«Αν δεν έγραφα αυτό το βιβλίο εκείνη την εποχή, μάλλον θα έπεφτα στον Σηκουάνα». Τάδε έφη ο Αργεντίνος συγγραφέας Χούλιο Κορτάσαρ, αναφερόμενος στο μυθιστόρημα «Το κουτσό» (“Rayuela” στο πρωτότυπο), το οποίο εξέδωσε το 1963 στα ισπανικά και τρία χρόνια αργότερα, στα αγγλικά.
Βιβλιοθήκη
Κριτικές βιβλίων
Διαβάζοντας ένα κείμενο που ανέλυε το ρόλο της τέχνης και της επιστήμης σταμάτησα στη φράση: «Η επιστήμη είναι πιο λυτρωτική από την τέχνη». Η πρόταση μου προκάλεσε απορία και ενώ δεν την κατάλαβα πλήρως μου έμεινε στο μυαλό. Θεωρούσα και θεωρώ ότι η τέχνη, σε κάθε μορφή της, είναι o τρόπος με τον οποίο ο άνθρωπος εκφράζεται πιο ουσιαστικά. Γίνεται περισσότερο κατανοητός στους άλλους και στην ίδια του την ύπαρξη. Με αυτήν την επικοινωνία θα μπορούσαμε να πούμε έρχεται μια προσωπική λύτρωση τουλάχιστον στο επίπεδο ότι προσεγγίζεις και μοιράζεσαι τις μικρές και τις μεγάλες αλήθειες της ζωής. Το ερώτημα που προκύπτει είναι πώς μπορεί η επιστήμη να διεκδικεί για τον εαυτό της αυτά τα μεγάλα δώρα; Με ποιο τρόπο λυτρώνει τον άνθρωπο; Και καθώς διαβάζω «Το Τρίτο Ράιχ» του Μπολάνιο, η φράση μου αποκαλύπτει «τον εαυτό της» και η επιστήμη κερδίζει πόντους.
«Είναι μια πολιτεία που τη ζώνει από παντού νερό, με υδάτινα περάσματα αντί για δρόμους και αδιάβατα απ’ τη λάσπη σοκάκια που μόνο οι αρουραίοι μπορούν και διασχίζουν. Αν χάσεις το δρόμο σου, και δεν είναι δύσκολο, μπορεί να βρεθείς αντιμέτωπος με εκατό μάτια που φυλάνε ένα ερειπωμένο μέγαρο γεμάτο σακιά και κόκαλα. Αν βρεις το δρόμο σου, και δεν είναι δύσκολο, ίσως και να συναντήσεις μια γριά σε ένα κατώφλι. Θα σου πει τη μοίρα κοιτάζοντας μόνο το πρόσωπο σου».
«Ο δίσκος τελειώνει, η αυτόματη κεφαλή σηκώνεται, ο βραχίονας επιστρέφει στη βάση του. Ο μπάρμαν πάει στο πικάπ για να αλλάξει δίσκο. Τον παίρνει με αργές κινήσεις και τον βάζει στη θήκη του. Διαλέγει έναν άλλο, ελέγχει την επιφάνεια στο φως και τον τοποθετεί στο πλατό. Πατάει το κουμπί, η βελόνα κατεβαίνει στις αυλακώσεις. Ήχος ελαφρού γρατσουνίσματος. Ακούγεται το sophisticated lady του Ντιουκ Έλινγκτον. Το νωχελικό σόλο μπάσο κλαρινέτο του Χάρι Κάρνει. Οι άνετες κινήσεις του μπάρμαν προσδίνουν στο χώρο μια ιδιαίτερη ροή του χρόνου».
Σκόπευα να γράψω για ένα άλλο βιβλίο αλλά να, με βρήκε το «’Ενα Κάποιο Τέλος» του Julian Barnes και ένιωσα μία ακατανίκητη επιθυμία να «σκαλίσω» λίγο τη δουλειά του. Πρωτοάκουσα γι αυτόν πριν από κάποια χρόνια και πάντα για κάποιον διεστραμμένο και ανεξήγητο λόγο ανέβαλα την ανάγνωση των βιβλίων του. Για κάποιο λόγο πάντα αντιστέκομαι σε βιβλία που ενστικτωδώς είμαι σίγουρη ότι θα τα λατρέψω. Σε κάποιο βιβλιοδικτατορικό παράλληλο σύμπαν θα με είχαν εξορίσει σε κάποια αναθεματισμένη γωνιά του πλανήτη για τούτη την ύβρη. Γιατί τώρα τον διάβασα… και τώρα σ’ έχω στερνή μου γνώση.
«Όνειρα; Μακάρι να ‘ταν! Όμως, γιατρέ, δεν τα χρειάζομαι τα όνειρα, και γι΄αυτό δεν βλέπω συχνά-στη θέση τους, έχω αυτή τη ζωή! Μ ’εμένα όλα γίνονται στο άπλετο φως! Το δυσανάλογο και το μελοδραματικό είναι ο άρτος μου ο επιούσιος! Τις συμπτώσεις των ονείρων, τα σύμβολα, τις τρομακτικά γελοίες καταστάσεις, τις αλλόκοτα δυσοίωνες κοινοτοπίες, τα ατυχήματα και την ταπείνωση, τα περιέργως δίκαια κρούσματα της τύχης ή της ατυχίας, όλα αυτά που οι άλλοι άνθρωποι τα βιώνουν με τα μάτια τους κλειστά, εγώ τα δέχομαι με τα δικά μου ορθάνοιχτα!»
Δεν μπορεί να γράψει κανείς για τον Φλωμπέρ μέσα σε δυο τρεις παραγράφους… μόνο νύξεις μπορεί να κάνει. Νύξεις, οι οποίες και πάλι θα είναι ανεπαρκείς μπροστά στο πλήθος των υπαινιγμών του δημιουργού, ίσως και ανακριβείς μπροστά στο πλήθος των ερμηνειών που οι υπαινιγμοί του επιδέχονται.
«Υπάρχει, άραγε, στην πραγματικότητα, αυτό που λέμε «ολέθριο ελάττωμα», αυτή η έντονα σκοτεινή ρωγμή που χωρίζει στα δύο μια ζωή,
«Όλα ήταν τόσο εύθραυστα, τόσο μεταβατικά. Έπρεπε να γράψει τουλάχιστον για να διατηρήσει στον χρόνο κάτι το περαστικό. Έναν έρωτα ίσως. Αλεξάνδρα, σκέφτηκε. Και Χεορχίνα. Όμως θα μπορούσε να γράψει για όλα αυτά; Πώς; αχ, πόσο δυσπρόσιτα ήταν όλα αυτά, πόσο απελπιστικά εύθραυστα!»
To contre-temps είναι μουσικός όρος. Σύμφωνα με την ακριβή του, ωστόσο, σημασία στα γαλλικά σημαίνει «ενάντια στον χρόνο». Το ομώνυμο μυθιστόρημα της Μιμίκας Κρανάκη “Contre-Temps”, συνδυάζει και τις δύο έννοιες της φράσης, και την τεχνική και την ψυχολογική.