Αφροδίτη Κατσιά

Οι προκαταλήψεις μας, σαν σκιές, μας ακολουθούνε παντού, ακόμη και στα πιο αγαπημένα κομμάτια
της ζωής μας, όπως είναι η ανάγνωση βιβλίων. Τουλάχιστον αυτό συνέβη σε μένα όταν ήρθε στα χέρια μου «Η μέρα του καρναβαλιού» της Μαριλένας Παππά.
Πρώτα από όλα, η πλοκή όπως την περιέγραφε το οπισθόφυλλο μου φάνηκε «ξένη»- τι ενδιαφέρον μπορεί να έχει η προετοιμασία και η γιορτή ενός καρναβαλιού στη ζούγκλα μιας άγνωστης χώρας;
Έπειτα, με ενόχλησε η σύντομη φόρμα και το μυαλό μου έγραψε στο άψε σβήσε έναν εσωτερικό μονόλογο σε μορφή λογυδρίου για το πόσο φυγόπονοι είναι οι νέοι συγγραφείς που προτιμάνε να παίζουν με τα κουβαδάκια τους στην ακροθαλασσιά της νουβέλας παρά να ξανοιχτούν στον συναρπαστικό αλλά απαιτητικό ωκεανό του μυθιστορήματος. Μέχρι και το εξώφυλλο μου φάνηκε άστοχο, ελκυστικό αλλά μάλλον άσχετο με το θέμα του βιβλίου.

Όταν ξεκινάς το οποιοδήποτε ανάγνωσμα με προσδοκίες, είναι αναπόφευκτο να βρεις (αναγνωστικούς) μπελάδες. Είναι η προσδοκία που χρωματίζει τα πάντα, που δε σε αφήνει να απολαύσεις την ανάγνωση και το κείμενο μπροστά σου, καθώς το μυαλό σου πελαγοδρομεί σε αυτό που ίσως έψαχνε και σε αυτό που μάλλον δε βρίσκει.

O «Δράκουλας», το γοτθικό μυθιστόρημα τρόμου του Ιρλανδού Bram Stoker μπορεί να είναι γραμμένο στο μακρινό 1897 αλλά ακόμη σκορπίζει απλόχερα ανατριχίλες στους λάτρεις του είδους και όχι μόνο. Οι περιπέτειες του νεαρού δικηγόρου Τζόναθαν Χάρκερ στην Τρανσιλβανία, στο ζοφερό κάστρο του χλωμού σαν το φεγγάρι, αιμοδιψή Κόμη Δράκουλα, μπορούν ακόμη και σήμερα να καθηλώσουν τον αναγνώστη με εικόνες που μένουν ανεξίτηλες: αγέλες λύκων που αλυχτούν σε νύχτες πανσελήνου, ο κόμης να έρπει στους τοίχους του κάστρου σαν σαύρα, λάγνα θηλυκά βαμπίρ να ετοιμάζονται να «γευματίσουν» το αίμα ενός, θαρρείς υπνωτισμένου, Τζόναθαν.

Όταν η Anna Burns κέρδισε το Man Booker για το 2018, κέρδισε πολλά περισσότερα από την αναγνώριση της συγγραφικής της δεξιοτεχνίας. Κατά κάποιο τρόπο κέρδισε τη ζωή της πίσω.

Είναι τα 16α γενέθλια της Μαρίνα και δεν έχουν τίποτε το ονειρεμένο. Δε φτάνει η εφηβεία και τα προβλήματά της, είναι κι αυτή η μύτη που χιλιάδες φορές ικέτευσε τους γονείς της να χειρουργήσει για να νιώσει πιο όμορφη, είναι κι η ανάμνηση της χτεσινής νύχτας που η μητέρα της πάλι την έσυρε έξω από το κρεβάτι την ώρα που κοιμόταν, ζητώντας της να τεντώσει τα σεντόνια της, γιατί ακόμη και στον ύπνο η πειθαρχία είναι ανεκτίμητη. Τα δώρα της, μέσα στα κακοτυλιγμένα κουτιά τους, είναι το ίδιο θλιβερά όσο και η ζωή της, η στερημένη από τρυφερότητα και χρώμα. Νιώθει ότι κανείς δεν την αγαπάει μέσα στον άσχημο αυτό κόσμο, οπότε ποιο το νόημα; Άλλωστε, μια μέρα όλοι πεθαίνουν.

Είναι κάποιες φορές που ο άνθρωπος υποπίπτει σε ένα κρίμα κι αυτό τον κυνηγάει σε όλη του τη ζωή. Και η νέμεση για την ύβρη που διέπραξε πέφτει επάνω του με δύναμη, τον τσακίζει. Αυτό συμβαίνει με τους δύο ήρωες της νουβέλας του Νικήτα Παπακώστα.

Ο «σπόρος» για το δεύτερο βιβλίο της Hannah Kent «Οι Καλοί» υπήρχε πριν ολοκληρώσει το πρώτο της μυθιστόρημα, το πολυσυζητημένο και πολυδιαβασμένο «Έθιμα Ταφής». Ήταν τότε που, ερευνώντας πηγές για την πλοκή των «Εθίμων» και κουρασμένη από τα ισλανδικά που δεν γνώριζε καλά ως γλώσσα, στράφηκε σε βρετανικές εφημερίδες της εποχής αναζητώντας κάποια σχετική αναφορά στα γεγονότα με τα οποία καταπιανόταν στο βιβλίο. Αντ’ αυτού, έπεσε πάνω σε ένα μικρό άρθρο για τη δίκη μιας γυναίκας από την Ιρλανδία και τις κατηγορίες που της απαγγέλθηκαν για τη δολοφονία ενός ανήλικου αγοριού. Αυτό που της έκανε εντύπωση ήταν η απολογία της κατηγορούμενης: η γυναίκα υποστήριζε πως δε θα μπορούσε να κριθεί ένοχη γιατί το μόνο που έκανε ήταν να προσπαθήσει να σώσει ένα παιδί από τα χέρια των μοχθηρών νεράιδων και ξωτικών. Ήταν άραγε δυνατό, αναρωτήθηκε, να πίστευε η γυναίκα κάτι τέτοιο ή ήταν απλά ένα τέχνασμα για να απαλλαγεί από τις κατηγορίες;

Το «Γκόλεμ» θα μπορούσε να είναι μια αστυνομική ιστορία· έχει όλα τα απαραίτητα συστατικά που θα το κατέτασσαν σε αυτήν την κατηγορία : το μυστήριο μιας δολοφονίας, τον πρώην σύζυγο του θύματος, διάσημο σκακιστή, που γίνεται φυγάς πριν η αστυνομία προλάβει καν να τον κατηγορήσει για το οτιδήποτε, μία γοητευτική και ικανότατη αστυνομικό που αναλαμβάνει να τον εντοπίσει και να δώσει λύση στην υπόθεση. Κρατώντας αυτές τις συντεταγμένες, θα μπορούσε να πρόκειται φαινομενικά για οποιαδήποτε αστυνομική ιστορία μιας κοινότοπης γραμμικότητας. Θα μπορούσε, αν ο συγγραφέας της ήταν κάποιος άλλος κι όχι ο Pierre Assouline.

Από τη μακρινή Ισλανδία των ψαροκάικων, του Halldór Laxness και της Björk (ποιος άραγε γνωρίζει περισσότερα για αυτόν τον «βράχο στη μέση του ωκεανού» όπως τον αποκαλεί ο ίδιος ο συγγραφέας;) μας έρχεται ένα σπουδαίο, πολυεπίπεδο, φιλόδοξο βιβλίο που ο παράξενος δυϊσμός του αποτελεί και τη μεγαλύτερη γοητεία του.

«Όλες οι ευτυχισμένες οικογένειες μοιάζουν μεταξύ τους. Κάθε δυστυχισμένη οικογένεια, όμως, είναι δυστυχισμένη με το δικό της τρόπο» έγραψε ο Tolstoy ως εισαγωγική φράση στην «Άννα Καρένινα». Κάπως έτσι είναι τα πράγματα και με την οικογένεια που περιγράφει ο Δημήτρης Στεφανάκης στο πρόσφατο μυθιστόρημά του «Ευτυχισμένες οικογένειες». Τα μέλη της φαίνεται να τα διαθέτουν όλα: δύναμη, χρήματα, ευκαιρίες, ιστορία. Κι όμως, ο καθένας από αυτούς ταλανίζεται ανολοκλήρωτος και δυσαρεστημένος, ψάχνοντας συνεχώς κάτι που θα τον φέρει πιο κοντά στην πολυπόθητη ευτυχία.