Γιώργος Κοκτσίδης

Μ’ ένα καλοδουλεμένο και μεστό ψυχολογικό θρίλερ κοινωνικών προεκτάσεων μας συστήνεται o αγγλοτραφής σκηνοθέτης Michael Pearce, θέτοντας ψηλά τον πήχη των προσωπικών του φιλοδοξιών και ανεβαίνοντας την εβδομάδα αυτή στις κορυφές των κινηματογραφικών ενδιαφερόντων. Το Beast είναι μια ταινία πρωτόλεια και εν πολλοίς αδύναμη νοηματικά, μα ταυτόχρονα γοητευτική κι ελκυστική για τη διεισδυτικότητά της.

Το έχω ξαναγράψει πολλές φορές, ώστε κινδυνεύω πλέον να εξοκείλω στα χώματα του κοινότοπου και του ανιαρού· ο σκανδιναβικός κινηματογράφος -ή «σκανδιναβινογενής» εν προκειμένω- συνιστά τον αρτιότερο χώρο στοχασμού στο σύγχρονο ευρωπαϊκό σινεμά. Με στέρεους τους καταγωγικούς δεσμούς του με κινηματογραφικά χρονικά αριστοτεχνικής ακριβείας, κάθε ταινία εδώ μοιάζει λίθος τόσο συμπαγής -σχεδόν μενίρ- και κρυστάλλινος που έχει την ικανότητα να ακτινοβολεί μέσα από τις μεγαλύτερες ατέλειες, αφομοιώνοντάς τες σε οργανικό στοιχείο της ύπαρξής του. Σ’ όλα αυτά, δεν αποτελεί εξαίρεση το χαριτωμένο ''What Will People Say'' της Νορβηγίδας πακιστανικής καταγωγής Iram Haq, η οποία και επιχειρεί μια τίμια κι εν πολλοίς αυτοβιογραφική κατάδυση στο διττό κόσμο των «εξευρωπαϊσμένων» μεταναστών ανατολικής καταγωγής.

Πόσο επιβλητικά καλαίσθητος κι εκλεπτυσμένος, πόσο ξεχωριστός, πόσο σπουδαίος είναι στ’ αλήθεια ο σκανδιναβικός κινηματογράφος; Απόμακρος, σκοτεινός κι ανεξιχνίαστος μα την ίδια ακριβώς στιγμή αληθινά και βαθιά γήινος· ανθρώπινος στον πυρήνα του, με ρεαλιστικές ανησυχίες και αδυσώπητα ερωτηματικά που κατατρύχουν παραδοσιακά τον άνθρωπο σ’ όλη τη διαδρομή της ύπαρξής του. Πρόκειται ίσως για το καλύτερο δείγμα του σύγχρονου ευρωπαϊκού σινεμά, κι αυτό επιβεβαιώνεται για μια ακόμα φορά στην καινούργια ταινία του Joachim Trier, του παλαβού Νορβηγού που ανάμεσα στο πλούσιο παλμαρέ του δεσπόζει (πάντα σύμφωνα με τη γνώμη του γράφοντος) μια από τις σπουδαιότερες σκανδιναβικές ταινίες όλων των εποχών, το θεσπέσιο “Oslo, 31. August”.

“The Death of Stalin” λοιπόν. Τίτλος περιεκτικός, σαφής και ξεκάθαρος που επιχειρεί εκ προοιμίου να θέσει τον δάκτυλον επί τον τύπον των ήλων και να μας βουτήξει χωρίς περιστροφές στην ουσία του θέματος. Γνωρίζετε ήδη πως γράφτηκαν και ακούστηκαν πολλά τις τελευταίες μέρες γύρω από τη συγκεκριμένη ταινία του συμπαθούς Σκωτσέζου Armando Iannucci κι ως εκ τούτου ήθελα οπωσδήποτε να τη δω και να σχηματίσω γνώμη. Μια ταινία για την οποία αξίζει να γνωρίζουμε πως είχε ως αφορμή το ομότιτλο graphic novel του Γάλλου Fabien Nury που κυκλοφόρησε πρόσφατα και στην Ελλάδα από τις εκδόσεις Οξύ σε εικονογράφηση του Thierry Robin και μετάφραση της Κατερίνας Φράγκου. 

Διανύουμε αναμφισβήτητα μία από τις πλέον γόνιμες και δημιουργικές κινηματογραφικές περιόδους των τελευταίων ετών, η οποία και μας εφοδιάζει μ’ ένα συνεχώς αυξανόμενο πλεόνασμα αξιόλογων και ελκυστικών καλλιτεχνικών έργων. Η αφθονία φυσικά αυτή επεκτείνεται με ανάλογο τρόπο και στον κινηματογραφικό Τύπο (έντυπο και διαδικτυακό) κι ως εκ τούτου είμαι απολύτως βέβαιος ότι θα έχετε διαβάσει πάρα πολλά σχετικά με την καινούργια ταινία του εκκεντρικού Μεξικανού Guillermo del Toro, το θαυμάσιο “The Shape of Water” που ξεκίνησε να προβάλλεται από την προηγούμενη εβδομάδα και στις ελληνικές αίθουσες. Λαμβάνοντας αυτά υπόψη και με τη μεγαλύτερη κατά το δυνατόν ψυχραιμία και νηφαλιότητα, θα ήθελα κι εγώ με τη σειρά μου να τολμήσω να γράψω δυο τρεις κουβέντες γι’ αυτό το πραγματικά εξαίσιο έργο, με τη φιλοδοξία να ξεκαθαρίσω κάπως τα πράγματα για όσους τελευταίους δεν έχουν προλάβει να δουν την ταινία.

Τι κι αν το βράδυ του Σαββάτου οι άνθρωποι του Σωματείου Παραγωγών της Αμερικής (οι εργοδότες ούτως ειπείν) αποφάσισαν να τιμήσουν με την ψήφο τους τον παλαβό παραμυθά Guillermo del Toro, απονέμοντάς του τον τίτλο της καλύτερης ταινίας για το «The Shape of Water»; Τι κι αν οι «Τρεις Πινακίδες Έξω από το Έμπινγκ, στο Μιζούρι» διακρίθηκαν στην απονομή των Χρυσών Σφαιρών, κερδίζοντας σε 4 μεγάλες κατηγορίες; Τι κι αν εν τέλει στην κινηματογραφική κονίστρα των καλλιτεχνικών βραβεύσεων συναγωνίζονται φέτος θαυμαστά μεγαθήρια εξαιρετικής φιλμικής εμβέλειας όπως το “Get Out” και το “Dunkirk”. Κάθετί περί βραβείων μοιάζει ευτελές και ταπεινό, κι αναδίδει μια εφήμερη γλυκανάλατη αίσθηση που τελικά ωχριά μπροστά σε αυτό το πολυεπίπεδο αριστούργημα που συνέθεσε ο Martin McDonagh.

Όποια σχέση κι αν διατηρεί κανείς με τον κινηματογράφο, οφείλει ανεξαρτήτως απόψεων και αισθητικού κριτηρίου να αποδεχθεί ορισμένες αδιαπραγμάτευτες αλήθειες, οι οποίες έχουν σχεδόν τη δυναμική αξιώματος. Αλήθειες όπως η ομορφιά, η καλαισθησία και η κομψότητα. Αλήθειες ζωτικές, δίχως τις οποίες μια ταινία δεν μπορεί να νοηθεί ως ολοκληρωμένο καλλιτεχνικό έργο. Την καταλληλότερη ίσως αφετηρία για τέτοιου είδους παραδοχές και παρατηρήσεις προσφέρει η νέα ταινία του γοητευτικά παλαβού François Ozon. Πρόκειται για το αριστουργηματικό “L' Amant double”, μια ταινία που σημάδεψε με ανατριχιαστικό αλλά όμορφο τρόπο το διαγωνιστικό τμήμα στο φετινό Φεστιβάλ των Καννών και απασχόλησε έντονα κριτικούς και κοινό.

Έχοντας αφήσει πίσω μας το πιο υποτονικό και κινηματογραφικά άνυδρο καλοκαίρι των τελευταίων ετών, εισερχόμαστε αισίως σε μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα και παραγωγική περίοδο για το σινεμά με εξαιρετικά γόνιμες ιδέες, καλπάζουσες παραγωγές και πάνω απ' όλα μερικές ιδιαίτερα στοχευμένες επανακυκλοφορίες κλασικών ταινιών. Κι όλα αυτά τα γράφω εν θερμώ, έχοντας μόλις παρακολουθήσει το τόσο κομψό και περίτεχνο “Mystery Train” του 1989, ένα από τα ωραιότερα (αν όχι το ωραιότερο) δείγματα γραφής του πιο παλαβού γκουρού του ανεξάρτητου σινεμά Jim Jarmusch, το οποίο και κυκλοφορεί πλέον σε ανανεωμένη ψηφιακά επεξεργασμένη έκδοση.