Ο Βίνσεντ Βαν Γκογκ (που προφέρεται κανονικά Φαν Χοχ), το 1888, βρισκόταν ήδη σε ένα βαθύ ψυχολογικό τέλμα, ασφυκτιώντας μετά από 2 χρόνια παραμονής στο πολύβουο Παρίσι, με τον κανιβαλιστικό καλλιτεχνικό ανταγωνισμό και τις μηδαμινές διεξόδους για πλήρη απομόνωση. Το Παρίσι, για τον μεγάλο ζωγράφο -που ήδη προσπαθούσε να ενσωματώσει, μέσα από το δικό του πρίσμα, τις διδαχές των Ιμπρεσιονιστών στον καμβά του- «δεν διέθετε το κατάλληλο φως», το φως που θα διέλυε τα δαιδαλώδη σκοτάδια που φώλιαζαν στο μυαλό του.
Aureliano Buendia
Μια δεκαετία μετά το "Gran Torino", o Clint Eastwood περνά και πάλι μπροστά από την κάμερα σε ταινία που σκηνοθετεί ο ίδιος (διατελώντας, επίσης, χρέη παραγωγού), μόνο που τούτη τη φορά δεν καταθέτει έναν στιβαρό αποχαιρετισμό στα όπλα, καταπίνοντας δαίμονες και αγγέλους του παρελθόντος. Αντιθέτως, σιγοτραγουδά –αναπολογητικά, απενοχοποιημένα και με πλήρη ξεγνοιασιά- μια μπαλάντα γλυκού κατευόδιου.
Ο Βρετανός Steve McQueen, στην τέταρτη ταινία του, επιλέγει να διαφοροποιηθεί αισθητά από την ώς τώρα πορεία του. Πρωτίστως, διότι δεν επικεντρώνεται σε κάποιο υπαρξιακό angst που λαμβάνει τη μορφή συμβολικού και πολυεπίπεδου αγώνα. Στο "Hunger" συναντούμε την απόλυτη κατεδάφιση του ατόμου προς ανάδειξη ενός ανένδοτου συλλογικού αγώνα. To σώμα εκμηδενίζεται, εξαϋλώνεται, είναι συγκοινωνούν δοχείο με την ψυχή, που αντισταθμίζει τη σαρκική εξασθένηση. Στο "Shame", η απόλυτη εξατομίκευση έχει μετατραπεί από ελευθερία σε φυλακή, σε ένα κοινωνικό ιστό διαλυμένο ψυχικά, από μέσα πεθαμένο όπως λέει και το άσμα. Το σώμα γίνεται και πάλιφτης του πνεύματος, αλλά με αντίστροφη φορά. Από όπλο στη διάθεση των υψηλών ιδανικών, μετατρέπεται σε κυματοθραύστης απέναντι στη στοιχειωδέστερη μορφή τους.
Για 12η σερί χρονιά, το Thessaloniki International Short Film Festival θα μας προσφέρει στο πιάτο αμέτρητα μικρού μήκους διαμαντάκια, σε ένα τετραήμερο προβολών που θα αποδείξουν και στον πλέον δύσπιστο ότι το σύμπαν των μικρού μήκους είναι αυτόφωτο, στιβαρό και αυθύπαρκτο κι όχι απλώς ένα στάδιο προθέρμανσης που λειαίνει το έδαφος για τις μεγάλου μήκους ταινίες. Αυτή τη χρονιά, οι προβολές του φεστιβάλ θα πραγματοποιηθούν στις αίθουσες Frida Liappa και Tonia Marketaki, στην Αποθήκη Δ, στο Λιμάνι Θεσσαλονίκης, ενώ το καθημερινό πρόγραμμα θα περιλαμβάνει δύο κύκλους προβολών σε κάθε αίθουσα, στις 17.00 και τις 20.30 αντίστοιχα.
«Για πολλά χρόνια έκανα ταινίες για καλές γυναίκες, τώρα έκανα μία για ένα σατανικό άνδρα». Αυτή ήταν μία από τις δηλώσεις του Lars von Trier, όταν κλήθηκε να σχολιάσει την τελευταία του ταινία. Κι η επόμενη σκέψη είναι σχεδόν προφανής, αντανακλαστική κι αναπόφευκτη. Ο ανδρικός ήρωας στο "The House that Jack Built" είναι μια αντανάκλαση ειδώλου στον καθρέφτη. Ο αποκτηνωμένος loner, με τις μεγαλομανείς εμμονές και τις εκρήξεις σαδισμού.
Η τρίτη ταινία του Βρετανού σκηνοθέτη Steve McQueen βασίζεται στην ομότιτλη αυτοβιογραφία του Solomon Northup, ο οποίος απήχθη το 1841 στην Ουάσινγκτον και πέρασε 12 χρόνια στην κόλαση της δουλείας του αμερικάνικου νότου. Ο Northup επί της ουσίας δεν απελευθερώθηκε, αλλά επέστρεψε στο στάτους του ελεύθερου πολίτη, το οποίο κατείχε πριν την απαγωγή του και την αποστέρηση της πραγματικής του ταυτότητας. Το 1853, με το που επέστρεψε στην πρότερη ζωή του, κατέγραψε τις δραματικές εμπειρίες του από αυτή τη δωδεκαετία, ενώ ενεπλάκη με ζήλο στον αγώνα για την κατάργηση της δουλείας. Η εξέλιξη αυτή επήλθε επισήμως μετά το πέρας του Αμερικάνικου Εμφυλίου, με την Τροπολογία του Δεκεμβρίου του 1865, αλλά όπως ήταν μάλλον αναμενόμενο, η ουσιαστική απάλειψη της δουλείας έμελλε να αργήσει ακόμη αρκετά.
Όπως δηλώνει με σαφήνεια και ο τίτλος της ταινίας, βρισκόμαστε στο 1945. Στο τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και στην ανατολή μιας εποχής γεμάτης συντρίμμια, πληγές, τραύματα και άσβεστες ενοχές. Ένα μικρό ουγγρικό χωριό, στο οποίο η σοβιετική παρουσία είναι πλέον εμφανής, αλλά όχι ακόμη στα όρια της μπότας και της επιβολής, ζει μια φαινομενική μέρα γιορτής. Ο τοπικός και ολίγον γλοιώδης κοτζάμπασης, που λύνει και δένει, παντρεύει τον γιο του με μια όμορφη χωριατοπούλα. Από την πρώτη κιόλας στιγμή, όμως, η γιορτή μοιάζει ξινισμένη και καταναγκαστική. Ένας γάμος ιδιοτελής και συμφεροντολογικός. Μια ατμόσφαιρα συγκρατημένης χαράς, ψεύτικου χαμόγελου.
Υπάρχει ένας άγραφος -αλλά συχνά επιβεβαιωμένος- κανόνας, ο οποίος υπαγορεύει ότι πολλοί σπουδαίοι σκηνοθέτες καταλήγουν, έστω και ασυναίσθητα, να γυρίζουν την ίδια ταινία, σε ολόκληρη την καριέρα τους. Προφανώς όχι με τη μορφή ακριβούς διπλοτυπίας, αλλά μέσα από απροσμέτρητες παραλλαγές που στροβιλίζονται γύρω από ένα κοινό νοηματικό, εννοιολογικό, συμβολικό, αισθητικό άξονα. Το σύμπαν του Wes Anderson, εκ πρώτης όψεως, εμπίπτει στο βεληνεκές αυτού του κανόνα. Ένα βασίλειο της αέναης συμμετρίας, της ιδεοληπτικής λεπτομέρειας, των παστέλ κάδρων. Ένας κόσμος του φετιχισμού των μικρών αντικειμένων, των ψυχαναγκαστικών ενδυματολογικών επιλογών που ομοιάζουν με στολές. Με τρυφερά τράβελινγκ και στιβαρά jump cuts που απομονώνουν τους ήρωες της ταινίας σε ένα σύμπαν ξεκούδουνο και απομακρυσμένο από τον θορυβώδη έξω κόσμο.
Εργασίες, σκαλωσιές, εργοτάξια, τρυπάνια, σωλήνες, κλάγγες μετάλλων, σκόνη και ιδρώτας, σε μια πολύβοη συνοικία, στη Βηρυττό του Λιβάνου. Μια υδρορροή, που έχει τοποθετηθεί παράτυπα, και στάζει νερά. Ένας φανατικός Χριστιανός, αρχιμηχανικός ενός συνεργείου αυτοκινήτου, ορκισμένος ακόλουθος του ντόπιου Χριστιανικού Κόμματος. Ένας Παλαιστίνιος πρόσφυγας, επικεφαλής των πολεοδομικών έργων μιας κατασκευάστριας εταιρίας, που έχει βρει καταφύγιο, όπως πάμπολλοι ξεριζωμένοι συμπατριώτες του, στον Λίβανο. Μια επίμονη διαφωνία, μια φιλονικία φαινομενικά υπερβολική και τραβηγμένη από τα μαλλιά. Κι ενώ η όλη αντιπαράθεση μοιάζει, σε πρώτο επίπεδο, να έχει ξεπηδήσει από αυτό το -πάντα φορτισμένο- τίποτα της καθημερινότητας, σχεδόν αμέσως κυοφορείται η υπόνοια πως αυτό που βλέπουμε είναι μονάχα η αφορμή και όχι η αιτία.
Πού θα κατοικούσε, τι θα επαγγελλόταν, πώς θα έμοιαζε ο Καρλ Μαρξ αν ζούσε στο σήμερα; Θα τον έλεγαν Μαρσέλ στο μικρό, θα ήταν ένας πρώην συγγραφές και νυν λούστρος, αυτοεξόριστος στο δεύτερο μεγαλύτερο λιμάνι της Γαλλίας, τη Χάβρη, απαντά ο Aki Kaurismäki. Πάνω απ’ όλα, όπως άλλωστε όλοι οι «καουρισμακικοί» ήρωες θα ήταν μποέμ, δυσβάσταχτα και απολαυστικά μποέμ, πιο μποέμ απ’ όσο μπορούμε να φανταστούμε και να αντέξουμε. Ο αδιόρθωτος Φινλανδός φτιάχνει μία ακόμη σωρεία μικρών θαυμάτων πατώντας στα πιο ταπεινά υλικά. Και αρθρώνει μία κινηματογραφική γλώσσα ικανή να αλλάξει κάθε κόσμο, οπότε (γιατί όχι;) και τον δικό μας.