Λόγος + Τέχνη

Γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1925, εξέδωσε το πρώτο του ποίημα στα 16 του, πολιτικοποιήθηκε στα πλαίσια του φοιτητικού κινήματος, φυλακίστηκε και καταδικάστηκε σε θάνατο, απελευθερώθηκε 2 χρόνια αργότερα, χαρακτηρίστηκε ως «ποιητής της Ήττας». Η ζωή και το έργο του Μανόλη Αναγνωστάκη παρουσιάστηκαν στην έκθεση «Μιλώ… Τεκμήρια και μαρτυρίες», στο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού Θεσσαλονίκης, σε μια μικρή αίθουσα, αλλά αρκετά γεμάτη για να συγκινήσει. 

Μέσα από χειρόγραφα, αποσπάσματα εφημερίδων και παλιά λογοτεχνικά περιοδικά, ταξιδεύουμε για λίγο στην Ελλάδα του εμφυλίου πολέμου και της πρώτης μεταπολεμικής γενιάς. Έχουν περάσει 90 χρόνια από τη γέννηση του ποιητή και 10 χρόνια από τον θάνατό του, παρόλ’ αυτά, δεν έχουν αλλάξει και πολλά στον κόσμο. Επίκαιροι όσο ποτέ, οι στίχοι του Αναγνωστάκη πετούν στο δωμάτιο και μοιάζουν σαν να γράφτηκαν σήμερα.

Θα μπορούσαν να ειπωθούν πολλά για τον Μ. Αναγνωστάκη, τα περισσότερα έχουν ήδη ειπωθεί. Αυτό που ωστόσο θα ήταν ενδιαφέρον να συζητηθεί, με αφορμή την έκθεση αυτή, είναι η θέση του ποιητή σε περιόδους εθνικής κρίσης. Ο Αναγνωστάκης τίθεται κατά της τέχνης που μένει άπραγη και σιωπηλή απέναντι στη βία και την αδικία. Απαντά με ποιήματα που γράφει στη φυλακή, ασκεί κριτική σε όλους εκείνους τους ποιητές που σιωπούν μπροστά στον πόλεμο, ψάχνει απάντηση στο καθολικό ερώτημα «ποιος είναι ο ρόλος της τέχνης;». Την απάντηση την είχε δώσει πολλές φορές ο ίδιος, και τώρα πια, που δεν έχει φωνή να ακουστεί, την απάντηση την δίνει η έκθεση «Μιλώ…». 

Γι αυτό ακριβώς πολέμησε ο Μ. Αναγνωστάκης, για να μπορεί να μιλά ακόμα και στους πιο δύσκολους καιρούς μέσα από την ποίησή του. «Δεν είναι ποίηση της ήττας, είναι μια αγωνία για την εποχή» έλεγε ο ίδιος και μέσα από αυτό το διάχυτο αίσθημα της ήττας των ποιημάτων του, κερδήθηκε μια μεγάλη νίκη, κι ας το βλέπουν μόνο λίγοι. Ίσως, αυτό να είναι τελικά το χρέος των ποιητών, να μιλούν για την εποχή τους, να γράφουν στίχους, όσο επίπονο κι αν είναι. Γιατί οι στίχοι αυτοί μπορεί και να ‘ναι οι τελευταίοι.