Άλλαι Τέχναι

Μπαίνοντας στην έκθεση, ο θεατής έρχεται αντιμέτωπος με μία πολύ υποβλητική ατμόσφαιρα που δημιουργείται από το ημίφως που κυριαρχεί και αναδεικνύει τα έργα, τα οποία είναι χωρισμένα σε περιοχές ανάλογα με τον δημιουργό τους. Περιλαμβάνονται έργα που έχουν φιλοτεχνηθεί με διάφορες τεχνικές που «συνεργάζονται», ώστε να αναδείξουν το θέμα, από ζωγραφική και γλυπτική μέχρι performance και εγκαταστάσεις, μία πλουραλιστική προσέγγιση που αρμόζει σε ένα τόσο πολυδιάστατο θέμα. Ως σύνολο τα έργα συνυπάρχουν αρμονικά και δημιουργούν ένα αποτέλεσμα που εντάσσει τον θεατή σε μία ολιστική εμπειρία που τον οδηγεί σε σκέψεις γύρω από τα προβαλλόμενα ζητήματα.

Αυτά τα ζητήματα, που συνδέονται με την έννοια της ουτοπίας στο πλαίσιο της σημερινής κοινωνίας, αγγίζουν τον καθένα μας, καθώς αφορούν προβληματισμούς που έχουν συνολικό κοινωνικό αντίκτυπο. Η ουτοπία αντιπαραβάλλεται με τη δυστοπία που κυριαρχεί σήμερα τόσο στην Ελλάδα όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο. Ο άνθρωπος και οι κοινωνικές δομές στο σύνολό τους είναι τα πρώτα θύματα που βιώνουν ριζικές αλλαγές οι οποίες ανακατατάσσουν μεγάλο αριθμό κοινωνικών κεκτημένων. Εδώ ακριβώς έρχονται να τοποθετηθούν αυτοί οι καλλιτέχνες με το εικαστικό τους έργο αντιδρώντας στην αποδόμηση της κοινωνίας όπως τη γνωρίζουμε.

Η πρόταση των καλλιτεχνών που διαφαίνεται στα έργα τους είναι μία συνολική αναπροσαρμογή στις σημερινές συνθήκες που απαιτεί προσεκτική σκέψη και δημιουργία νέων δομών που θα ανοίγουν καινούριους δρόμους μέσα στην τωρινή σήψη που έχει κυριαρχήσει. Οι εικαστικοί αυτοί παίρνουν θέση όχι ως αυθεντίες που κρίνουν και οδηγούν εκ του ασφαλούς, αλλά ως άτομα που ζουν μέσα στον κοινωνικό ιστό και επιθυμούν να συμβάλλουν στη διαμόρφωσή του και να βοηθήσουν τους συνανθρώπους τους με τα δικά τους εργαλεία και τις δικές τους προτάσεις. Τρία έργα ήταν αυτά που προσωπικά μου κέντρισαν έντονα το ενδιαφέρον τόσο εικαστικά όσο και εννοιολογικά. 

Το πρώτο είναι η performance του William Gosselin, «Μικροί Σύνδεσμοι», στην οποία ο καλλιτέχνης με ηρεμία και μεθοδικότητα δένει και λύνει με μετρημένες κινήσεις μία θηλιά (απαγχονισμού). Κάθε φορά που τελειώνει αυτόν τον κύκλο σημειώνει μία γραμμή στο τετράδιο που είναι δίπλα του και ξεκινάει πάλι από την αρχή. Μια performance απλή και μεστή, με έντονες αναφορές στην έννοια της ποινής και το πώς αυτή εκλαμβάνεται στο πλαίσιο της σύγχρονης κοινωνίας, που τιμωρεί αμείλικτα όχι μόνο την εγκληματικότητα αλλά και κάθε μορφή αντίδρασης και διαφορετικότητας. Παράλληλα, η βασανιστικά μονότονη επανάληψη γίνεται κεντρικό στοιχείο του έργου, ένας κύκλος από τον οποίο καλλιτέχνης και θεατής δεν έχουν διαφυγή.

Δεύτερη παρουσία που είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα στο πλαίσιο της έκθεσης είναι αυτή του Θοδωρή Λάλου, που παρουσιάζει μια εγκατάσταση πολλών μικρών ζωγραφικών έργων που εκτίθενται περιφερειακά ενός τραπεζιού και ονομάζεται «Deja Vu». Σε αυτό το τραπέζι είναι τοποθετημένο ένα κόκκαλο με επικολλημένη εκατοντάδες φορές τη λέξη «πατρίδα», ενώ δίπλα σε μια προθήκη έχει τοποθετήσει ένα αντίτυπο από βιβλίο του στρατηγού Μακρυγιάννη με κάποιες λέξεις να έχουν αποκοπεί, πάνω σε μία ελληνική σημαία. Οι ιστορικές αναφορές της εγκατάστασης είναι εμφανέστατες και πιστεύω ότι αυτό που θέλει να προτείνει ο Λάλος, ως μία δυνητική ουτοπία, προέρχεται από την αναδιαπραγμάτευση της έννοιας της πατρίδας και της εθνικής συνείδησης. Είναι μία νύξη προς μία κοινωνία που γίνεται απομονωτική και ξενοφοβική με σκοπό να διασώσει το παρελθόν της, με φόβο όμως να μεταμορφωθεί σε ένα νεκρωμένο οπισθοδρομικό κατάλοιπο, μία αυτοεπιβαλλόμενη δυστοπία στο πλαίσιο των ήδη αρνητικών συνθηκών.

Τέλος, θέλω να αναφερθώ στο έργο της Βάγιας Πολίτη και του Νάσου Χαλκίδη, μία εικαστική εγκατάσταση καλλιτεχνικών βιβλίων με ανοιχτές σελίδες υπό τον τίτλο «Ανθρώπινο Κύμα». Τα βιβλία αυτά που κρέμονται από το ταβάνι σε ύψος 3 περίπου μέτρων από το πάτωμα, φωτίζονται περίτεχνα ώστε να διαγραφεί μέσω της σκιάς τους μία σύνθεση που θυμίζει την ρευστή κίνηση ενός κύματος, κρατώντας όμως την απολυτότητα της φόρμας που έχει ένα ορθογώνιο σχήμα (το βιβλίο) και εντάσσοντας αιχμηρές φόρμες που αποτελούν τις κορυφώσεις της σύνθεσης. Είναι ένα έργο που παρουσιάζει ενδιαφέρον τόσο ψηλά, εκεί που αιωρούνται τα βιβλία, όσο και χαμηλά, εκεί όπου διαγράφονται οι σκιές. Αύτη ακριβώς η πολυσημία που συνοδεύει τη σύνθεση πιστεύω ότι είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με το θεματικό πλαίσιο της έκθεσης, παρουσιάζοντας αντικείμενα που έχουν πολλαπλές λειτουργίες, όπως και με την έννοια της ουτοπίας στο σημερινό κοινωνικό διάλογο.

Μία έκθεση που αξίζει σίγουρα να επισκεφθούμε ώστε κάθε πολίτης να ενταχθεί στο πλαίσιο αυτού του ουσιαστικού κοινωνικού διαλόγου και να αποκομίσει μια ενδιαφέρουσα εικαστική εμπειρία. Θεματικά παρουσιάζει συγγένεια με την έκθεση «Το δικαίωμα να είσαι Άνθρωπος» που φιλοξενείται στο χώρο του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης στο λιμάνι. Όποιος και όποια βρίσκεται σε περίοδο κοινωνικών αναζητήσεων, καλό θα ήταν να επισκεφτεί και τις δύο εκθέσεις καθώς αμφότερες παρουσιάζουν μεγάλο ενδιαφέρον.

Πληροφορίες σχετικά με την έκθεση: http://www.mbp.gr/el/exhibitions/homo-utopicus-crisis