Auditorium

Ο Don McLean γεννήθηκε στο New Rochelle της Νέας Υόρκης το 1945 και ασχολήθηκε από μικρός κυρίως με τη φολκ μουσική, η οποία και τον κέρδισε. Το 1971 έγινε διεθνής αστέρας με την κυκλοφορία του δίσκου “American Pie”, όταν το ομώνυμο τραγούδι σκαρφάλωσε στις πρώτες θέσεις των charts για αρκετές εβδομάδες. Μέσα στο δίσκο υπάρχει και το τραγούδι “Vincent” το οποίο έγινε επίσης μεγάλη επιτυχία.

Το “Αmerican Pie” θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως ένα μουσικό έπος, ένα υπέροχα μελοποιημένο ποίημα. Η διάρκεια του τραγουδιού ξεπερνάει τα συνηθισμένα, καθώς φτάνει τα οκτώμιση λεπτά. Έχει σαφείς φολκ-ροκ αναφορές, χρησιμοποιώντας το κλασικό σχήμα κιθάρα-μπάσο-τύμπανα, με τη συνοδεία πιάνου, με το οποίο μάλιστα ξεκινά το τραγούδι. Οι στίχοι του είναι ένας πραγματικός ποταμός λέξεων με αυτοβιογραφική υφή. Άλλωστε, ο McLean πέρασε την εφηβεία του, βιώνοντας την σκληρή πραγματικότητα μετά τον πρόωρο θάνατο του πατέρα του, αλλά και τα πολιτικά και κοινωνικά γεγονότα του τέλους της δεκαετίας του ‘50 και της αρχής του ’60, με αποκορύφωμα τη δολοφονία του προέδρου Kennedy το 1963 αλλά και τα γεγονότα που συντάραξαν τις ΗΠΑ με τον πόλεμο στο Βιετνάμ.

Βασικό θέμα του τραγουδιού αποτελεί ο θάνατος του διάσημου αστέρα του rock n’ roll Buddy Holly το 1959 σε αεροπορικό δυστύχημα. Ένας θάνατος που τάραξε τον έφηβο McLean, που ήταν μόλις 14 ετών, καθώς θεωρούσε τον Buddy Holly μέρος της μουσικής ιστορίας, που γραφόταν εκείνη την περίοδο στην Αμερική, αλλά και της προσωπικής του πορείας προς την ενηλικίωση. Η ιστορία λέει πως ο Buddy Holly μαζί με τον Richie Valens και τον Big Bopper, όλοι αστέρες του rock n’ roll της δεκαετίας του ‘50, σκοτώθηκαν το Φεβρουάριο του 1959, όταν το τετραθέσιο αεροπλάνο που τους μετέφερε, συνετρίβη μετά από καταιγίδα σε ένα χωράφι στην Iowa των ΗΠΑ. Οι τρεις νεαροί επέλεξαν για τη μεταφορά τους το μικρό αεροπλάνο, αφού το λεωφορείο που χρησιμοποιούσαν καθ’όλη την διάρκεια της περιοδείας τους ήταν σε άσχημη κατάσταση, χωρίς κλιματισμό και τους είχε κουράσει. Η μοίρα όμως τους έπαιξε άσχημο παιχνίδι, καθώς ο πιλότος του σκάφους ήταν άπειρος, με αποτέλεσμα, από δικό του λάθος και εν μέσω θύελλας, να συντριβούν. Τα νέα για το δυστύχημα διαδόθηκαν γρήγορα και μάλιστα ο McLean τα έμαθε από τους πρώτους, όντας εφημεριδοπώλης εκείνη την εποχή (διακρίνουμε στο τραγούδι τον στίχο “February made me shiver with every paper I'd deliver”).

Εστιάζοντας στους στίχους του τραγουδιού, διακρίνουμε ανάμεσα στις σαφείς αναφορές του στιχουργού και κάποια σημεία που δεν έχουν ευδιάκριτη ερμηνεία. Είναι γεγονός, ότι ενώ υπάρχουν πολλές ερμηνείες του τραγουδιού, ο ίδιος ο McLean ποτέ δεν εξήγησε με ακρίβεια το σκεπτικό των στίχων που έγραψε.

Βασικό στοιχείο του τραγουδιού είναι ο τίτλος του, που προφανώς παρομοιάζει τον πλούτο της Αμερικάνικης μουσικής με μια πίτα, που είναι και ένα από τα σύμβολα της Αμερικάνικης διατροφής και καθημερινότητας. Αναφορά υπάρχει και στην μάρκα αυτοκινήτων Chevrolet, την οποία αναφέρει στο ρεφραίν. Με το θάνατο του Buddy Holly ένα μέρος της πίτας χάνεται και φτωχαίνει η Αμερικάνικη μουσική και μέρος όσων συμβολίζουν την κουλτούρα μιας ολόκληρης δεκαετίας: “So, bye-bye Miss American Pie, drove my Chevy to the levee, but the levee was dry. And them good old boys were drinking whiskey and rye singing: this will be the day that I die”. Ο McLean χαρακτηρίζει μάλιστα τη μέρα του δυστυχήματος, ως την μέρα που πέθανε η μουσική (“the day that music died”) και αναφέρει και τη σύζυγο του Buddy Holly, Maria Elena Santiago που έμαθε για το θάνατό του από το ραδιόφωνο: “I can’t remember if I cried when I read about his widowed bride, but something touched me deep inside the day the music died”. Όσο για το στίχο “Chevy to the levee” μπορούν να δοθούν διάφορες ερμηνείες, όπως ότι αποτελεί αναφορά σε μια διαφήμιση της Chevrolet στα τέλη της δεκαετίας του ‘50 ή αναφορά στην ζωή του νεαρού McLean και των φίλων του στη γενέτειρά τους, όπου υπήρχε ένα bar με το όνομα “Levee”.

Το τραγούδι κάνει επίσης ευθείς αναφορές στην θρησκεία ξεκινώντας με το στίχο: “Did you write the book of love, and do you have faith in god above, if the bible tells you so? Now do you believe in rock and roll? Can music save your mortal soul? And can you teach me how to dance real slow?”. Από τη βιογραφία του Buddy Holly μπορούμε να δούμε πως ήταν βαπτιστής και μέλος στην χορωδία της ενορίας του σε μικρή ηλικία. Ο McLean βιώνει τη μουσική μέσα από τη θρησκεία, κάτι που άλλωστε είναι και φανερό, αν δούμε το παρελθόν και άλλων σταρ της μουσικής, που ξεκίνησαν, έχοντας επαφή με εκκλησιαστικούς ύμνους, ειδικά στις δεκαετίες του ’40 και ’50.

Στο “do you believe in rock n’ roll” βρίσκουμε μια αναφορά στο τραγούδι των Lovin’ Spoonful “Do you believe in magic”. Στην συνέχεια οι στίχοι του γίνονται πιο ασαφείς: “Well, I know that you’re in love with him cause I saw you dancing in the gym. You both kicked off your shoes. Man, I dig those rhythm and blues”, τους οποίους όμως ο McLean με τις κατά καιρό δηλώσεις του αποσαφηνίζει με κάποιον τρόπο, λέγοντας πως δεν είναι όλο το κομμάτι σχετικό με το θάνατο του Buddy Holly, αλλά αναφέρεται κυρίως στην ζωή του και στην εικόνα της Αμερικής μέσα από τα μάτια του. Κι όμως όλα αυτά συνδέονται με έναν μαγικό τρόπο.

Στην πορεία των στίχων, σύμφωνα με κάποιες ερμηνείες, γίνονται αναφορές στον Bob Dylan που παρομοιάζεται ως “Jester” (γελωτοποιός): “When the jester sang for the king and queen”, μιας και ο Dylan χρησιμοποιεί του παλιάτσους και τους γελωτοποιούς στα τραγούδια του, ενώ απορίες γεννιούνται για το ποιους θεωρεί ο McLean “king and queen”, καθώς πολλοί αστέρες της ροκ εκείνης της εποχής θα μπορούσαν να λάβουν τον τίτλο, την ίδια στιγμή που δίνει τη σκυτάλη από τον Elvis (ίσως και από τον Buddy Holly) στον Dylan μέσω του στίχου: “Oh and while the king was looking down, the jester stole his thorny crown”. Στο μεταξύ, υπάρχει και η πολιτική ερμηνεία των συγκεκριμένων στίχων, που στην θέση των “king and queen” ενδεχομένως «να μπαίνει» το ζεύγος Kennedy και ο “jester” να είναι ο δολοφόνος του Kennedy, που του στέρησε έτσι την εξουσία. Με αυτό τον τρόπο ο McLean προσδίδει ευθεία πολιτική χροιά στο τραγούδι του, αναφερόμενος σε μια από τις πιο ταραγμένες περιόδους της ιστορίας των ΗΠΑ. Στo ίδιο μοτίβο γίνεται και η αναφορά στον Marx και τον Lenin στο στίχο “and while Lenin read a book of Marx”.

Στο “The quartet practiced in the park” ο McLean μάλλον αναφέρεται στους Beatles, σε μια εποχή που αποχαιρετούσαν τις μεγάλες συναυλίες (με γνωστότερη αυτή στο Candlestick Park στο San Francisco) για να αρχίσουν να πειραματίζονται περισσότερο, όπως θα φανεί και στους τελευταίους δίσκους τους.

Η συνέχεια των στίχων προσδίδει ακόμα περισσότερο πολιτική υφή στο τραγούδι μέσα από γεγονότα, όπως οι δολοφονίες των Martin Luther King και Robert Kennedy το 1968, η συνέχεια του πολέμου στο Βιετνάμ, το επαναστατικό κίνημα των φοιτητών, και όχι μόνο, σε όλη την Αμερική, καθώς και οι μεγάλες πορείες ειρήνης, αλλά και οι διενέξεις λευκών και μαύρων. Ταυτόχρονα, η αναφορά στο “Helter skelter” των Beatles, που κυκλοφόρησε το 1968, είναι μια περιγραφή της ταραχώδους αυτής περιόδου.

Ο McLean στο “American Pie” αναφέρεται και στα ναρκωτικά. Στο στίχο: “Eight miles high and falling fast” μνημονεύει το τραγούδι των Byrds που είχε στίχους σχετικούς με ουσίες και απαγορεύτηκε για αυτόν το λόγο. Το θέμα των ουσιών στην Αμερικάνικη μουσική, αλλά και η χρήση τους από τους καλλιτέχνες ήταν κάτι που απασχολούσε τον McLean.

Από αυτό το σημείο και μέχρι το τέλος του τραγουδιού οι στίχοι αποκτούν κυρίως πολιτικό νόημα, παρουσιάζοντας την Αμερική των επαναστατικών κινημάτων, της επαναστατικής μουσικής και των συνεχών αλλαγών. Στο “While sergeants played a marching tune…” προφανώς εννοείται η κυριαρχία των Beatles έναντι άλλων καλλιτεχνών της εποχής.

Προς το τέλος, στον στίχο “Oh, and as I watched him on the stage my hands were clenched in fists of rage. No angel born in hell could break that Satan’s spell. And as the flames climbed high into the night to light the sacrificial rite, I saw Satan laughing with delight the day the music died” ο MacLean αναφέρεται στο τραγικό γεγονός της δολοφονίας του 18χρονου οπαδού των Rolling Stones από τον Alan Passaro, μέλος των Hell’s Angels, που οι Rolling Stones είχαν προσλάβει για να περιφρουρούν την συναυλία. Λόγω αυτού του συμβάντος, ο κόσμος κατέκρινε το συγκρότημα, δίνοντας μάλιστα και αρνητική έννοια στο τραγούδι “Sympathy for the devil”, το οποίο οι Stones σταμάτησαν να παίζουν στις συναυλίες τους. O McLean όντας θρήσκος, εναντιώνεται σε οτιδήποτε έχει να κάνει με την «χαμένη» πίστη, κάτι που φαίνεται μέσα από τα λόγια του τραγουδιού.

Αν και πολλοί λίγοι θα συμφωνήσουν με την άποψη, ότι η μουσική πέθανε τη μέρα του θανάτου του Buddy Holly, σίγουρα ο Don McLean με τον ύμνο-θρήνο που έγραψε λίγο μετά το τέλος της δεκαετίας του ’60 περιέγραψε μια εικόνα που σε πολλά σημεία αντικατοπτρίζει την κατάσταση που βίωσε η Αμερική στη διάρκεια αυτής της δεκαετίας. Κινήματα αμφισβήτησης, κοινωνικές επαναστάσεις, μουσικές εξάρσεις που στιγμάτισαν όχι μόνο την Αμερική, αλλά και όλο τον κόσμο. Και ο McLean τα αφηγείται με έναν υπέροχα ποιητικό δικό του τρόπο.

Το “American Pie” έχει γνωρίσει αρκετές διασκευές με γνωστότερη αυτή της Madonna το 2000, όπου και φυσικά είναι συντομότερη χρονικά και έχει λιγότερους στίχους, ενώ το στυλ είναι πιο κοντά στην ποπ φόρμα της μουσικής της. Επίσης, το 1987 κυκλοφόρησε η ταινία του Luis Valdez “La Bamba”, στην οποία διαδραματίζεται το γεγονός του τραγικού αεροπορικού δυστυχήματος, αν και το έργο αυτό αφορά περισσότερο τη ζωή του άλλου επιβαίνοντος, του Richie Valens.