Βιβλιοθήκη

«Απ’όλα όσα νιώθει η καρδούλα του ανθρώπου, το πιο συγκινητικό είναι το θάρρος. Γιατί ποτέ δεν το’χει σίγουρο κανένας. Έρχεται και φεύγει – σαν αστραπή», έγραφε στις πρώτες σειρές της ιστορίας που αρχινούσε. Και έτσι, με αυτές τις λέξεις χαραγμένες πάνω στο καλό χαρτί κάποιας έκδοσης, δικαιώνονται μεμιάς οι φαντασίες και τα όνειρα. Και ξανοίγεται ένας άλλος κόσμος, παράξενος και μετέωρος, κάπως χιμαιρικός. Όλα ετούτα γίνονται του βίου μας νησιά αγαπημένα, πόλεις που συναντήσαμε όλως τυχαίως καθώς διαβαίναμε τους παραλλήλους του παράδοξου καιρού.

Και έτσι, δίχως κόπο οι νύχτες όλο επιστρέφουν ίσαμε να φτάσουμε στις 13 του Φλεβάρη το 1824. Η Κορώνη κάποιας ιστορίας, αποκοιμιέται με τα χαμόσπιτα και τα υποστατικά της, με την ακρογιαλιά της και απέναντι την περισπωμένη των βουνών που τονίζουν την ύπαρξή τους μες στην προοπτική. Μια τέτοια στιγμή μπορεί κανείς να γίνει αρχηγός σε κάστρο απόρθητο. Μπορεί να σταθεί εκείνος ο ένας, ο αποφασιστικός ανθρώπινος παράγων που καθορίζει τις πράξεις και διαφεντεύει τις συνέπειές τους.

Σαν να λέμε, μες στο σαλονάκι σου που αναβοσβήνει καταστόλιστο καραβάκι με ευμετάβλητες αξίες αντικειμενικές, καταποντισμένα στρας κάτι πρώιμων Χριστουγέννων, μάχεσαι και εσύ τους κατακτητές. Και σαν αντικρίζεις το τέλος, δεν σου κάνει καρδιά να παραδοθείς. Και ανάβεις εντός σου και κάνεις χρέος σου την απαντοχή. Δεν σε πιάνει του εχθρού το βόλι, τίποτε δεν σου κάνουν οι απειλές. Και εκεί καλά φυλαγμένος μες στον προμαχώνα, βλέπεις τη ζωή σου που περνά και οι λέξεις σε κερδίζουν στα σημεία.

Όλα όσα σας λέω μου συνέβησαν σαν βρέθηκα μπλεγμένος σε αυτές τις μαγικές, τις θαυμαστές ιστορίες της έκδοσης του Μεταιχμίου. «Ένα παιχνίδι με κανόνες» τιτλοφορείται η έκδοση με την εικονογράφηση της Κατερίνας Βερούτσου που κάτι προσθέτει στην παραμυθένια ατμόσφαιρα των ιστοριών της Μαρίας Αγγελίδου. «Ανάμεσα στο αρχικό θάμβος και το ρηματικό αποτέλεσμα» γράφει ο Παπαγιώργης στα «λαδόξιδά» του, «υπάρχει μια ανισομέρεια, μια διαφορά που μόνο το ένστικτο της μεταφοράς μπορεί να άρει». Μα στους παράξενους κανόνες του συναξαριού της φαντασίας που καταθέτει η Αθηναία δημιουργός, τα σχήματα του λόγου κατέχουν μια δευτερεύουσα σημασία. Η γλώσσα αναλαμβάνει να φέρει εις πέραν τη δύσκολη δουλειά, η πρόζα της ιστορίας ξέρει να δίνει σχήμα στις μορφές, να εκπληρώνει τους χαρακτήρες, να φωτίζει τις στιγμές, εκείνα της φαντασίας τα αποκυήματα που ένα κλειδί αφήνουν και τίποτε περισσότερο. Θα πρέπει κανείς να ανατρέξει καιρό μετά πάλι, να σκύψει επάνω τους για να τις νιώσει βαθύτερα. Δεν θα βρει παρά τη φαντασία που κρύβεται μες στην πραγματικότητα, θα βρει να ιστορούνται πράγματα φοβερά και παράξενα. Θα βρει κανείς μερικά αποσπάσματα από το μεγάλο μυθιστόρημα του κόσμου και ίσως τη διέξοδο που χαρίζει η λογοτεχνία σε αυτό το fait accompli που πέφτει σαν ταφόπλακα πάνω στις μέρες και τα χρόνια μας. Το συντελεσμένο και η συνήθεια ευθύς ανατρέπονται χάρη στις λέξεις.

Μισοί άνθρωποι, μισοί καρδιές από θάρρος πρωτόφαντο. Ετούτα και μόνο μοιάζουν αρκετά για να συνθέσουν τους χαρακτήρες που τις μορφές περιφρονούν, στήνοντας καθώς πάντα στο φόντο ενός μικρού, σύντομου παραμυθιού τούτο τον κόσμο των πουλιών, έναν κόσμο κάθετο που ρίχνεται μες στη μεγάλη και ανυπολόγιστη χίμαιρα. Τις διαβάζει η πραγματικότητα και ζηλεύει που όλα έτσι αναπάντεχα ανανεώνονται από τα χέρια του καλλιτέχνη και από την απλή υπόθεση ως τις μυθολογίες ο δρόμος ανοίγει. Κάτι λυρικό, κάτι πικρό και αφάνταστο, σαν να λέμε ένα κρίνο που πριν το κόψω στο ζωγραφίζω, ερμηνεύει την πρωτοτυπία που χαρακτηρίζει μυστικά, υποδόρια τις ιστορίες του Μεταιχμίου.

Και έτσι στερεώνεται ο ρυθμός που η Μαρία Αγγελίδου χαρίζει στα πράγματα. Οι ζωγραφιές που συνοδεύουν την έκδοση κάτι προσθέτουν στην παράξενη τελετή αυτού του βιβλίου που σταλάζει μαγεία τούτη την ώρα από κάποιο ράφι. Σε τούτο το σημείο  είναι να συλλογίζεται κανείς τι τάχα μπορεί να αποκοιμιέται μες στις σελίδες ενός βιβλίου, τι τρομερή και ακατέργαστη ελευθερία μας κερνούν οι λέξεις. Μια αλήθεια ή ένα ψέμα ή πάλι ένα όνειρο ξυπνητό, σαν του Παπαδιαμάντη να ανατρέπει κάθε τάξη, να ταράζει τον ρυθμό και να φανερώνει. Στη συλλογή ιστοριών, «Ένα παιχνίδι με κανόνες» των εκδόσεων Μεταίχμιο οι λέξεις μεταμορφώνονται σε μουσικές, γίνονται ψυχές, μας συγκινούν όπως οι νότες όσο την ίδια στιγμή κυριαρχούν της συγκινήσεως για να γίνουν συγχρόνως πνεύμα και όνειρο.

Όσο για την ευαισθησία, αυτή δεν είναι άλλο από τη λίμα πάνω στην οποία ακονίζεται η ευφυία της δημιουργού. Συνιστά εκείνο το αδειανό πεδίο ανάμεσα στο λόγο και την πραγματικότητα, Κάτι σαν φέγγος πίσω από χνωτισμένο λύχνο, μα τόσο ξεχωριστό από τις οπτικές μαρτυρίες. Τι και αν γράψανε πως η «οπτική παράσταση παραμένει οριστικά και αμετάκλητα εξόριστη από το γλωσσικό νόημα», στο τέλος των ιστοριών της Μαρίας Αγγελίδου και των εκδόσεων Μεταίχμιο έχουμε πλάσει τις μορφές και οι φόρμες έχουν πάρει κάποιο σχήμα. Γιατί είναι μες στο χάρισμα αυτών των ιστοριών να προσφέρουν μια παράταση στο όνειρο και την ίδια στιγμή να αφομοιώνουν την νιόκοπη αλήθεια, την μπολιασμένη με τη μεταφυσική, φτιάχνοντας μια τέχνη που δεν αφορά τίποτε το ακαδημαϊκό, μα που καθορίζεται τόσο γλαφυρά από το ένστικτο. Ποιο ένστικτο, είπατε; Μα εκείνο που εξασφαλίζει τ’αρχίνισμα ενός νέου κόσμου. Ή ενός παραμυθιού.

«Ένα παιχνίδι με κανόνες» της Μαρίας Αγγελίδου και τις εκδόσεις Μεταίχμιο. Πριν όλα όσα γνωρίσαμε ριχτούν στις μαύρες τρύπες του χρόνου, η δημιουργός θυμάται, φαντάζεται, συλλογίζεται και αφηγείται, τους «κανόνες» που στάθηκαν σαν πάντα το πρόσωπο του κόσμου. Όσα λέει στην μικρή εισαγωγή της μεσιτεύουν υπέρ αυτών των ιστοριών. Και μου φέρνουν στο νου εκείνη την «θαλασσινή πορτοκαλιά» με το χρυσαφί της χρώμα που ανθίζει φανταστική πολύ μες στου Νερούδα τα σύμπαντα και σαλεύει με όποιον άνεμο ποθεί.