2022: Βιβλία που ξεχωρίσαμε

By Artcore Λόγος + Τέχνη Βιβλιοσκόπιο 29 Δεκ 2022

Μια χρονιά που φεύγει παίρνει μαζί της φίλους, εμπειρίες, σχέσεις, σφραγίζει οριστικά το παλιό και κάνει χώρο στις παραφορτωμένες ζωές μας για κάτι νέο και ολοκαίνουριο. Μια χρονιά που φεύγει αφήνει πάντα μια γεύση μελαγχολίας που καλύπτουν τα φώτα και τα στρας και οι βιτρίνες των φωτισμένων καταστημάτων. Μα κανείς μας δεν το ομολογεί. Και είναι τις νύχτες όταν όλα κρέμονται μολυβένια σε μια άκρη του κόσμου που καθένας μας ψάχνει, θυμάται, γυρεύει, βρίσκει και χάνει.

Σε λίγες μέρες φεύγει η χρονιά αφήνοντας πίσω της τους πιο χαρισματικούς τίτλους, βιβλία που μας γοήτευσαν, που άφησαν τα πρόσωπά τους κάπου εδώ για να μας συντροφεύουν. Βιβλία με ενδιαφέροντα εξώφυλλα και ακόμη πιο συναρπαστικά περιεχόμενα, νουβέλες, μυθιστορήματα, συλλογές και λευκώματα που τώρα παρελαύνουν πάνω στα ράφια. Καθένα διαθέτει την δική του ιστορία που το καθιστά τόσο μα τόσο ξεχωριστό. Η ιστορία πίσω από την έκδοσή του, στοιχεία της βιογραφίας του συγγραφέα που προσθέτουν στο έργο του ένα βάρος ειδικό, τίτλοι και διακρίσεις που επαλήθευσαν το στοίχημα του εμπορικού ενδιαφέροντος. Βιβλία που μας συντρόφεψαν στις γρήγορες, υπόγειες τροχιές, τίτλοι που μας συγκίνησαν, που προεξέχουν σαν υδρίες μέσα από την τσάντα ενός κοριτσιού. Με άλλα λόγια, βιβλία του 2022, υπάκουα στην μικρή φόρμα ή απλώς επιβλητικά μυθιστορήματα, film noir απλωμένα στις λευκές σελίδες.

Κισότ, του Rushdie Salman

Πριν από μερικούς μήνες η διεθνής, κοινή γνώμη σάστισε από την τρομερή είδηση. Ο Ιρανός Salman, συγγραφέας με βραβεύσεις, θύμα των κοινωνικών αποκλεισμών παραχωρεί τα μεταφραστικά κλειδιά ενός σπουδαίου βιβλίου, στον Γιώργο Μπλάνα. Μια φριχτή, δολοφονική επίθεση λίγο έλειψε να στερήσει την ζωή του Salman μερικούς μήνες νωρίτερα. Ο μεταφραστής μαζί με τις εκδόσεις Ψυχογιός προτείνουν ένα από τα καλύτερα βιβλία του 2022. Ένας πλανόδιος ήρωας, κατάστιχτος από πλάνες μες στην παραζάλη της αμερικανικής ζωής του, παραδομένος στην μεγάλη, τρυφερή του φαντασίωση που γκρεμίζεται καθώς διασχίζει την ενδοχώρα για να περάσει μέσα από τις στατιστικές και να ανακαλύψει τις πηγές του τραγικού αισθησιασμού μιας ολόκληρης χώρας. Ένας κουρασμένος Δον Κιχώτης στην καρδιά της ερημιάς και των θαυμάτων, με μια σύνοψη της Αμερικής στα πίσω καθίσματα του αυτοκινήτου του, γεμάτος φανταστικές υποχρεώσεις και μια ευθεία άρνηση, μια υπόγεια κριτική απέναντι στην ματαιότητα της καθημερινότητας. Ο ήρωας του βιβλίου έχει φροντίσει ήδη να κάνει σκόνη την αστική επίπλωση της Αμερικής που τον ταξιδεύει. Μιας χώρας παλιάς και νέας μαζί, γεμάτης χαρακώματα, ψεύτικα όνειρα και αρκετό πείσμα. Ο Κισσότ του βιβλίου θα μπορούσε να ήταν οποιοσδήποτε άλλος όμως ο χαρισματικός συγγραφέας πιάνεται από τον μύθο του Δον Κιχώτη βεβαιώνοντας τον τρόπο με τον οποίο διασώζονται σήμερα οι πιο τρυφερές μας μυθολογίες.

(Γράφει ο Απόστολος Θηβαίος)

Ότι μου κάνει Κέφι, Δοκίμια για την λογοτεχνία και την πολιτική, του George Orwell,

Δεν χρειάζονται συστάσεις για τον σπουδαίο συγγραφέα και στοχαστή που αναγνώρισε πριν από δεκαετίες στοιχεία της δικής μας εποχής. Πολιτική, εθνικές ταυτότητες, μορφές της λογοτεχνίας, τίποτε δεν είναι αδιάφορο για τον Orwell που σκιαγραφεί την αγγλική ψυχοσύνθεση και έπειτα με την ίδια ευκολία διατρέχει τους πολιτισμούς. Άμεσος, ευφυής, δηκτικός. Στην καινούρια έκδοση σε μετάφραση Οδυσσέα Πάππου και επίμετρο Σταύρου Ζουμπουλάκη ο αναγνώστης μπορεί να διαλέξει «Ό,τι του κάνει κέφι» από μια ευρεία γκάμα ερεθισμάτων που θέτουν ερωτήματα και αρνούνται τον νεωτερισμό δίχως περιεχόμενο.

Ένας Άγγλος διακοσμητής, ο William Morris, κάποτε δήλωσε πως ένα δωμάτιο είναι ωραίο αν έχει χρησιμότητα. Στην περίπτωση της καινούριας έκδοσης του Μεταιχμίου το δωμάτιο παραμένει χρήσιμο, με στοιβαγμένες κάμποσες, εύστοχες παρατηρήσεις και αφορμές από την πένα ενός ξεχωριστού, κορυφαίου συγγραφέα και στοχαζόμενου ανθρώπου.

(Γράφει ο Απόστολος Θηβαίος)

Το μόνο της ζωής τους ταξίδι, του Ηλίας Μαγκλίνης

Ο Ηλίας Μαγκλίνης έναν αιώνα μετά ξαναπαίρνει τον ίδιο δρόμο, στέκει στις ίδιες πόλεις σταθμούς. Μιλά με τους ανθρώπους του, ψάχνει παντού για μαρτυρίες. Επιστολές, φωτογραφίες και εντυπώσεις από το οδοιπορικό του κυριακάτικου κυρίου Γκρι στα μέρη που ο νέος ελληνισμός βίωσε την ύστερη καταστροφή του, τελευταία σε μια ατέλειωτη σειρά εθνικών δραμάτων. Το έθνος ίσως να συνθηκολόγησε με την συνείδησή του κατόπιν της Δίκης των Έξι, ωστόσο ο Ηλίας Μαγκλίνης ξαναβρίσκει τα βήματα των δικών του ανθρώπων, ανασύρει από τα βάθη την δική τους αγωνία, καθώς το φάσμα της ήττας τους προσεγγίζει. Ένας πόλεμος χαμένος από την έλλειψη του νερού και την απόγνωση και τις λεπτές, χειρουργικές σχεδόν επεμβάσεις των ξένων χωρών. Και την ίδια στιγμή, ιστορίες απλών ανθρώπων, εικοσάχρονων παιδιών που τώρα διαθέτουν μια μυστική ζωή, με φυλαγμένο το αποτύπωμα του ονείρου. Ή του εφιάλτη που θα γνωρίσει η ελληνική στρατιά, λίγο πριν κριθεί το αποτέλεσμά της. Με την συμπλήρωση ενός αιώνα από την καταστροφή της Ιωνίας πολλά γράφτηκαν και αρκετές ήταν οι απόψεις που διατυπώθηκαν. Ο Ηλίας Μαγκλίνης όμως δανείζει την φωνή του στους ήρωες που κοιμήθηκαν για πάντα στο Αφιόν Καραχισάρ, στους συγγενείς, τους φίλους και τους αγνώστους που κουβαλούν μια άλλη ταυτότητα από εκείνη της μοντέρνας Τουρκίας. Εκείνη του κοσμοπολιτισμού.

(Γράφει ο Απόστολος Θηβαίος)

Ο επιβάτης, του Cormac McCarthy και Stella Maris, του Cormac McCarthy

Πρόκειται για το εκδοτικό γεγονός της χρονιάς. Δεκαέξι χρόνια μετά το τελευταίο του έργο, ο 89χρονος Cormac McCarthy, ένας από τους πιο σπουδαίους Αμερικανούς συγγραφείς παραδίδει φέτος στο κοινό ένα δίπτυχο μυθιστόρημα που αποδεικνύει τη μαεστρία του στοχασμού και της γραφής του. Τα δύο αυτά μυθιστορήματα είναι αντίστοιχα αφηγήσεις για δύο πρόσωπα, τα δύο αδέρφια μιας οικογένειας, τον Ρόμπερτ και την Αλίσια, και για τις τραγικές τους εμπειρίες και ιστορίες. Με απαράμιλλο στυλ, με αφηγηματική οικονομία, με έμφαση στους γρήγορους αλλά εύστοχους και βαθείς διαλόγους, με ποιητικότητα αλλά και έντονη στοχαστικότητα, ο McCarthy δημιουργεί ένα λογοτεχνικό έργο μεγάλου βεληνεκούς που είναι ταυτόχρονα αρκετά ευαίσθητο. Εκκινώντας από μια πιο παραδοσιακή φόρμα πλοκής, γρήγορα εγκαταλείπει την προσπάθεια να γεμίσει τα κενά και να απαντήσει στα ερωτήματα της ιστορίας. Αντίθετα, επιλέγει να μείνει εμφατικά σε αυτό που θεωρεί εκείνος ουσία, στις ανθρώπινες σχέσεις και συνομιλίες, στον αρθρωμένο από τα πρόσωπα λόγο που καταγράφει τις εμπειρίες αλλά και τη φιλοσοφία τους – ακόμη κι αν αυτό σημαίνει ότι μόνο αποσπασματικά συμπληρώνονται τα κομμάτια της πλοκής. Έτσι ο Αμερικανός συγγραφέας ασχολείται (παρουσιάζοντάς τα αριστοτεχνικά) με θέματα όπως οι οικογενειακές σχέσεις και πληγές, η μνήμη, η αγάπη, η ανθρώπινη ευφυία, η θέση του ανθρώπου στον κόσμο, η τραγική μοίρα των προσώπων, η παράνοια της ιστορίας, αλλά και η ίδια η φύση της πραγματικότητας και η προσπάθεια του ανθρώπου να την κατανοήσει και να την αναπαραστήσει. Αν αυτό είναι το κύκνειο άσμα του Κόρμακ ΜακΚάρθυ, τότε πρόκειται για ένα δίπτυχο που συνεχίζει, εξελίσσει και κορυφώνει την εξαιρετική και φιλοσοφημενη πρόζα του συγγραφέα του «Ματωμένου Μεσημβρινού», του «Καμιά πατρίδα για τους Μελλοθάνατους» και του «Δρόμου».

(Γράφει ο Δαμιανός Τζούπης)

Αριστοτέλης, των Τάσου Αποστολίδη και Αλέκου Παπαδάτου

Το graphic novel «Αριστοτέλης» που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Ίκαρος είναι, δίχως αμφιβολία, μία από τις καλύτερες κυκλοφορίες του 2022. Δύο δημιουργοί που έχουν καθιερωθεί στον χώρο των κόμικ, ο σεναριογράφος Τασος Αποστολίδης και ο εικονογράφος Αλέκος Παπαδάτος ένωσαν τις δυνάμεις τους και ύστερα από επτά χρόνια δουλειάς, παρέδωσαν στο ελληνικό -και στο γαλλικό μέχρι στιγμής- κοινό, μία εικονογραφική μυθιστοριογραφία του Αριστοτέλη που θα κατακτήσει την καρδιά κάθε βιβλιόφιλου. Αυτοί που είναι ήδη γνώστες του μεγαλειώδους έργου του, δεν γίνεται παρά να χαμογελάσουν με την κάπως κωμική και πάνω απ’ όλα ανθρώπινη φιγούρα του μεγάλου φιλοσόφου στο κόμικ, και να εκτιμήσουν τη σοβαρή δουλειά των δημιουργών του· ενώ για τους αναγνώστες που δεν έχουν διαβάσει ποτέ Αριστοτέλη, το κόμικ αυτό είναι μάλλον η καλύτερη πρώτη συνάντηση με τον αρχαίο Έλληνα φιλόσοφο, και η πιο προσιτή εισαγωγή στη ζωή και το έργο του. Το να αναμετρηθείς με το έργο του Αριστοτέλη είναι από μόνο του σπουδαίο, αλλά το να μεταφέρεις τη ζωή και το έργο του σε κόμικ, αποτελεί τολμηρό κατόρθωμα. Δεδομένο είναι, πάντως, πως ο «Αριστοτέλης» των Τάσου Αποστολίδη και Αλέκου Παπαδάτου θα σας κατακτήσει.

(Γράφει η Ελένη Μαρκ)

Ξένο χώμα, της Jeanine Cummins

Το «Ξένο χώμα» της Cummins είναι η επιτομή του page-turner αφού από την πρώτη κιόλας σελίδα η γραφή της σε καθηλώνει και δεν μπορείς να αφήσεις το βιβλίο από τα χέρια σου. Ένα από τα πιο σημαντικά και βίαια καρτέλ ναρκωτικών, στο Ακαπούλκο του Μεξικό, επιτίθεται στο σπίτι της Λυδίας, μιας γυναίκας που ζει με τον άντρα της και το μοναχογιό τους. Μια χαρούμενη μάζωξη συγγενών μετατρέπεται σε μακελειό και η Λυδία χάνει σε λίγα μόλις λεπτά δεκαέξι μέλη της οικογένειάς της. Μοναδικοί επιζώντες, από καθαρή σύμπτωση, η ίδια και ο οχτάχρονος γιος της που αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τα πάντα και να τρέξουν να σωθούν. Μοναδική τους ελπίδα να καταφέρουν να περάσουν τα σύνορα και να καταφύγουν στις ΗΠΑ. Η συγγραφέας, μετά από εντριφή έρευνα για τα καρτέλ και τις ζωές των ανθρώπων που εν μια νυκτί γίνονται παράνομοι μετανάστες, σε μία απέλπιδα προσπάθεια να σωθούν, γράφει ένα συντακτικό μυθιστόρημα με καταιγιστική δράση που σκιαγραφεί τη σκληρή, βίαιη και γεμάτη ρίσκα πραγματικότητα των ατόμων αυτών. Ένα βιβλίο πραγματικά αλησμόνητο.

(Γράφει η Ελένη Μαρκ)

Είναι βέβαιο πως οι εκδοτικοί οίκοι ετοιμάζουν πυρετωδώς το πρόγραμμα τους για το 2023, έτοιμοι να μας εντυπωσιάσουν. Νέοι τίτλοι και επανεκδόσεις πρόκειται να κρατήσουν αμείωτο το ενδιαφέρον του βιβλιόφιλου κοινού. Όσο για τα βιβλία που ξεχωρίσαμε, αυτά να ξέρετε πως δεν μπορούν να παλιώσουν αφού σαν αγαπά κανείς είναι για πάντα. Και όμως, αυτά τα βιβλία που εδώ ξανάρχονται στην επιφάνεια με επιχειρήματα άκρως υποκειμενικά θα εξακολουθήσουν να θεωρούνται καινούρια, γεμάτα από το περιεχόμενο και την μαστοριά των συγγραφέων τους.

Λόγος + Τέχνη