Serial Killers

Κοινό τους χαρακτηριστικό: είναι όλες βιογραφικές ταινίες, απεικονίζοντας υπό το λιγότερο ή περισσότερο προσωπικό, σε κάθε περίπτωση όμως υποκειμενικό, πρίσμα του σκηνοθέτη, ζωές αληθινών ανθρώπων. Το ενδιαφέρον όμως είναι, πως οι άνθρωποι αυτοί έχουν μια παραπάνω ιδιότητα: είναι διασημότητες στο ευρύ κοινό (π.χ. ο Stephen Hawking, του “Τhe Theory of Everything” ή ο J.M.W. Τurner, του “Μr. Turner“) ή σε στενότερου, ειδικού ενδιαφέροντος κύκλους (Chris Kyle, του “American Sniper“).

Στην πρώτη περίπτωση, το γεγονός ότι πρόκειται για διασημότητες είναι αυτό που κεντρίζει κυρίως το ενδιαφέρον του κοινού και εγγυοδοτεί τη μιντιακή κάλυψη και την εμπορική επιτυχία∙ στη δεύτερη ισχύει το αντίστροφο: η διασημότητα που υποδύεται τον βιογραφούμενο είναι αυτή που εξασφαλίζει τη μεγάλη προβολή του αληθινού πρωταγωνιστή (π.χ. η βραβευμένη με Όσκαρ Reese Witherspoon υποδυόμενη τη λιγότερο διάσημη συγγραφέα Cheryl Strayed).

Αν και οι βιογραφικές ταινίες δεν αποτελούν καινοτομία – η πρώτη γυρίστηκε ελάχιστα χρόνια μετά τη γέννηση της έβδομης τέχνης, μόλις το 1914-, έχουν υπάρξει περίοδοι που ήταν ελάχιστα δημοφιλείς και άλλες που βρέθηκαν σε άνθηση, σηματοδοτώντας καλλιτεχνικές, εμπορικές και, αναπόφευκτα, κοινωνικές τάσεις. Τί μπορεί λοιπόν να δηλώνει η σημερινή κυριαρχία των biopics σε όλα αυτά τα επίπεδα;

Σε εμπορικό επίπεδο, άραγε, οι βιογραφικές ταινίες ακολουθούν τη δυναμική παρουσία των βιογραφικών, ιστορικών και φιλοσοφικών βιβλίων εις βάρος της «καθαρής» λογοτεχνίας που παρατηρείται την τελευταία δεκαετία; 

Η αναλογία δεν θα μπορούσε να είναι ακριβής, γιατί οι κινηματογραφικές μεταφορές δεν μπορούν παρά να βρίθουν προσωπικού στυλ, αισθητικής και αξιολόγησης, σε μεγαλύτερο βαθμό απ’ ότι θεωρητικά θα μπορούσε ένα μη λογοτεχνικό βιβλίο. Ίσως όμως είναι επιτυχημένη, διότι υποδηλώνει τις ανάγκες του κοινού, όπως αυτές εκφράζονται σε αμφότερα τα πεδία.

Αρχικά, οι βιογραφικές και οι βασισμένες σε αληθινά γεγονότα ταινίες ερεθίζουν το κοινό για τον ίδιο λόγο που τα αντίστοιχα συγγραφικά, ακόμη και λογοτεχνικά, είδη ανθούν: είναι πολύ ευκολότερο, χρειάζεται ίσως λιγότερη ευαισθησία και καλλιέργεια εκ μέρους του θεατή, για να νιώσει εμπάθεια ή με τον φιλοσοφικά ακριβέστερο όρο ενσυναίσθηση με τους ήρωες. Η αντίληψη, ότι «αυτό θα μπορούσε να συμβεί και σε μένα», είναι το αρχικό στάδιο για την καλλιέργεια της κοινωνικής ευαισθησίας. Όταν υπάρχει η ιστορική βεβαιότητα, ότι κάποιος έχει αδικηθεί ή υποφέρει (π.χ. ο ήρωας του «12 Χρόνια Σκλάβος»), μας είναι πολύ πιο εύκολο να συγκινηθούμε και να συμπάσχουμε μαζί του απ’ ότι με έναν φανταστικό ήρωα. 

Η κυριαρχία των βιογραφικών ταινιών υποδεικνύει και κάτι ακόμη: την εμμονή μας με τη διασημότητα. Eίναι όμως λάθος να πιστεύουμε πως και αυτό είναι κάτι καινούργιο. Υπάρχουν ισχυροί κοινωνιολογικοί και ψυχολογικοί λόγοι που δικαιολογούν τη διαχρονική ενασχόληση με το «φαινόμενο» της διασημότητας, όπως και αρκετά οφέλη. 

Αν και η ποιότητα και η προσφορά των ανθρώπων που καταλήγουν να είναι διάσημοι στις μέρες μας εμφανίζει μεγάλη διακύμανση (από την Κιμ Καρντάσιαν στην Μαλάλα Γιουσαφζάι) μπορεί να γίνει δεκτό πως οι βιογραφήσεις αφορούν κυρίως αξιόλογα επιδραστικές προσωπικότητες. Και αυτό μας φέρνει σε αυτό που έλεγε ο Αριστοτέλης και οι αρεταϊκές θεωρίες: Ο άνθρωπος ως κοινωνικό όν προσδιορίζει το τι είναι ηθικό από το τι θα έκανε ο «αγαθός ανήρ» δηλώνοντας έτσι την τάση μας να προσφεύγουμε στην κοινωνία μας για να βρούμε καθοδήγηση και όχι σε κάτι υπερβατικό. 

Άσχετα με το αν συμφωνεί κάποιος με την παραπάνω θέση, οι άνθρωποι πάντα θα ψάχνουμε παραδείγματα για να ακολουθήσουμε τις λαμπερές ή λιγότερο λαμπερές success stories, πάντα θα εμπνεόμαστε από τον αντισυμβατικό και προοδευτικό χαρακτήρα επιστημόνων, καλλιτεχνών και προσωπικοτήτων που είχαν υποφέρει και αδικηθεί από τους συγχρόνους τους. 

Η παραγωγή βιογραφικών ταινιών ανταποκρίνεται στις βαθιά ανθρώπινες ιδιότητες αλλά και ικανότητές μας. Το στοίχημα έγκειται στο αν εμείς, ως κοινό, θα τις καλλιεργήσουμε αρκετά, όχι μόνο για να γίνουμε εμείς οι πρωταγωνιστές του δικού μας success story, αλλά για να εξασφαλίσουμε ότι θα είμαστε ανοιχτοί σε οτιδήποτε διαφορετικό, αντισυμβατικό και ρηξικέλευθο. Ότι, με άλλα λόγια, θα είμαστε αντάξιοι των πρωτοποριακών προσωπικοτήτων που προσπαθούν να ανθίσουν ανάμεσά μας και δε θα διαπράξουμε ως κοινωνίες εγκλήματα όπως αυτά απέναντι στον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ και τον αγώνα του (βλ. Selma).