“Mektoub” στα Αραβικά σημαίνει μοίρα, το απροσδιόριστο «γραμμένο». Γι’ άλλους μια συναρπαστική και θελκτική tabula rasa και γι’ άλλους μια αναπόδραστη, σκληρή ειμαρμένη. Πάντα διττή ήταν δηλαδή η φύση της μοίρας, πάντα αχανές κι απροσδιόριστο το νόημά της. Το μόνο σίγουρο είναι όμως ότι όλοι, τόσο οι απελευθερωμένοι απ’ τα δεσμά της όσο κι οι βαθιά σιδηροδέσμιοι, προσπαθούν να την ιχνηλατήσουν, να τη βιώσουν και να την προσεγγίσουν· με λίγα λόγια να προετοιμαστούν για τα μελλούμενα. Αυτός φαίνεται να είναι κι ο αγνός στόχος της τελευταίας ταινίας του Γαλλοτυνήσιου σκηνοθέτη Abdellatif Kechiche, του μεθυστικά καλοκαιρινού “Mektoub, My Love: Canto Uno”.
Γιώργος Κοκτσίδης
Τυχαίνει λοιπόν την ώρα που γράφονται οι παρακάτω γραμμές να πληροφορούμαι το θάνατο της σπουδαίας Agnès Varda, μιας από τις περίλαμπρες ιέρειες του Γαλλικού Σινεμά (κι όχι μόνο της Nouvelle Vague όπως πολλοί θα γράψουν από αύριο).
Λίγες ώρες απομείναν! Λίγες ώρες απομείναν! Κι ο πολιτιστικός χάρτης του κόσμου δονείται από τώρα στους ρυθμούς της 91ης τελετής της Αμερικανικής Ακαδημίας Κινηματογράφου· πλησιάζει κατά το κοινώς λεγόμενο η ιστορική βραδιά απονομής των βραβείων Oscars. Η ώρα της ιλιγγιώδους εμπορευματοποίησης την καλλιτεχνικής παραγωγής,της σφοδρής τηλεοπτικοποίησης του κινηματογραφικού προϊόντος (αχ ρε Netflix), των δέκα «λανθιμικών» υποψηφιοτήτων και συνάμα της φαιδρότατης εθνικής μας χαύνωσης κι υπερηφάνιας! Και κάπου εκεί ο Yorgos, πηγή φωτός κι ελπίδας για τούτο τον ταπεινό κόσμο. Καλή επιτυχία ρε Λάνθιμε.
Θα ήταν πραγματικά αδύνατο για μένα να αφήσω την εβδόμη του Φλεβάρη να περάσει ανεκμετάλλευτη. Χωρίς μια έστω ακροθιγή αναφορά στον μουσικό ήρωα της παιδικής μου ηλικίας, τον σπουδαίο «Λούκι» ή κατά κόσμον Λουκιανό Κηλαηδόνη.Και για να το πω στα ίσια -θέλοντας να αποφύγω τους μεγαλόστομους και δακρύβρεχτους αποχαιρετισμούς-ήταν ηθικά επιτακτικό για μένανα γράψω δυο-τρία απλά και λιτά λόγια για τον άνθρωπο που έβγαλε την ελληνική μουσική στους ανοιχτούς χώρους και επικοινώνησε αυτήν του την καλώς εννοούμενη «ελληνικότητα» (όπως την είχε περιγράψει κάποτε ο Βασίλης Ραφαηλίδης) με μια απαράμιλλη καλλιτεχνική έκφραση και δημιουργικότητα.
Πως τα φέρνει έτσι αυτή η κακόβουλη η μοίρα κι όλα μοιάζουν να συμπίπτουν και να αλληλοσυμπληρώνονται σ’ αυτόν τον κόσμο; Παραμένει πραγματικά άγνωστο. Μυστήριο πράγμα η ζωή δηλαδή «κι η τύχη άσπλαχνος κι η μοίρα μισητή» που γράφει ο Αλεξανδρινός. Τις ώρες λοιπόν που γράφονται αυτές οι γραμμές και τιμούμε τη μνήμη του μεγαλύτερου κινηματογραφιστή αυτού του έθνους, του Θόδωρου Αγγελόπουλου που μας εγκατέλειψε πριν από εφτά ακριβώς χρόνια, το ζήτημα που μονοπωλεί την κοινωνική πραγματικότητα και τις καθημερινές συζητήσεις δεν είναι άλλο από την ιστορική συμφωνία επίλυσης του λεγόμενου «Μακεδονικού» ζητήματος. Κι όλα αυτά ήρθαν να συγκεραστούν παροιμιωδώς με μια μεγαλειώδη στιγμή του ελληνικού αθλητισμού στην Αυστραλία, καθώς και με τη μνημειώδη πορεία του Λάνθιμου μέχρι τις 10 οσκαρικές υποψηφιότητες.
«Πέρασαν χρόνια και κατάλαβα τι φταίει, που όλοι δειλιάζουμε μπροστά στην ομορφιά» γράφει σ’ ένα από τα πιο θαυμαστά κομμάτια της δισκογραφίας του ο Γιάννης Αγγελάκας. Και το εμβληματικό κινηματογραφικό κομψοτέχνημα που συνέθεσε ο ευφυής Κορεάτης Chang-dong Lee και για το οποίο θα μιλήσουμε σήμερα, αποτελεί την καλύτερη δυνατή οπτικοποίηση του ανθρωπιστικού βάθους μιας τέτοιας διατύπωσης. Προερχόμενη στην πραγματικότητα από ένα ολιγόλογο διήγημα του Ιάπωνα θρύλου (σύγχρονου hype) Χαρούκι Μουρακάμι, η εν λόγω φεστιβαλικών προδιαγραφών ταινία έρχεται ύστερα από μια οχτάχρονη απουσία του δημιουργού και κλέβει την παράσταση αυτών των ημερών έχοντας ήδη συναρπάσει κοινό και κριτικούς στο φετινό Φεστιβάλ των Καννών.
«Εδώ που ανταμωθήκαμε, χάρο δεν λογαριάζω/ κι αν θέλει ας έρθει να με βρει, μα εγώ δεν τον φοβάμαι». Με αυτά τα λόγια ξεκίνησε την τελευταία του δημόσια ομιλία ο καθηγητής και φιλόσοφος Δημήτρης Λιαντίνης, λίγες μέρες πριν από τη φυγή του. Με αυτό το κατάφωτο δημοτικό τραγούδι, το ολάνθιστο και ρωμαλέο λιανοτράγουδο, υποδέχτηκακι εγώ φέτος την αλλαγή του χρόνου, μοιράζοντάς το σε φίλους και γνωστούς με την ξέχειλη συγκίνηση μιας κοινωνούμενης «αλήθειας»· σαν να πρόκειται για τον υπέρτατο οδηγητικό κανόνα της ζωής. Κι είναι στ’ αλήθεια, αν και χιμαιρικό στον πυρήνα του, ένα υπέρλαμπρο ποίημα φωτός κι ανδρείας, που θα αρκούσε από μόνο του για να ξεδιπλωθούν επάνω του τόμοι και τόμοι φιλοσοφίας. Μαζί του σας καλωσορίζω λοιπόν στο 2019 και στο «Ερεβοκτόνο Ρόδι».
«Και τι δεν κάνω/ την πικραμένη σου ζωή για να γλυκάνω». Με αυτούς τους λιτούς κι ανεπιτήδευτους στίχους ξεκινάει ένα από τα μικρά διαμάντια του Άκη Πάνου, αυτού του αλλόκοτου (κι ίσως παρανοϊκού) δεξιοτέχνη του μπουζουκιού που κατάφερε με το ανήσυχο πνεύμα του να κινήσει την πολιτισμική μας μηχανή πολλά χρόνια μπροστά απ’ τους καιρούς του. Σε στίχους και μουσική του ίδιου του Πάνου, το τραγούδι κυκλοφόρησε για πρώτη φορά με την υποβλητική λαϊκή φωνή του Στράτου Διονυσίου πριν από ακριβώς 50 χρόνια μέσα σ’ ένα 45άρι δισκάκι. Το καινούργιο (και ταυτόχρονα υπέροχο) της υπόθεσης όμως είναι πως το εν λόγω κομμάτι είναι το πρώτο που είχαμε τη χαρά να ακούσουμε πριν από λίγες μέρες σε μια νέα σειρά ηχογραφήσεων που κυκλοφορεί αυτήν την εποχή ο Σωκράτης Μάλαμας με τον εύστοχο τίτλο «Σκέτα».
Το σημερινό κείμενο του «Ερεβοκτόνου Ροδιού» δεν χωράει πολλά πολλά. Περιττεύουν οι βαθυστόχαστες αναλύσεις κι οι ερμηνείες τις οριακές εκείνες στιγμές που πρέπει να πράξεις και να δράσεις. Ένιωσα όμως μια βαθιά ανάγκη, να αντιμετωπίσω τη στυγερή δολοφονία μιας γυναίκας και μαζί τις βαθιές και σηπτικές κοινωνικές προεκτάσεις της, προτάσσοντας το μοναδικό αντίδοτο που ξέρω για τον σεξισμό, τη μισαλλοδοξία και τις τρομαχτικές διακρίσεις· την Τέχνη και το Λόγο! Το σημερινό κείμενο του «Ερεβοκτόνου Ροδιού» είναι βασικότερα μια κατάθεση απέναντι στο φόβο. Ένας υπεράνθρωπος ύμνος και ταυτόχρονα ένα κάλεσμα. “Lilja 4-ever” τ’ όνομά του.
Αν πριν μερικά χρόνια ισχυριζόταν κάποιος πως ο ιδεαλιστής Thomas Vinterberg θα δούλευε πάνω σ’ ένα σενάριο χολιγουντιανών προδιαγραφών, μακριά από τους υπαρξιακούς προβληματισμούς και τα ψυχογραφικά ξεσπάσματα του παρελθόντος, θα τον θεωρούσαμε σίγουρα παράφρονα. Κι όμως, ο πάλαι ποτέ ριζοσπαστικός Δανός, απογαλακτισμένος πλέον από προκαταλήψεις και θεωρίες, αναδιπλώνεται όσο ποτέ πριν και μας παρουσιάζει μια αμφίσημη «ιστορική» ταινία που τον διαφοροποιεί σαφώς από τις ιδέες που ο ίδιος δημιούργησε κι εγκαθίδρυσε στο παρελθόν.