Λόγος + Τέχνη

Μετάφραση: Άρης Μπερλής
Εκδόσεις ΥΨΙΛΟΝ/ΒΙΒΛΙΑ
σελ. 128

Αν είστε από εκείνους που οι κοινωνικές μαζώξεις τα Χριστούγεννα σας προκαλούν ένα σφίξιμο στο στομάχι, αυτό το βιβλίο θα μιλήσει στην καρδιά σας. «Οι νεκροί» αποτελούν κομμάτι της συλλογής διηγημάτων «Οι Δουβλινέζοι» κι ακολουθούν την εξέλιξη ενός χριστουγεννιάτικου πάρτυ στο Δουβλίνο στις αρχές του περασμένου αιώνα. Ο Γκάμπριελ Κόνροϊ, ο κεντρικός ήρωας της ιστορίας μας, δεν έχει μόνο τον βραχνά του να εκφωνήσει έναν λόγο για τους συνδαιτυμόνες του, αλλά αναγκάζεται να περάσει και τον κυκεώνα όλων αυτών που αποτελούν τα «συστατικά» της χριστουγεννιάτικης γιορτής που όλοι ξέρουμε και «αγαπάμε»: ηλικιωμένους συγγενείς με τις παραξενιές τους, μεθυσμένους φίλους, γνωστούς με αιχμηρά σχόλια για τις επιλογές της ζωής μας, συζητήσεις για πολιτική, αναπάντεχες εξομολογήσεις, μελαγχολία και μακάβριες σκέψεις κι όλα αυτά εν μέσω άφθονου (μέχρι υπερβολής) φαγητού, χορού και μουσικής. Το τέλος της ιστορίας θα σας θυμίσει αυτό το γνώριμο αίσθημα της απογοήτευσης που μερικές φορές αρπάζει την καρδιά μας στο τέλος κάθε γιορτής. Όχι και τόσο χαρούμενο βιβλίο για τα Χριστούγεννα αλλά παρόλ’ αυτά υπέροχο.

Μετάφραση: Μαρία Έξαρχου
Εκδόσεις ΟΞΥ
σελ. 44

Έχετε μέσα σας μια φωνούλα που κάθε χρόνο τέτοια εποχή, μέσα στον λαμπερό διάκοσμο και στα βουνά από δώρα, φωνάζει μέσα στο κεφάλι σας: «Αντίσταση στο Πνεύμα των Χριστουγέννων»; Τότε ο Tim Burton είναι ο άνθρωπός σας. Αν δεν έχει τύχει να δείτε την ομώνυμη ταινία που είναι από τις πιο γνωστές του Burton, πρόκειται για την ιστορία του σκελετούλη Τζακ Σκέλινγκτον που, μπουχτισμένος από τη χώρα του Χάλογουιν στην οποία ζει, αποφασίζει να απαγάγει τον Άγιο Βασίλη και να πάρει τη θέση του, χωρίς, δυστυχώς, μεγάλη επιτυχία. Η ιστορία έχει happy end για όλους, αλλά εντωμεταξύ βγάλαμε λίγο το άχτι μας με τον Αϊ Βασίλη που κάθε χρόνο δε μας φέρνει αυτό που ζητάμε. Η εικονογράφηση χαρίζει στην έκδοση μορφή παιδικού βιβλίου, αλλά δεν είναι, και άλλωστε ο C.S.Lewis (που έγραψε το «Χρονικό της Νάρνια») υποστήριζε πως ένα καλό παιδικό βιβλίο μπορεί να το απολαύσει εξίσου κι ένας ενήλικας.

Το γνωστό και πολυαγαπημένο αυτό διήγημα μας μεταφέρει σε ένα φτωχικό διαμέρισμα στη Νέα Υόρκη στις αρχές του περασμένου αιώνα. Είναι παραμονή Χριστουγέννων και το νεαρό ζευγάρι που ζει εδώ, η Ντέλα κι ο Τζιμ δεν έχουν τα χρήματα για να αγοράσουν δώρο ο ένας για τον άλλον, αλλά δε θα διστάσουν να θυσιάσουν ό,τι πιο πολύτιμο έχει ο καθένας για να τα καταφέρουν. Παρόλο που εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1905, η ιστορία τους συγκινεί ακόμα και σήμερα, καθώς μεταφέρει το πανανθρώπινο μήνυμα της ανιδιοτελούς προσφοράς και της χωρίς όρια αγάπης.

Μετάφραση: Μάγκυ Σταγάκη
Εκδόσεις Καλοκάθη (εξαντλημένο από τον εκδότη)
σελ. 240

Είναι παραμονή Χριστουγέννων και η επανένωση της οικογένειας Λη, χρονιάρες μέρες, επισκιάζεται από τη δολοφονία του πλούσιου οικοδεσπότη, του τυραννικού Σίμεων Λη, ο οποίος βρίσκεται νεκρός με κομμένο λαιμό μέσα σε μια λίμνη αίματος. Όταν ο Ηρακλής Πουαρό, ο δαιμόνιος Βέλγος ντετέκτιβ (που βρίσκεται στην περιοχή για να περάσει εκεί τα Χριστούγεννα) φτάνει για να προσφέρει τις υπηρεσίες του για τη διαλεύκανση της υπόθεσης, παρατηρεί πως ανάμεσα στα μέλη της οικογένειας δεν επικρατεί ιδιαίτερο πένθος, ενώ κυριαρχούν άφθονες υποψίες, καθώς όλοι είχαν τους λόγους τους να μην πολυσυμπαθούν τον νεκρό. Κλασική Agatha Christie με έναν απολαυστικό Πουαρό, και ειρωνική διάθεση για το αίσθημα «αγάπης» σε κάποιες οικογένειες τις γιορτινές μέρες. Ιδανική επιλογή για λάτρεις του αστυνομικού μυθιστορήματος, αν και πιθανόν να δυσκολευτείτε να βρείτε ένα αντίτυπο, καθώς είναι εξαντλημένο από τον εκδότη. 

Σε αυτό το έξοχα εικονογραφημένο βιβλίο του Ταϊβανέζου Jimmy Liao παρακολουθούμε τη ζωή δυο νεαρών, μοναχικών παιδιών που προσπαθούν να τα βγάλουν πέρα στη μεγάλη, γκρίζα πόλη. Παρόλο που ζουν σε διπλανές πολυκατοικίες, δεν έχουν συναντηθεί ποτέ, ώσπου μια μέρα, παραμονές Χριστουγέννων, γνωρίζονται τυχαία σε ένα πάρκο και περνούν μαζί όλο το απόγευμα. Ανταλλάσουν τηλέφωνα για να ξαναβρεθούν, αλλά η τύχη δεν είναι με το μέρος τους: τα χαρτάκια που αντάλλαξαν, μουσκεμένα από την ξαφνική μπόρα, καταλήγουν μουτζουρωμένα κουρελόχαρτα. Δίχως τρόπο επικοινωνίας, αναζητούν μάταια ο ένας τον άλλον στην πόλη, μέχρι που έναν χρόνο μετά, Παραμονή Χριστουγέννων, ξανασυναντιούνται το ίδιο αναπάντεχα με την πρώτη φορά. Η ιστορία είναι απλή, ρομαντική και ίσως λίγο κλισέ, αλλά η ονειρική εικονογράφηση με το μικρό, ποιητικό κείμενο που τη συνοδεύει κάνουν το βιβλίο ακαταμάχητο.

Ο κοσμοκαλόγερος της Σκιάθου, ο λαϊκός αφηγητής Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης μας χαρίζει ιστορίες των φτωχών μεροκαματιάρηδων του νησιού του, που διαδραματίζονται την περίοδο των Χριστουγέννων. Αρχικά δημοσιευμένες σε περιοδικά και εφημερίδες της εποχής (από το 1887 έως το 1907), αναπαριστούν με γλαφυρότητα την Ελλάδα εκείνων των δεκαετιών όπου κυριαρχεί η φτώχια, η μετανάστευση, ο σκληρός αγώνας για επιβίωση. Στον μικρόκοσμο της ελληνικής επαρχίας, που δημιουργεί ο Παπαδιαμάντης, διαφαίνονται έντονα τα χαρακτηριστικά της προκατάληψης, του κουτσομπολιού, της κακίας αλλά και του φιλότιμου. Μερικά από τα διηγήματα (όπως η «Σταχομαζώχτρα» και «Ο Αμερικάνος») είναι τόσο συγκινητικά που μιλάνε κατευθείαν στην καρδιά του αναγνώστη, ενώ η απαράμιλλη συγγραφική μαεστρία του Παπαδιαμάντη σε κάνει να θέλεις να διαβάσεις κάποια αποσπάσματα ξανά και ξανά.

Στο στρατόπεδο Βάτη του Έβρου, ο πυρετός για το χριστουγεννιάτικο ρεβεγιόν του 1970 κορυφώνεται. Ο υπολοχαγός Καραμανίδης, κρυφά ερωτευμένος με τη σύζυγο του αντισυνταγματάρχη Λόγγου, αναγκάζει τον στρατιώτη Λάζαρο Λαζάρου να του μάθει τανγκό, ώστε να μπορέσει να χορέψει μαζί της στη γιορτή του στρατοπέδου. Η επικείμενη μετάθεση του Λόγγου στην Αθήνα τον πιέζει να της εξομολογηθεί τον έρωτά του κι ελπίζει να το κάνει την ώρα που θα χορεύουν. 32 χρόνια αργότερα, ο Λάζαρος Λαζάρου θυμάται κι αφηγείται την ιστορία, μην παραλείποντας να μεταφέρει και την υφέρπουσα ερωτική έλξη ανάμεσα στον ίδιο και τον υπολοχαγό Καραμανίδη κατά τη διάρκεια των μαθημάτων. Μια ιστορία αγάπης λιτή και αληθοφανής, δοσμένη με τρόπο ρεαλιστικό αλλά και πλούσιο. Το βιβλίο μεταφέρθηκε στη μεγάλη οθόνη στην ομώνυμη ταινία σε σκηνοθεσία του Νίκου Κουτελιδάκη. 

Μακριά από τη λάμψη της γιορτής και τη χαρά του σμιξίματος με τους άλλους ανθρώπους, τα Χριστούγεννα του Ανδρέα Μήτσου φέρνουν διαφορετικά, σκοτεινά θέματα στο προσκήνιο, τα οποία ο συγγραφέας πραγματεύεται με τη σουρεαλιστική και γεμάτη ένταση γραφή του: κυνήγια κι άλλα «αντρικά παιχνίδια», ταξικό μίσος και ωμή βία προς ανθρώπους και ζώα, απογοήτευση από τις ματαιώσεις της ύπαρξης και το βάσανο του έρωτα. Δεν πρόκειται για ένα χαρούμενο βιβλίο, αλλά μας αποζημιώνει με τη διεισδυτική ματιά του συγγραφέα μέσα στον ανθρώπινο ψυχισμό.

Ο ελληνικής καταγωγής συγγραφέας-ήρωας του βιβλίου έχει μείνει άνεργος και κάνει αίτηση για να προσληφθεί ως ξωτικό του Αϊ Βασίλη στο πολυκατάστημα Macy’s στη Νέα Υόρκη. Συμπληρώνει ένα κάρο έντυπα, περνάει από δυο συνεντεύξεις και, παρόλο που πιστεύει πως δεν θα καταφέρει να περάσει το τεστ χρήσης ναρκωτικών, τελικά προσλαμβάνεται ως ξωτικό πλήρους απασχόλησης για τη «Χώρα των Χριστουγέννων». Μέσα στο πράσινο βελουτέ κοστούμι του και φορώντας το μυτερό καπελάκι του ξωτικού γίνεται μάρτυρας διάφορων σουρεαλιστικών περιστατικών με μικρούς και μεγάλους επισκέπτες, τα οποία μας μεταφέρει με τρόπο χιουμοριστικό, εστιάζοντας στην εμμονή του δυτικού κόσμου με τα Χριστούγεννα. Ανάγνωσμα ανάλαφρο και επίκαιρο, ήταν από τα πρώτα που καθιέρωσαν τον Sedaris, καθώς η ραδιοφωνική μεταφορά του, που βγήκε στον αέρα το 1992 με τον ίδιο ως αφηγητή, υπήρξε η πρώτη μεγάλη του επιτυχία.