Βιβλιοθήκη

Ποιος είπε πως ένα βιβλίο μπορεί να αλλάξει πράγματα που μέχρι εκείνη τη στιγμή μοιάζανε ανίκητα και αδιάσειστα; Κανείς δεν ξέρει, με σιγουριά όχι αυτό εδώ το σημείωμα. Μα θα πρέπει κανείς να παραδεχτεί πως ένα βιβλίο στ’αλήθεια, μπορεί να αλλάξει τα πράγματα και ίσως να κάνει την Δευτέρα, με τις πολεμικές ιαχές της, να φανεί μια λιγότερο σκληρή συγκυρία. Ίσως επειδή έχουμε τη μοναδική ευκαιρία τότε, να αλλάξουμε το πρόσωπό μας με κάποιο άλλο, με κάποιο που διαλέξαμε από μια συλλογή με ιστορίες που μιλούν για το παρελθόν και που αντέχουν σε κρίσεις και αναλύσεις, ίσως επειδή αφορούν μια γνήσια ευαισθησία που κατατίθεται στο χαρτί, που φέρνει στο προσκήνιο τον βαθύτερο στοχασμό μα και τον πιο ειλικρινή. Και δεν επιδέχεται καμιά αμφισβήτηση, επειδή δεν πρόκειται για μια χίμαιρα μα για κάτι σπουδαιότερο, με περίσσευμα ανθρωπιάς και βιωμένης εμπειρίας.

Είναι κάτι βιβλία και κάτι ιστορίες που φυλάνε εντός τους, σαν επτασφράγιστο μυστικό  τη φωνή της αθωότητας, εκείνη που γυρεύουμε σε ανώφελους συγχρωτισμούς και εφήμερες σχέσεις. Τη φωνή που ακούγεται εντός μας και επιμένει σαν μια αντίθεση της εποχής, μια αντίστιξη δική μας, κόντρα στην πεζή ζωή μας με τις ανούσιες σχέσεις και τα μετέωρα βήματα. Ιστορίες και βιβλία που μοιάζουν με σπασμένα υαλικά, όλο κάτοπτρα και ψηφίδες, που φιλτράρουν το φως πριν μπει μέσα μας. Ιστορίες που κάνουν κομμάτια στρατιές ολόκληρες από σιωπές και μεταφέρουν στο χαρτί κάτι προσευχές δικές μας, φανερώνοντας ανάγκες και μνήμες που δεν κατέπνιξε η ζωή και όλη ετούτη η επίπλαστη αναπαράσταση ενός δήθεν ορθολογισμού. Αυτός ο τελευταίος είναι που κομματιάζει τη φαντασία μας και εμείς σε αντίθεση με κάθε προσδοκία και κάθε εποχή, γινόμαστε ο παράξενος αφηγητής που πιάνει ένα νήμα. Ελπίζουμε πως αυτή η πορεία θα μας βγάλει ως τις καρδιές  των ανθρώπων, ως τη δική μας καρδιά. Και πως κάτι ιστορίες σαν ξαφνικές αγάπες, θα φωτίσουν μια στάλα τις μικρές, στριμωγμένες μας ζωές. Κάπως έτσι μες στην αγκαλιά ενός βιβλίου βυθισμένοι αντικρίζουμε τη ζωή μας τόσο φυσική και όλα τριγύρω δανείζονται από τη δική μας ανάσα.

Για αυτό εδώ το σημείωμα, ένα τέτοιο βιβλίο μοιάζει να είναι το «Εκθέσεις στον ήλιο και άλλες ιστορίες μικρού μήκους» του Γιάννη Βογιατζή, από τις εκδόσεις του Αρμού. Είχα ξανασυναντήσει τον κύριο Βογιατζή σε άλλες,  όχι και τόσο παλιές εκδόσεις που όμως έτσι όπως τρέχει ο καιρός, μοιάζουν να μιλούν από μια πολύ παλιά εποχή. Και ας είναι από εκείνες τις ξεχωριστές και πρωτότυπες πραγματείες που συνταιριάζουν πράγματα αταίριαστα, όπως τον κινηματογράφο και τον Θεό. «Η Εκκλησία Πάει Σινεμά», «Sci – Fi και Θεολογία», «Το Ιερό στο σινεμά του Πιερ Πάολο Παζολίνι», «Επιτάφια Μνημόσυνα», οι τίτλοι των παλαιότερων εκδόσεων του καθηγητή Βογιατζή που και πάλι από τις εκδόσεις της οδού Μαυροκορδάτου βρίσκει τον τρόπο να μας αγγίξει, φυσώντας με εκείνη την δροσερή ριπή του ανέμου που χαρακτηρίζει τις ανόθευτες και τρυφερές εξομολογήσεις. Ένας κόσμος με αντιφάσεις, με αμοιβές, με ανταποδώσεις, με ζητήματα οντολογικά και άλλα, άκρως πρακτικά και κωμικά ή πάλι τραγική, να χωράει στις φόρμες του συγγραφέα.

Όσα δανείζεται ο δημιουργός, απλόχερα τα επιστρέφει στον αναγνώστη, κρατώντας αμείωτη αυτήν την ποιητική συζήτηση που ξέρει να στήνει με το τίποτε της ζωής. Ο Γιάννης Βογιατζής με την απλοχεριά του λόγου του και με την αγάπη για τη γραφή, όπως ο ίδιος εξομολογείται στο βιογραφικό σημείωμα του Αρμού, ανοίγει τα παράθυρα που παραμένουν κλειστά. Οι γύψινες ροζέτες τους μεταβάλλονται σε λέξεις περιστέρια που πετούν μες στις ιστορίες, τραβώντας προς την ανθρωπιά. Κάτω από τον ήλιο το δικό του, ρίχνει τον παράδεισο και τον μελετάει. Δεν είναι άλλος από τη ζωή, την αληθινή και την ανόθευτη που κρατάει εκεί έξω, χαλκευμένη με ονόματα φίλων και μια χαμένη νιότη, κάπου στα βάθη της. Ο συγγραφέας που είχε κερδίσει τον θαυμασμό ενός παλιότερο σημειώματος με τον ευφυέστατο τρόπο που εφευρίσκει για να συμπλεύσει με τον κινηματογράφο και την αιωνιότητα, στις «Εκθέσεις» επιστρέφει σε μνήμες αφορμές για να ερμηνεύσει ετούτο τον κόσμο, για να δικαιώσει εκείνα τ’απείραχτα και τα ιερά. Ανάμεσά τους θα βρείτε τους «αγίους της νύχτας», αγγέλους που κάθε φορά εκπίπτουν ώσπου να ταπεινωθούν στο ύψος του ανθρώπου. Πρόσωπα που συγκρούονται, που οργανώνουν μια εξέγερση εναντίον κάθε ετοιμοθάνατης κουλτούρας για να βρεθεί τελικά ο τρόπος με αυτές τις ιστορίες και να διατυπωθεί ελπιδοφόρα, δροσερή, σαν σκυριανό αεράκι, η έκφραση του μικρού και του μεγάλου μας δράματος, αυτού που διερευνούμε, που ζούμε και εκφράζουμε, όπως γράφει ο Ερνέστο Σαμπάτο.

«Σ’έναν ανάλογο κήπο των αναμνήσεων θέλησα να σας ταξιδέψω», γράφει με τόση ειλικρίνεια ο Γιάννης Βογιατζής στον επίλογο των «Εκθέσεών» του. «Απέναντι στην κατήφεια», συμπληρώνει, «και τη μιζέρια των ημερών, ζήτησα την άδεια να εισέλθω σε ένα ιερό έδαφος που η άγια μνήμη κρατάει άσπιλο και ανέγγιχτο. «Εκθέσεις στον ήλιο» ή αλλιώς «ιστορίες μικρού μήκους» αφιερωμένες σε λατρεμένα πρόσωπα που έδωσαν ζωή στην ύπαρξή μου, στο πνεύμα μου «μικρή πνοή και άλλη πνοή… αναστάσιμες σπιλιάδες μιαν αυγή που νόμισες πως βγήκε ο ήλιος». «Οδυσσέας Ελύτης, Ποίηση», «Γιάννης Ρίτσος, Ποιήματα», «Ζακ Λακαριέρ, Η σκόνη του χρόνου», μερικοί από τους τίτλους των αφηγημάτων, των τόσο προσωπικών που περιλαμβάνονται στην εξαιρετική έκδοση του Αρμού. Μένει στον αναγνώστη να σκύψει και να κοινωνήσει ετούτο τον κόσμο, τον μικρό και τον πάντα μέγα που μπορεί με λέξεις απλές και με παραπομπές σε ένα ευρύ, λογοτεχνικό πεδίο αναφορών να ζωγραφίσει. Επειδή ζωγραφιές είναι οι ιστορίες του, άλλοτε πορτραίτα και πάλι τοπία χαμένα για πάντα στη λήθη, έτσι που να ανοίγονται με βία του ναού τα παράθυρα», ακριβώς όπως το ‘πε ο Ανδρέας Κάλβος. Δίπλα στη μνήμη του πλαγιάζει ο λόγος, ίσια στέκει απέναντι στην πραγματικότητα με λέξεις που πηγάζουν από την καρδιά.

Θα’θελα να σταθώ κάποιο σκυριανό καλοκαιράκι στα μέρη που αγάπησε και θυμάται ο Γιάννης Βογιατζής. Επειδή μαθαίνοντας τη θέση στην οποία βρέθηκε κάποτε ένας δημιουργός, μπορεί κανείς να νιώσει σε όλη την έκταση την αφετηρία της δημιουργίας του. Θα’ταν λέει ο ουρανός ρόδινος, μες στο σούρουπο, με ίνες φτερών και χρώματα. Πλάι μου ο Πεισίστρατος, Γιώργος Χειμωνάς θα μετρούσε το κενό που δεν είναι άλλο από την κρυμμένη εντός μας, αιωνιότητα. Και οι ιστορίες τριγύρω στα πόδια του, σαν τα παιδιά που τίποτε δεν ζητούν. Και έτσι φυσικά, όπως θυμόμαστε, θα κατορθώναμε οι δυο μας, κάτι νέο και επαναστατικό, όπως η άρρηκτη, ερωτική σχέση με κάτι παλιό που μας σημαδεύει. Μόνον ο ήχος της θάλασσας και κάτι μελωδίες τρυφερών παρακειμένων θα κυριαρχούσαν στο τοπίο. Στο βάθος ο Γιάννης Βογιατζής, να ακολουθεί τα ανοιξιάτικα χνάρια των φαντασμάτων που επιστρέφουν, έτσι όπως το’πε ο Πιερ Πάολο Παζολίνι. Την ώρα  που η λογοτεχνία, μπολιασμένη με μνήμη διαλέγει κάτι να μας πει. Και εμείς ακούμε προτάσσοντας εμπρός σε τόση ομορφιά και τόση προκλητική κυριολεξία, έναν βαθύτερο εαυτό, κρυμμένο στην χαμένη αιθρία της φαντασίας μας.

«Εκθέσεις στον ήλιο, και άλλες ιστορίες μικρού μήκους» του Γιάννη Βογιατζή. Από τις εκδόσεις Αρμός. Ανάμνηση σαν παλιό σινεμά, να διασώζει λέει τη στιγμή από την απώλεια.