Άνθη ερειπίων, του Patrick Modiano
Αναμνηστική ανθοφορία: Σημείωμα για το μυθιστόρημα «Άνθη ερειπίων» του Jean Patrick Modiano
…Στον τοίχο έμενε πάντα η επιγραφή: Ξενοδοχείο του Μέλλοντος. Ποιανού μέλλοντος; Αυτού που είχε κιόλας περάσει–του μέλλοντος ενός φοιτητή της δεκαετίας του τριάντα, που είχε πιάσει ένα δωματιάκι σε αυτό το ξενοδοχείο όταν τέλειωσε την ecole normale supérieure και το Σάββατο το βράδυ είχε προσκαλέσει εκεί τους πρώην συμφοιτητές του…
Κάπως έτσι ξεκινά το οδοιπορικό του βραβευμένου με Νόμπελ Λογοτεχνίας Jean Patrick Modiano «Άνθη ερειπίων» . Ένα οδοιπορικό από το νου ως την καρδιά ενός παλιού Παρισιού που τώρα έχει πια πεθάνει. Οι φίλοι του, με ονόματα συνηθισμένα, πρόσωπα του προσωπικού δράματος του Modiano δεν βρίσκονται πια εδώ. Κατοικούν στο νου του, παίρνουν και πάλι λίγο από το φως που τους αναλογεί. Φροντίζει για αυτoύς το βιβλίο του σπουδαίου, Γάλλου συγγραφέα που μεταφράστηκε από τον Μανόλη Κορνήλιο σε επιμέλεια Ευγενείας Κρεμμύδα, με την αμέριστη υποστήριξη του Γαλλικού Ινστιτούτου των Αθηνών. Οι φίλοι του κοιμούνται πια στις αναρίθμητες, παριζιάνικες οδούς, τις μικρές και τις μεγάλες, πνιγμένοι αντικρίζουν τα άστρα στις όχθες του Σηκουάνα. Οι φίλοι που έκαναν ομορφότερη την ζωή, οι φίλοι που βρίσκουν μια θέση στις σελίδες ενός από τα πιο ατμοσφαιρικά μυθιστορήματα της σύγχρονης, γαλλικής λογοτεχνίας, δοσμένο με όρους βιωματικής καταβύθισης. Δοσμένο για την ακρίβεια από ένα μάρτυρα, μια φιγούρα αποσπασματική από εκείνο το Παρίσι που αντέχει μονάχα στα όνειρά μας. Σπίτι, αυλές, μαγαζιά, στέκια, ονόματα, πράγματα και φιλιά βρίσκουν την θέση τους σε αυτό το προσκλητήριο. Ο πολύτιμος πλούτος μιας ζωής εφήμερης, τα υλικά που εγκαταλείψαμε κάποτε, φυλαχτά για τις πιο δύσκολες ώρες, γεμίζουν τις σελίδες του βιβλίου. Και τα άνθη των ερειπίων βρίσκουν λίγο χώρο για τις ρίζες τους, φλέβες ενός ζωντανού οργανισμού που κάποτε υπηρέτησε την ματαιότητα της ζωής. Αυτή ακριβώς δοξολογεί το μυθιστόρημα του νομπελίστα Jean Patrick Modiano, ένα ρεύμα βουβό και υπόγειο που σημαδεύει την απλή ζωή και διαμορφώνει το υλικό της ποιητικής δημιουργίας. Ο Γάλλος συγγραφέας καταθέτει την σπονδή του σε αυτό το Παρίσι που φθαρμένο αφήνει την θέση του στις τρομερές κοσμοπόλεις του μέλλοντος. Μα πριν από αυτό ο ξοδεμένος του κόσμος σαλεύει και ένα ετερόκλητο πάθος από φιλόδοξους για ζωή φοιτητές κινά πάλι για τους δρόμους της ζωής. Σκηνογραφίες και συνήθειες, σαν τις φωτογραφίες της Imogen Cunigham που διασώζει ένα κομμάτι της αμερικανικής ιστορίας. Καταστήματα και κήποι και βραδινές βόλτες και αποχαιρετισμοί συνθέτουν τα «Άνθη ερειπίων». Ηθοποιοί ενός παλιού θεάτρου και φθαρμένες σκηνογραφίες αθροίζονται στο έμψυχο υλικό αυτού του σπάνιου βιβλίου που βρίσκει στο Παρίσι της δεκαετίας του ΄60 όσα χρειάζεται μια λογοτεχνία εξόχως ατμοσφαιρική. Με την νοσταλγία του ο Jean Patrick Modiano δεν φιλοδοξεί νε φέρει πίσω τους νεκρούς, μα ξύνει το στρώμα της ζωής για να βρει τις απαντήσεις και τα κλειδιά της δικής του βιογραφίας. Οι νεκροί από καιρό φίλοι βρίσκουν λίγη ζωή ακόμη. Μοιάζουμε τα εφόδια μιας άλλης πλευράς, ενός σύμπαντος θαμμένου κάτω από τις διαρκείς μεταβολές του αστικού κόσμου. Σχεδιάζει το περίγραμμα της ζωής του, κάτι σαν ζωγραφιά πάνω σε ξερολιθιά. Πίσω από τις παραγράφους κρύβονται οι φίλοι, νέοι τότε μα σήμερα σοφότεροι από την καλοσύνη και την ύβρη της προσωπικής τους πορείας. Διαβάτες της πόλης του Παρισιού, αφελείς ερωτευμένοι και παράθυρα που αφήνουν να κυλήσει σαν σε φιλμ το πέρασμα από μια εποχή.
…Καθόμουν στα εξωτερικά τραπέζια σε ένα από τα καφέ απέναντι στο στάδιο Charlety. Στριφογύριζα στο νου μου όλες τις υποθέσεις που έκανα σχετικά με τον Philippe de Pacheko που δεν τον γνώριζα ούτε φυσιογνωμικά. Χωρίς να το καταλάβω σχεδόν είχα αρχίσει να γράφω ένα βιβλίο. Δεν ήταν κάποια κλίση ούτε κάποιο ιδιαίτερο χάρισμα που έκανε να γράψω αλλά, απλά και μόνο το αίνιγμα που μου είχε θέσει ένας άνθρωπος που δεν είχα καμιά πιθανότητα πια να συναντήσω…
γράφει ο συγγραφέας στα «Άνθη ερειπίων». Ο έρωτας, η απουσία, ο θάνατος και ο χρόνος, αυτές οι μερικότητες της παριζιάνικης βιογραφίας δεν παύουν να συνιστούν ένα είδος ενδελέχειας. Η πόλη και η ποικιλία της, η ξεγνοιασιά της ζωής δίνουν μορφή και σχήμα σε ένα παλιό θέατρο ευτυχισμένου παραδείσου.
Παλιοί ασκητές της παριζιάνικης ζωής, ονόματα όπως Jacqueline, Sylvain, Violet δρόμοι και αριθμοί που σηματοδοτούν πια κάτι χαμένο, Delbar ή Etev, μαρκίζες ξενοδοχείων και αχανείς λεωφόροι, σπίτια στην οδό Beloit, μυθιστορήματα που προσμένουν να γραφτούν. Τα «Άνθη ερειπίων» φαντάζουν σαν εκείνα τα σφραγισμένα μπουκάλια που ταξιδεύουν στο πέλαγο, κρατώντας μέσα τους την ομολογία του τρομερού, την έκταση του χρόνου. Προτού το Παρίσι χαθεί με όλα τα παλάτια, τις εκκλησιές, τα θέατρα και τα εμπορικά του, προτού πεθάνουν για πάντα εκείνες οι νύχτες οι ερεθιστικές, ο Jean Patrick Modiano ξαναζεί την γοητεία μερικών χαμένων ηρώων. Τώρα που οι τροπές της μοίρας τους πήραν την τελική τους έκβαση και οι ερημίτες απέμειναν στολισμένοι από το χέρι του καιρού. Κάτω από την μελαγχολική γραφή του το Παρίσι νιώθει και πάλι τον παλιό του ίλιγγο. Τα «Άνθη ερειπίων» σιγοτραγουδούν, σχεδόν εξομολογούνται μες στην δίνη του γαλλικού Μάη ένα μακρύ ταξίδι. Εκείνο της ζωής και της ανεπανόρθωτα πια χαμένης νιότης.
Ένα μικρό αριστούργημα της μνήμης. Από τις εκδόσεις Οδυσσέας.
Άνθη ερειπίων, του Patrick Modiano
Μετάφραση: Μανόλης Κορνήλιος
Εκδόσεις Οδυσσέας
σελ. 157