Άλλαι Τέχναι

Στις 19 Φεβρουαρίου στο στάδιο Olimpico της Ρώμης πραγματοποιήθηκε ο αγώνας ανάμεσα στη Ρόμα με την Ολλανδική Φέγιενορντ. Ένας αγώνας σχετικά ουδέτερης σημασίας, αφού δεν επρόκειτο για κάποιον τελικό αλλά μόνο για τον πρώτο γύρο πρόκρισης μιας από τις δύο ομάδες για το Europa League. Ωστόσο οι οπαδοί της ολλανδικής ομάδας θέλησαν να εκφράσουν την οργή τους, πριν ακόμα την έναρξη του αγώνα καταστρέφοντας μνημεία στο ιστορικό κέντρο της αιώνιας πόλης, όπως το συντριβάνι Μπερνίνι.

Μία εβδομάδα αργότερα, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και επικοινωνίας κατακλύζονταν από βίντεο, όπου μέλη του ISIS στην περιοχή Νιμρούντ του Ιράκ εφοδιασμένα με πριόνια και βαριοπούλες, καταστρέφουν αγάλματα και ολόκληρα μνημεία προβάλλοντας ως επιχείρημα –για μία ακόμα φορά- τον φόβο για την επικράτηση της εικονολατρείας μέσα από προπαγανδιστικά τέχνεργα.

Και στις δύο περιπτώσεις, το μέγεθος της οργής των βανδαλιστών στρέφεται εναντίον της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς. Από τη μία φανατισμένοι οπαδοί μιας ποδοσφαρικής ομάδας και από την άλλοι φανατισμένοι οπαδοί μιας θρησκείας. Κοινός παρανομαστής ο φανατισμός; Όχι μόνο.

Η εκδήλωση του φανατισμού και των δύο μέσων της βίαιης λεηλασίας αρχαιοτήτων είναι αυτό που ενώνει τις δύο φαινομενικά διαφορετικές περιπτώσεις. Το αποτέλεσμα ωστόσο παραμένει το ίδιο. Τέχνεργα χρονολογημένα από το 5.000 π.Χ., συντριβάνια από τη ρωμαϊκή εποχή, αντικείμενα ανεκτίμητης αξίας, ξηλώθηκαν, συλήθηκαν και εν τελει αλλοιώθηκαν.

Στην πρώτη περίπτωση της Ρώμης, οι δυτικοευρωπαίοι οπαδοί παρασυρμένοι περισσότερο από τη μέθη παρά από τον αγώνα -ο οποίος άλλωστε έληξε με ισοπαλία, ένα ευνοικό αποτέλεσμα για την ολλανδική ομάδα- ξεχύθηκαν στο κέντρο της πόλης και λεηλάτησαν μνημεία που βρίσκονται σε ανοιχτό χώρο, αφύλαχτα, μιας που εδώ και αιώνες δεν απειλήθηκαν από τους περαστικούς. Ο Eric Gudde, διευθύνων σύμβουλος της Φέγιενορντ, σε δηλώσεις του μετά την επιστροφή του διαχώρισε τη θέση της ομάδας αλλά και των οπαδών που παρεβρέθηκαν στον αγωνα και καταδίκασε τις ενέργειες μιας μερίδας φανατισμένων, οι οποίοι ντρόπιασαν, όπως ο ίδιος αναφέρει, τους εαυτούς τους και την ομάδα. 

Στη δεύτερη περίπτωση, η Ουνέσκο, η Ένωση Μουσείων και οργανισμοί από όλο τον κόσμο καταδίκασαν το πλιάτσικο της ISIS και συσπειρώθηκαν αιτούμενοι να αποδοθούν ευθύνες, όχι μόνο στους ίδιους τους εγκληματίες, αλλά και σε οποιονδήποτε φορέα είναι υπεύθυνος για αυτήν τη λεηλασία. 

Ενώ κατακριτέα είναι φυσικά η απεχθής συμπεριφορά και των δύο παραδειγμάτων, εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι ενώ η περίπτωση των μνημείων του Ιράκ προκάλεσε το παγκόσμιο ενδιαφέρον, προβλήθηκε κατά κόρον και κινητοποίησε τους αρμόδιους φορείς, η περίπτωση των «χούλιγκανς» έμεινε στο απυρόβλητο και προβλήθηκε μόνο στα εγχώρια μέσα των δύο αναφερόμενων χωρών, με αποτέλεσμα η μόνη υπεύθυνη δήλωση να προέρχεται από τον διευθύνοντα σύμβουλο της ολλανδικής ομάδας. Κανένας επίσημος φορέας δεν έκανε κάποιου είδους ανακοίνωση και κανένας δεν κατηγόρησε για φανατισμό εκτός χωρικών ορίων τους φιλάθλους .

Χωρίζεται λοιπόν η λεηλασία σε κατηγορίες; Έχει σημασία ποιος είναι αυτός που καταστρέφει μνημεία πολιτισμικής κληρονομιάς ή πώς αντικείμενα που επιβίωσαν μέσα στον χρόνο θυσιάζονται τώρα στον βωμό οποιουδήποτε είδους φανατισμού; Ή μήπως έχει βαρύτητα μόνο το γεωγραφικό σημείο στο οποιο παρατηρούνται τα φαινόμενα αυτά;

Το συμπέρασμα που θα έπρεπε να εξαχθεί από όλα αυτά είναι ότι οι αρχαιότητες και τα μνημεία, ανεξαιρέτως πολιτισμού, ανεξαιρέτως, αν προστατεύονται ή όχι από κάποιο κτίριο, ανά πάσα στιγμή είναι εκτεθειμένα στον φανατισμό. Γίνονται στόχοι, μετατρέπονται σε εξιλαστήρια θύματα, με το ατυχές αποτέλεσμα να λεηλατούνται από ανθρώπινα χέρια που δεν μπορούν να διαχωρίσουν την ιστορία και την τέχνη από οποιαδήποτε πηγή φανατισμού.