Ένας doctor και η ασθένεια της ανώδυνης τέχνης
Ο λόγος; ο 51χρονος κος Εccleston ανήκει στην αφρόκρεμα των Bρετανών ηθοποιών (έχει παίξει Άμλετ στο National Theatre, ενώ ήταν ο πρώτος Doctor στην επανεκκίνηση της εμβληματικής σειράς του ΒΒC DOCTOR WHO). Όχι όμως και στην αφρόκρεμα της βρετανικής κοινωνικής διαστρωμάτωσης. Μέλος πολύτεκνης οικογένειας, γεννήθηκε και μεγάλωσε σε μία άχαρη βιομηχανική πόλη του Βορρά της Αγγλίας, χωρίς καμία πρόσβαση σε ό,τι αποκαλείται «υψηλή» κουλτούρα και εκπαίδευση. Η επιθυμία τουνα γίνει ηθοποιός ξύπνησε, παρακολουθώντας τις τηλεοπτικές σειρές της εποχής του. Όπως ομολογεί, οι καταβολές του τον έκαναν ανασφαλή στην προσπάθεια του να γίνει ηθοποιός.
Μετά από μακρές περιόδους ανεργίας και απογοήτευσης, ο Eccleston κατάφερε να ξεπεράσει τη συστολή του (το ότι πόζαρε γυμνός για την Slade School of Fine Arts, μάλλον βοήθησε) και ξεκίνησε να εργάζεται κυρίως για την τηλεόραση, χωρίς να λείπουν κινηματογραφικές και –λίγες- θεατρικές επιτυχίες.
Παρά το ταλέντο του, που επιβεβαιώνεται από την 20ετή καριέρα του, τα βραβεία και τις υπερατλαντικές του «περιπέτειες» (“Thor”, “Heroes”κ.ά.), ο ίδιος αμφιβάλλει, αν θα μπορούσε να έχει τις ίδιες ευκαιρίες, αν ξεκινούσε σήμερα. Συγκεκριμένα δηλώνει:
Η βρετανική κοινωνία πάντα βασίζονταν στην ανισότητα, ιδίως πολιτισμικά. Έχω ζήσει με αυτή την ανισότητα, αλλά σήμερα είναι πολύ πιο έντονη, και θα ήταν πολύ δύσκολο για εμένα να την ξεπεράσω.
Oι νεότεροι διάσημοι Βρετανοί, που έχουν κατακτήσει τον κόσμο (ή τουλάχιστον το box office) με το υποκριτικό τους ταλέντο, κάνουν τον Eccleston να μοιάζει με εξαίρεση στον κανόνα. Οι Eddie Redmayne, Benedict Cumberbatch, Tom Hiddleston, Tilda Switon, υπήρξαν μαθητές στα ακριβότερα και αποκλειστικότερα εκπαιδευτικά ιδρύματα. Κάτι αναμενόμενο, αφού είναι γόνοι ευκατάστατων οικογενειών με επιρροή στις τέχνες, την επιστήμη ή τις επιχειρήσεις. Αρκετοί από αυτούς κατάγονται από οικογένειες με τίτλους ευγενείας.
O Eccleston, φυσικά είναι γνώστης αυτού του μοτίβου και δηλώνει:
Δεν μπορείς να κατηγορήσεις τον Eddie Redmayne ,τον Benedict Cumberbatch και άλλους, που εκμεταλλεύονται τις ευκαιρίες που τους δίνονται, αλλά αυτό θα οδηγήσει σε μια κουλτούρα θολή και ανώδυνη. Μέχρι ενός σημείου αυτό έχει συμβεί ήδη. Παραδέχομαι πως δεν παρακολουθώ πολλές ταινίες ή τηλεόραση, αλλά είμαι ενήμερος για την κυριαρχία των ρόλων για λευκούς άντρες. Δεν είναι κάτι που αφορά μόνο την εργατική τάξη. Δεν υπάρχουν αρκετά σενάρια για γυναίκες ή για έγχρωμους. Aπογοητεύομαι, όταν επιμένουν να ανεβάζουν Shakespeare μόνο με άντρες ηθοποιούς- μια εξαιρετική πνευματική άσκηση, πιθανόν, αλλά είναι εξοργιστικό γιατί με τον τρόπο αυτό πολλές γυναίκες μένουν χωρίς δουλειά.
Η παρατήρηση αυτή του Eccleston αναμεταδόθηκε από τα μέσα εντός και εκτός Ευρώπης. Και είναι πράγματι ενδιαφέρουσα, αλλά και σημαντική. Είναι μια – δυστυχώς- σπάνια ευκαιρία να ακούσουμε έναν διάσημο καλλιτέχνη, που έχει καταφέρει να κατακτήσει και να υπηρετήσει την «υψηλή» τέχνη, να σχολιάζει το σύστημα εκ των έσω, παραθέτοντας στο αναγνωστικό κοινό προφανείς και άβολες αλήθειες, χωρίς δογματισμούς και συμπλέγματα. Όλα αυτά σε ένα προσιτό τηλεπεριοδικό.
Την ίδια στιγμή πυροδοτεί προβληματισμούς: Αν η ενεργητική πλευρά της τέχνης – η παραγωγή της- πραγματοποιείται κυρίως από μέλη μιας συγκεκριμένης κοινωνικής τάξης, αυτό δεν την καθιστά μονόπλευρη, επαναλαμβανόμενη, ή αδιάφορη; Αν αυτή η κοινωνική τάξη είναι ισχυρή, αν και μειοψηφική, πώς εξασφαλίζεται ότι η καλλιτεχνική παραγωγή δεν αποτελεί μια άσκηση εξουσίας στην χειρότερη ή μια ανούσια ασχολία προς την αποχαύνωση του παθητικού δέκτη στην καλύτερη;
Η ανώδυνη κουλτούρα που ο Eccleston απεύχεται, αλλά διαπιστώνει είναι αυτή: η αναπαραγωγή στερεοτυπικών συμπεριφορών και προτύπων. Από την άλλη όμως, οτιδήποτε η ανθρωπότητα σήμερα θαυμάζει ως κλασικό καλλιτεχνικό αριστούργημα, εμπεριέχει στοιχεία αμφισβήτησης, πρόκλησης , απόρριψης, απογοήτευσης, επανάστασης, αποκλίνουσας συμπεριφοράς. Και υπάρχουν, τουλάχιστον ανθρωπιστικά, πολλοί λόγοι για τους οποίους συμβαίνει αυτό.
Εν τέλει δεν μπορεί κανείς να μην αναρωτηθεί: Αν η τέχνη, μέσα στα φαντασιακά της πλαίσια και στην κατοχυρωμένη ελευθερία της, δεν δώσει φωνή σε αυτούς που δεν ακούγονται, δεν εμβαθύνει σε δεδομένα, δεν παρουσιάσει εναλλακτικές πραγματικότητες, ηθικές, ζωές, τότε ποιός θα το κάνει;
Υπάρχει θεραπεία για την ανώδυνη τέχνη;
Η απάντηση, επί της οθόνης…
