Βιβλιοθήκη

Ποιος Θεός σου ταράζει τα φρένα, γράφει ο θείος Ευρυπίδης και ακούγεται παντού η φωνή απελπισμένη μες στο καλοκαθισμένο, αργολικό καλοκαίρι. Είναι η ντροπή, η πλάση αποκρίνεται. Και ο Ορέστης κατηφορίζει κακοτράχαλα βουνά. Σκλήθρες στη γάμπα του, αίματα και δάκρυα μες στο κατευόδιο το φρενιασμένο. Πίσω του τα άγρια κορίτσια που ξεσχίζουν τα κουρέλια της καρδιάς του. Είναι η ντροπή που τον καταδιώκει, η ντροπή που τον ζώνει αιώνες τώρα και αδυνατίζει τη θέλησή του. Και κάνει τον δρόμο να φαίνεται σαν χαμένος.

Από μια άλλη ιστορία ο Οιδίποδας κάνει κακό στον εαυτό του. Τι ανημποριά, τι σακατεμένη ψυχή. Την έχει κυκλώσει νόσος σκληρή και αδυσώπητη ντροπή. Το κρίμα είναι βαρύ και δεν έχει άλλο να δει από την απέραντη έκταση του κακού που καταδίκασε τον εαυτό του. Είναι και εδώ η ντροπή, όπως στον έρωτα δυο νέων σε όμορφη, ιταλιάνικη πολιτεία. Τους βλέπουμε να συναντιούνται νύχτα μυστικά, επειδή τον έρωτά τους καταδικάζει των ανθρώπων η κοινωνία. Εκείνη να ρίχνει τα μαλλιά της και αυτός, από ντροπή και έρωτα καμωμένος , με το ζύγι να γέρνει στην πλευρά της πράξης, ένα ξαπλωμένο κεφάλι μες στα βιβλία των αιώνων, σκίτσο στα παραμύθια με νεράιδες που φορούν ριχτά φορέματα και μακριές φούστες, σαν κύματα θαλασσινά του πελάγου. Από ντροπή κάποιος κλείνεται μες στην κάμαρά του, από ντροπή βγαίνουν κάποιοι τις νύχτες και χαρίζονται στο τίποτε. Απέραντη η μοναξιά της Παναγιάς και του δύσμορφου ευγενικού νέου της μες στα μυθιστορήματα.

Δυο πράγματα παραμένουν αναλλοίωτα, κάτι σαν το ρίσκο που θα συνοδεύει για πάντα τις ζωές μας. Ο χρόνος και η ντροπή, δυο κόσμοι για να συναντούμε τους εαυτούς μας. Ζούμε με αυτές τις ερωμένες, παίρνουν από εμάς ότι καλύτερο έχουμε, είμαστε μια αντίθεση στον καθρέφτη μας, σε όσα επιβάλλουν οι καιροί και η δυναστεία του εφήμερου. Είμαστε φτιαγμένοι από ντροπή, τ’αρχαίο σημάδι μας είναι αυτό.

«Το βιβλίο της ντροπής: Χαρτογραφώντας το πιο ανθρώπινο συναίσθημα» τιτλοφορείται η εξαιρετική μελέτη της Έλενας Καραγεωργίου από τις εκδόσεις Αρμός. Σε μια ανεξάντλητη παρατήρηση των διάφορων πτυχών της ανθρώπινης ψυχολογίας, η ντροπή φωτίζεται σε κάθε της εκδοχή. Όπως στο αίσθημα της ντροπής για τους οροθετικούς της δεκαετίας του 1980 που αφέθηκαν σε έναν βέβαιο θάνατο. Σε ορισμένες φυλές του αραβικού κόσμου εξορία μπορεί να σημαίνει ο εγκλεισμός, η πλήρης και καθολική απομόνωση του προσώπου. Δεν υπάρχουν διαφορές και η ντροπή συνοδεύει την ανθρωπότητα εδώ και αιώνες. Ήταν το πρώτο συναίσθημα επισημαίνει στην ιστορική αναδρομή που εξιστορεί την εξέλιξή της η κυρία Καραγεωργίου. Τα φύλα της συκής γρήγορα μεταβλήθηκαν σε άχρηστη φλυαρία και η ντροπή μπορούσε με τον κατάλληλο αντιπερισπασμό να βάλει σε κίνηση τον κόσμο. Τώρα η ντροπή αφορά τα φρικιά και τους νορμάλ, όπως περιγράφει το σχετικό κεφάλαιο της έκδοσης του Αρμού που παραμένει ένα από τα πλέον πρωτότυπα και ευφυή εγχειρίδια της λογοτεχνικής χρονιάς.

Καθώς ακόμη μια χρονιά ξεφτίζει και ετοιμάζονται να μετακινηθούν οι τροχαλίες του σύμπαντος, έρχονται στο φως ξεχωριστά βιβλία με σπάνια δυναμική, ικανά να διεγείρουν το αναγνωστικό ενδιαφέρον. Όχι μόνο επειδή κατορθώνουν να μιλήσουν για πράγματα δικά μας, εξαιρετικά οικεία αλλά ίσως επειδή η αφήγηση της Έλενας Καραγεωργίου συνδυάζει την επιστημονική κατάρτιση με αυτόν τον εκλαϊκευμένο τρόπο που φέρνει όλους εμάς κάπως εγγύτερα στα πορίσματα της επιστήμης. Γινόμαστε και εμείς κοινωνοί της εξέλιξης των πραγμάτων και γνωρίζουμε μεγέθη και εκδοχές τους που δεν θα μπορούσαμε ποτέ να συλλογιστούμε. Η έκδοση του Αρμού συνιστά προϊόν της βαθιάς, επιστημονικής γνώσης με την ικανότητα της γραφής και την ευχέρεια να παραμένει πιστή στο μέτρο που δεν αδικεί την ιστορία της. Η ιστορία της ντροπής είναι που πρωταγωνιστεί στο ομώνυμο «Βιβλίο».

Από τον πάπυρο της Πάδοβα που μπορεί να σταθεί αφορμή για τρομερές αποκαλύψεις ως την αιδώ της Πηνελόπης και την ντροπή του τραύματος, από τις τάξεις εκείνου του μικρού παιδιού που κάποτε υπήρξαμε ως την μυθική αποπλάνηση που ζητούμε μες στους κόλπους του ιερού σεξ, στο επίκεντρο παραμένει η ντροπή και ο τρόπος που μεταφράζεται εντός μας, η σχέση της με τις βαθύτερες κρίσεις μας, Η Έλενα Καραγεωργίου παραθέτει τις αναφορές που πλουτίζουν το αναγνωστικό ενδιαφέρον με προοπτικές ερευνητικές. Μα πάνω από όλα καταγράφει τα χίλια και ένα πρόσωπα της ντροπής, θέτει προβληματισμούς και μελετά τις συνέπειες της σημασίας της, όταν οι πράξεις αποδεικνύονται ταπεινωτικές, όταν η μορφή πλήττεται ή πάλι όταν εκφράζεται η επιθυμία που δεν κατέπνιξε ο ιερέας, σαν και αυτές που αναπαριστά η τέχνη κάνοντας κομμάτια τον αρχιτεκτονικό ορθολογισμό κάθε εποχής, όσο καινούριας ή παλιάς και αν φαντάζεται πως είναι.

Η Έλενα Καραγεωργίου είναι Κλινική και Κοινωνική Ψυχολόγος. Από το 2015 και μετά υπηρετεί σε διάφορα πόστα. Θα υπηρετήσει στους Ιατρούς Χωρίς Σύνορα και το Κέντρο Πρόληψης των Εξαρτήσεων και Προαγωγής της Ψυχοκοινωνικής Υγείας του ΟΚΑΝΑ. Είκοσι χρόνια επιστημονικής δράσης και αρκετές δημοσιεύσεις σε έγκριτα επιστημονικά περιοδικά συνθέτουν την πορεία της. Το «Βιβλίο της ντροπής» χαρτογραφεί το αρχαίο μας τραύμα που είναι αιώνιο σαν και εμάς, που έτσι νιώθουμε μα και είμαστε. Το ‘πε ο Μπαρούχ Σπινόζα μα ουδείς δεν μπόρεσε, μήτε καμιά τύχη θα’χε αν γύρευε να εξηγήσει την ντροπή. Θα ‘ταν σαν να γύρευε να ερμηνεύσει το ένστικτο που το διαμορφώνουν σταθμοί και αφορμές μες στον ιστορικό, ανθρώπινο χρόνο. Δεν πιστεύω στους γυάλινους τοίχους που αφήνουν τα πάντα φανερά, μα αφήνω για απόψε τουλάχιστον, όλες τις ελπίδες μου πάνω σε ένα από τα κεφάλαια της έκδοσης του Αρμού. Το τέλος της ντροπής και ίσως αύριο ετούτος ο κόσμος να μην έχει λόγο για να κοκκινίζει.