Art Outside the Core

Μερικές μέρες πριν, στη γειτονική Ρώμη αποφάσισαν να απολύσουν ολόκληρο το προσωπικό της Όπερας γιατί ήταν ο μόνος τρόπος να αποφευχθεί το οριστικό κλείσιμό της. Μη φοβού όμως! Ο σκοπός των ιθυνόντων είναι ανώτερος: να επαναπροσλάβουν το προσωπικό είτε πλέον ως εθελοντές είτε με τον ελάχιστο μισθό. Σας θυμίζει κάτι; 

Και εάν νομίζετε πως αυτή η τακτική είναι συνηθισμένη στον πολυπαθή ευρωπαϊκό Νότο, μαντέψτε πάλι: Οι εφημερίδες Guardian, Le Monde, El País, La Stampa, Gazeta Wyborcza και Süddeutsche Zeitung συνεργάστηκαν το 2012 για να αποδώσουν μία πιο λεπτομερή εικόνα για τις περικοπές στον τομέα της τέχνης στην Ευρώπη, στα χρόνια της οικονομικής κρίσης. Ο συγκεντρωτικός διαδραστικός πίνακας είναι εδώ. 

Και τι μας δείχνει; Ότι θέατρα, μουσεία, γκαλερί, ορχήστρες, όπερες, μπαλέτα, καθώς και υποτροφίες για όλα τα παραπάνω, «σφάζονται» κυρίως στις χώρες της οικονομικής ευμάρειας. Αν εξαιρέσουμε την Ισπανία και την Πορτογαλία που πνίγονται όπως φαίνεται στον χάρτη από τις πινέζες των προαναφερθέντων εφημερίδων, χώρες όπως η Αγγλία, η Γαλλία και η χώρα πρότυπο Γερμανία, έχουν τρελαθεί στις περικοπές του πολιτιστικού τους κλάδου. Πιο συγκεκριμένα στην Αγγλία, 30 ιστορικά θέατρα κλείνουν το ένα μετά το άλλο στο τρέχον έτος, ενώ η Γερμανία, ανάμεσα σε όλα τα υπόλοιπα, ζήτησε από το γνωστό της Αγγλο-Γερμανικό θέατρο English Theatre Berlin να κλείσει γιατί η avant–garde τέχνη δεν προσελκύει αρκετό κόσμο παρά το ότι οι πωλήσεις εισιτηρίων καλύπτουν το 86% της πληρότητας και ο μέσος όρος επισκεπτών αγγίζει τους 100.000 ετησίως. Και αν κάτι στη παραπάνω πρόταση φαίνεται αντιφατικό, ο Victor von Oertzen, εκτελεστικός διευθυντής της δημόσιας τηλεόρασης και ραδιοφώνου Südwestrundfunk της Στουτγκάρδης, αναφορικά με τον ξαφνικό «θάνατο» των δύο ορχηστρών του σταθμού αναφέρει: «Η θυσία της τέχνης στο βωμό των χορηγών και επιχορηγήσεων είναι απλά μαθηματικά». 

Πώς γίνεται όμως οι παραγωγικές χώρες του Βορρά που τεντώνουν επικριτικά το δάχτυλο στο διεφθαρμένο Νότο να προβαίνουν σε τέτοιες τακτικές; Ακόμη και η Σουηδία ή η Νορβηγία που κοντεύουν να σβήσουν από τα λεξικά τους το λήμμα «πόλεμος» προβαίνουν σε πολιτιστικές περικοπές. 

Η απάντηση είναι όντως απλά μαθηματικά. Γιατί να έχεις δέκα θέατρα και να ξοδεύονται «τζάμπα» επιχορηγήσεις, όταν μπορείς να κρατήσεις τα δύο από αυτά, να τα τιγκάρεις με δυνατά ονόματα του χώρου, να ανεβάσεις και κανένα πιασάρικο θεατρικό – Shakespeare calling! – και να βγάλεις τα τριπλά κέρδη, αφού θα έχεις μειώσει τον ανταγωνισμό; 

Γιατί να επενδύεις στην τέχνη, όταν δεν πήρες και ποτέ στα σοβαρά αυτούς που την παράγουν; Σκεφτείτε το λίγο: Εάν ο γιός σας, σάς ανακοίνωνε πως θέλει να γίνει ζωγράφος τι θα του απαντούσατε; Εάν η κόρη σας ερχόταν με χαρά σήμερα και σας έλεγε πως θέλει να γίνει συγγραφέας, πόσο γρήγορα θα σχημάτιζε το μυαλό σας την ψάθα πάνω στην οποία πιστεύετε οτι θα περάσει το υπόλοιπο της ζωής της; Ακόμη και στον διατρολιακό ιστό του 9gag.com, όποτε ξεπετάγεται ένα ποστ για τέχνη, οι απαντήσεις από κάτω συνοψίζονται ως εξής: «Να γίνεις καλλιτέχνης. Κάποιος θα πρέπει να με σερβίρει στα MacDonald’s». 

Όταν όμως μια χώρα όπως η Ελλάδα πιάνει πάτο, επίσης με μαθηματική ακρίβεια επικαλούμαστε το αρχιτεκτονικό μεγαλείο της Αμφίπολης, τα μάρμαρά μας που τα θέλουμε πίσω, τα φώτα του πολιτισμού που έδωσε αυτή η μικρή κουκίδα γης. Βεβαίως αυτή η τακτική είναι και τρομερά υποκριτική. Είναι πολύ δυνατά τα παραδείγματα καλλιτεχνών που σε πολύ χειρότερες κοινωνικοπολιτικές καταστάσεις κράτησαν την ελπίδα και την παιδεία ψηλά. Υπήρχαν εποχές που χάρη στις θεατρικές παραστάσεις διατηρήθηκε η πολιτιστική ταυτότητα μιας ολόκληρης χώρας. Υπάρχουν τραγούδια που έγιναν εφαλτήρια επαναστάσεων για να τελειώσουν οι κοινωνικοί εφιάλτες. Είναι πολλές φορές που η τέχνη γλίτωσε πολλούς ανθρώπους από την απελπισία και την παράνοια. Και κυρίως: είμαστε εμείς οι ίδιοι μάρτυρες στο πόσο εύκολα επαναλαμβάνεται η ιστορία όταν αρνείσαι να δώσεις αξία στον πολιτισμό και στην παιδεία σου: Καμαρώνεις για το Ηρώδειο αλλά αδιαφορείς, όταν χρειάζεται να ανακαλύψεις το δικό σου σύγχρονο Ηρώδειο του 21ου αιώνα. Επικαλείσαι εύκολα το όνομα του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη, όμως θεωρείς επαγγελματίες μπαρουφολόγους τους σύγχρονους στοχαστές. Συζητάς με καλλιτέχνες που σου μιλάνε για όραμα και το μόνο που σκέφτεσαι ως πρώτη ερώτηση είναι: Λεφτά έχει; Όλοι υποκλίνονται στην μούσα της τέχνης και του πολιτισμού αλλά οι περισσότεροι δεν θα έδιναν καν σημασία ακόμη και αν η ίδια η μούσα τους έπιανε από το χέρι… 

Ο βιρτουόζος Joshua Bell (από τους καλύτερους στον κόσμο) έπαιζε κλασική μουσική για σαράντα τρία λεπτά στο μετρό της Washington και κανένας δεν καταδέχτηκε να του ρίξει μια δεύτερη ματιά. Ακόμη και αφότου η είδηση έκανε το γύρο του κόσμου, όλοι ασχολήθηκαν με την τιμή του, τριών αιώνων, βιολιού του που άγγιζε τα 3.5 εκατομμύρια δολάρια και όχι με το ότι ο άνθρωπος αυτός προσέφερε μουσική για την ψυχή και την ομορφιά όντας ειδήμων στο είδος του. Την στρινγκοφόρα όμως Lady Gaga τρελάθηκαν να την υπερασπίζονται οι απανταχού εγχώριοι φαν της, όταν κάποιοι τόλμησαν να αμφισβητήσουν την «τέχνη» της.