζολογήσουμε γελώντας, τραβώντας φωτογραφίες, προτού γίνουμε λιγάκι πιο σοβαροί. Θα της δείξω έναν παλιό πίνακα ζητώντας της να μου δώσει μια θλιβερή ή περίεργη έκφραση συσχετισμένη με το ύφος του έργου που της δείχνω. Ανάμεσα στα γέλια συνήθως πετυχαίνουμε την επιθυμητή λήψη και το μόνο που χρειάζεται είναι να αποτυπώσουμε ένα καρέ ανάμεσα από τα περίπου τριάντα. Το υπόλοιπο του χρόνου έγκειται στην επεξεργασία η οποία μπορεί να διαρκέσει μερικές ώρες από το πρωταρχικό αρχείο της φωτογραφικής μηχανής μέχρι την ολοκληρωμένη εικόνα. Το όλο θέμα είναι μια προγραμματισμένη διαδικασία η οποία ταυτόχρονα είναι πολύ άτυπη.

Ποιο είναι το αγαπημένο σας έργο και ποιο το αγαπημένο της κόρης σας;

Το αγαπημένο μου project είναι πάντα το πιο πρόσφατο μέχρι να έρθει το επόμενο. Το αγαπημένο της κόρης μου είναι μια πρόσφατη εικόνα που λέγεται “Eggs”. Φέραμε μια κότα μέσα στο στούντιο και το όλο σκηνικό ήταν μια ξεκαρδιστική εμπειρία. Συνήθως η ταυτόχρονη λήψη παιδιών και ζώων είναι από τις δυσκολότερες που μπορείς να πετύχεις αλλά η εικόνα αυτή εκπονήθηκε ως ένας πιο μοντέρνος τύπος εικόνας παρά πιο κλασικά εμπνευσμένος.

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ: Ελένη Μαρκ

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Κέλλυ Πιλαλίδου, Ελένη Μαρκ