Η αλήθεια είναι ότι το αναγνωστικό κοινό έχει στρέψει το βλέμμα του στο τελευταίο βιβλίο του Τζόναθαν Κόου, «Αριθμός 11» που κυκλοφόρησε πρόσφατα. Η αλήθεια είναι, επίσης, ότι έφτασε και στα δικά μου χέρια, μέσα από την ευγενική χορηγία μιας συναδέλφου του πολιτιστικού τμήματος της εφημερίδας και μάλιστα ως προέκδοση του κανονικού βιβλίου, ένα είδος ντραφτ. Τέλος, η αλήθεια είναι ότι είπα «όχι, δεν θα ασχοληθώ μαζί του τώρα», παρά τα όσα θετικά διαβάζω δεξιά και αριστερά, τύπου, «Ένας Κόου βγαλμένος απ' τα παλιά», «ο πιο πολιτικός Κόου των τελευταίων ετών» και άλλα τέτοια.
Δημήτρης Τερζής
Φέτος είναι η επέτειος των 80 χρόνων απ' την έναρξη του Ισπανικού Εμφυλίου. Σ' ένα ευρύτερο ιστορικό πλαίσιο, πρόκειται για τη σύρραξη που προηγήθηκε του Β' Παγκοσμίου Πολέμου μεταξύ των φασιστών-ναζιστών και των κομμουνιστών-φιλελεύθερων-αναρχικών-σοσιαλιστών, μια σύρραξη που έκλεισε τον κύκλο της με τον Ελληνικό Εμφύλιο που ολοκληρώθηκε το 1949.
Και όμως, υπήρξε βιβλίο της ελληνικής λογοτεχνίας που ξεπέρασε σε πωλήσεις τα 10.000 αντίτυπα εν μέσω οικονομικής κρίσης.
Πριν από περίπου έναν χρόνο τελείωνα την «Ρετροσπεκτίβα» του Αβραάμ Γεοσούα και χαιρόμουν που ανακάλυπτα έναν πραγματικά σπουδαίο συγγραφέα. Το αδιαμφισβήτητο ταλέντο του είχα πλέον την ευκαιρία να το διαπιστώσω και στα «Φιλικά Πυρά», τα οποία μου κράτησαν συντροφιά το τελευταίο διάστημα σαν ένα εξαιρετικό κρασί, που το πίνεις όσο γίνεται πιο αργά, προκειμένου να κρατήσει πιο πολύ.
Ο Γιώργος Ιωάννου αποτελεί μια ιδιάζουσα μορφή στη νεοελληνική λογοτεχνία. Τέκνο της σχολής της Θεσσαλονίκης (Ν. Γαβριήλ Πεντζίκης, Στέλιος Ξεφλούδας κ.α.) ακολούθησε έναν μοναδικό δρόμο έκφρασης που σε μεγάλο βαθμό βασίζεται στην εξωτερίκευση ενός εσωτερικού μονόλογου του δημιουργού. Με λίγα λόγια ήταν ακριβώς το αντίθετο απ' την ξακουστή γενιά του ‘30 που διακρίθηκε στο επονομαζόμενο, αστικό μυθιστόρημα.
«Γιατρέ, πιστεύετε στην ύπαρξη της ψυχής;» «Ναι». «Τότε πού είναι;» «Η ψυχή είναι ρήμα, κι όχι ουσιαστικό».
Στην κρύπτη των Καπουτσίνων βρίσκεται θαμμένος ο αυτοκράτορας Φραγκίσκος Ιωσήφ, ο προτελευταίος των Αμβούργων. Μαζί του είναι θαμμένη και η Μοναρχία, η Αυστροουγγρική Αυτοκρατορία.
Ο Ίρβιν Γιάλομ στο «Ο Κήπος του Επίκουρου: Αφήνοντας πίσω τον τρόμο του θανάτου» αναφέρεται στο Αφυπνιστικό Γεγονός που μπορεί να συμβεί σ’ έναν άνθρωπο και το οποίο θα πυροδοτήσει τις δυνάμεις εκείνες που υπάρχουν μέσα του και που θα τον οδηγήσουν στο να πάρει τη ζωή αλλιώς. Ένα τέτοιο Γεγονός μπορεί να είναι ένας θάνατος, μια ασθένεια, στην περίπτωση του βιβλίου του Μερσιέ είναι μια παράξενη συνάντηση του ήρωα με μια γυναίκα. Το «Νυχτερινό Τρένο για τη Λισαβόνα» έκανα αρκετό καιρό να το τελειώσω και παράλληλα διάβαζα κι άλλα πράγματα, μόνο και μόνο γιατί στις σελίδες του επιστρέφεις ξανά και ξανά, διαβάζοντας δύο και τρεις φορές ολόκληρες σελίδες. Σε κάποια σημεία αγκομάχησα αλλά ξέρω πως δεν έφταιγε το βιβλίο αλλά εγώ που εκείνη την ώρα δεν είχα την πραγματική διάθεση να σκεφτώ την ουσία της σκέψης που αποτυπωνόταν μεν στα μάτια μου όχι όμως και στο μυαλό μου.
Αυτό το βιβλίο εξιστορεί τον θρύλο ενός ανθρώπου. Τον θρύλο που έγινε μύθος. Και αφήνει τον αναγνώστη με μια πικρή γεύση στο στόμα για την κατασκευή των θρύλων. Για την πραγματική διάσταση των γεγονότων και της ίδιας της ιστορίας. Για τα όρια ανάμεσα στη μυθοπλασία και στην πραγματικότητα.
Ίσως είμαι απ' τους λίγους αναγνώστες του Κερ στην Ελλάδα που τον γνώρισαν… ανάποδα. Ομολογώ ότι δεν έχω διαβάσει ακόμα την «Τριλογία του Βερολίνου», τα βιβλία δηλαδή που τον έκαναν γνωστό και στη χώρα μας, αλλά άρχισα απ' το αμέσως επόμενο, την «Μοιραία Πράγα». Ακολούθησε το «Άνθρωπος χωρίς Ανάσα» και η… δική μου τριλογία κλείνει σήμερα με το τελευταίο πόνημά του που εκδόθηκε στα ελληνικά, το «Φλόγα που Σιγοκαίει».