Επτά βιβλία που θα αλλάξουν τον τρόπο με τον οποίο βλέπεις τον κόσμο. Μέρος Β
Ο Φανατικός (The True Believer) του Eric Hoffer
Τι αφορά: Ο «Φανατικός» πραγματεύεται το γιατί οι άνθρωποι ενδίδουν στο φανατισμό, τον φονταμενταλισμό ή τις εξτρεμιστικές ιδεολογίες.
Είναι ίσως το πιο εύστοχο και κενό ανοησιών φιλοσοφικό έργο που έχω διαβάσει. Και η δύναμη των μικρών προτάσεων του Χόφερ μπορεί να σου κόψει την ανάσα. Βλέπε παρακάτω.
Αξιοσημείωτες φράσεις:
Το παιχνίδι της ιστορίας συνήθως παίζεται από τους καλύτερους και από τους χειρότερους πάνω από τα κεφάλια της πλειοψηφίας, που είναι στη μέση.
Όσο λιγότερο άξιος νιώθει ο άνθρωπος να διεκδικήσει την υπεροχή για τον εαυτό του, τόσο πιο πρόθυμος είναι να διεκδικήσει την κάθε υπεροχή για το έθνος του, τη θρησκεία του, τη φυλή του ή τον ιερό του σκοπό.
Η ελευθερία επιδεινώνει το αίσθημα της απόγνωσης τουλάχιστον τόσο, όσο το ανακουφίζει. Η ελευθερία επιλογής τοποθετεί όλη την ευθύνη της αποτυχίας στις πλάτες του ανθρώπου. Και καθώς η ελευθερία ενθαρρύνει μια πολλαπλότητα προσπαθειών, αναπόφευκτα πολλαπλασιάζει την αποτυχία.
Έξτρα πόντοι γιατί: φαίνεται ότι ήταν ένα από τα αγαπημένα βιβλία του Προέδρου Eisenhower.
Αν συνοψιζόταν αυτό το βιβλίο σε μια εικόνα, αυτή θα ήταν: μια ανοιχτή παλάμη, που έρχεται γραμμή στο μάγουλο σου.
Διάβασε αυτό το βιβλίο αν…
…θέλεις να μάθεις γιατί η άνθρωποι εγκαταλείπουν την ταυτότητα τους για κάποιον παράλογο σκοπό.
…αναρωτιέσαι πώς γίνεται οι πόλεμοι και οι επαναστάσεις να είναι καν πραγματικές πιθανότητες.
…θέλεις να διαβάσεις κάτι έξυπνο, αλλά δε θέλεις να πρέπει να περάσεις εκατοντάδες σελίδες ασυνάρτητης και ακαδημαϊκής εξειδικευμένης φρασεολογίας για να το καταλάβεις.
Ο Πολιτισμός ως Πηγή Δυστυχίας (Civilization and its Discontents) του Sigmund Freud
Τι αφορά: Ο Freud έκανε ακαδημαϊκό πάταγο στις αρχές του 20ου αιώνα. Είχε εφεύρει την ψυχανάλυση, είχε κάνει την επιστήμη της ψυχολογίας κυρίαρχο ρεύμα και απολάμβανε μεγάλου σεβασμού στους κύκλους διανοητών της Ευρώπης. Μετά ξέσπασε ο Πρώτος Παγκόσμιος και κατέστρεψε, εν ολίγοις, τα πάντα. Ο Freud επηρεάστηκε βαθιά από τον όλεθρο και έπεσε σε βαριά κατάθλιψη. Απομονώθηκε για το μεγαλύτερο μέρος της δεκαετίας του ’20. Το «Ο πολιτισμός ως πηγή δυστυχίας» ήταν το αποτέλεσμα αυτής της κατάθλιψης.
Το επιχείρημα του βιβλίου είναι απλό: οι άνθρωποι έχουν βαθιά, ζωώδη ένστικτα να φάνε, να σκοτώσουν και να γαμήσουν τα πάντα. Ο Freud υποστήριξε ότι ο πολιτισμός μπόρεσε να γεννηθεί, όταν αρκετοί άνθρωποι έμαθαν να καταπιέζουν αυτές τις βαθύτερες και ποταπότερες παρορμήσεις, να της απωθούνε στο ασυνείδητο, όπου (σύμφωνα με το μοντέλο του) θα φουντώνανε και τελικά θα προκαλούσανε κάθε είδους νευρώσεις.
Ο Freud βασικά κατέληξε στο συμπέρασμα ότι, ως ανθρώπινα όντα, έχουμε δύο επιλογές στη ζωή: 1) να καταπιέσουμε όλα μας τα βασικά ένστικτα για να συντηρήσουμε ένα δείγμα ασφαλούς και συνεργατικού πολιτισμού, κάνοντας έτσι τις ζωές μας μίζερες και νευρωτικές ή 2) να τις απελευθερώσουμε και να τα αφήσουμε όλα να διαλυθούν.
Ο Χίτλερ και ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος ήρθαν να επιβεβαιώσουν τα λεγόμενα του Freud λίγα χρόνια αργότερα. Και ως Αυστριακός Εβραίος, κρύφτηκε στα βουνά. Όταν λέμε βουνά, βέβαια, εννοούμε το Λονδίνο. Έζησε τα τελευταία χρόνια της ζωής του σε μια πόλη που βυθίστηκε στη λήθη από τους βομβαρδισμούς.
Αξιοσημείωτες φράσεις:
Είναι αδύνατον να παραβλέψεις τον βαθμό στον οποίο ο πολιτισμός είναι χτισμένος πάνω στην αποκήρυξη του ενστίκτου.
Μου φαίνεται πως μια αγάπη, που δε διακρίνει, εκχωρεί ένα τμήμα της ίδιας της της αξίας, αδικώντας το αντικείμενό της.
Έξτρα πόντοι γιατί: ουσιαστικά ισχυρίζεται ότι όλοι είμαστε ξοφλημένοι και δεν υπάρχει ελπίδα για κανέναν από μας. Και το κάνει πειστικά.
Αν συνοψιζόταν αυτό το βιβλίο σε μια εικόνα, αυτή θα ήταν: Το μάτι του Σάουρον, που βλέπει από ψηλά ορδές των ακολούθων του να προχωρούν προς το βασίλειο της Γκόντορ, καθώς σκοτάδι καλύπτει την – κάτσε, λάθος βιβλίο.
Διάβασε αυτό το βιβλίο αν…
…σου αρέσει η εξήγηση ότι το μοναδικό πρόβλημα που έχει ο καθένας από εμάς είναι ότι θέλουμε να γαμήσουμε και/ή να σκοτώσουμε όποιον βρεθεί μπροστά μας, αλλά δε μας επιτρέπεται.
…βασικά μισείς τους ανθρώπους και πιστεύεις ότι είναι όλοι μαλάκες που διψάνε για βιασμό και έτοιμοι να αλληλοσκοτωθούν για ένα σάντουιτς.
…ο Χίτλερ σε καταθλίβει.
Η Μοναδικότητα είναι Κοντά: Όταν οι Άνθρωποι Υπερβούν τη Βιολογία (The Singularity Is Near: When Humans Transcend Biology) του Ray Kurzweil
Τι αφορά: Στην αρχή του βιβλίου, ο Kurzweil δείχνει πώς η επεξεργασία των υπολογιστών και η τεχνολογία έχει εξελιχθεί ραγδαία κατά τη διάρκεια της ιστορίας και πώς είναι πιθανό να συνεχίσει να συμβαίνει αυτό.
Ύστερα ισχυρίζεται ότι, χάρη σε αυτό, το έτος 2046 οι εγκέφαλοι όλων μας θα είναι ψηφιακά κωδικοποιημένοι και αποθηκευμένοι σε κάποια βάση υπολογιστή, όπου όλοι θα σχηματίσουμε μια μοναδική, αθάνατη συνείδηση που θα ελέγχει όλη την υπολογιστική δύναμη του πλανήτη.
Όχι, σοβαρά.
Και το αδιανόητο είναι ότι κάποιες από τις εξηγήσεις του όσον αφορά το πώς θα γίνει αυτό πράγματι βγάζουν νόημα. Εντάξει, μάλλον δε θα γίνει. Και το βιβλίο διαβάζεται σαν να γράφτηκε από κάποιον μεσήλικα μηχανικό που πήρε υπερβολική ποσότητα LSD και τώρα πρέπει επειγόντως να μιλήσει σε έναν θεραπευτή. Ο Kurzweil ισχυρίζεται, ανάμεσα σε άλλα, ότι εκείνοι που ανήκουν στη γενιά του ’50 και του ’60 θα είναι οι πρώτοι που θα νικήσουν τα γηρατειά και το θάνατο κι ότι θέλει να μετατρέψει τον εγκέφαλο του νεκρού πατέρα του σε λογισμικό υλικό ώστε να μπορεί, ξέρεις τώρα, να μιλήσει στο Skype, ας πούμε, με τον μπαμπάκα του.
Ο καναπές είναι εκεί, Ray. Γιατί δεν κάθεσαι να μας πεις πώς αισθάνεσαι;
Μπορεί να πειράζω τον Ray, αλλά οι τεχνολογικές δυνατότητες που παρουσιάζονται σε αυτό το βιβλίο είναι πραγματικά συνταρακτικές. Και αναμφισβήτητα θα δούμε ένα σημαντικό ποσοστό από αυτές να πραγματοποιούνται στη διάρκεια της ζωής μας. Νανο-μηχανήματα που ζουν μέσα στο αίμα και στα οποία ανεβάζουμε ασύρματα εμβόλια. Γενετικός προγραμματισμός για νεογέννητα, ώστε να μπορούν οι γονείς να διαλέξουν τα φυσικά χαρακτηριστικά του παιδιού τους, αλλά και τα ταλέντα του. Να ανεβάζεις και να κατεβάζεις συνειδήσεις στο internet, έτσι ώστε να μπορείς να κατεβάσεις τις εμπειρίες κάποιου, όπως κατέβασες την τελευταία σεζόν του “Breaking Bad”.
Όπως είπε ο Neo: «Whoa»
Το όλο κόνσεπτ περί αθανασίας και μίας, παγκόσμιας, ψηφιακής συνείδησης; Θα το πιστέψω, όταν το δω. Όμως, αν μπορείς να συρθείς πάνω σε εκατοντάδες σελίδες τεχνικών εξηγήσεων για τη γενετική μηχανική, την κβαντική των υπολογιστών και την τεχνητή νοημοσύνη για να δεις τις υπόνοιες κάποιων από τα πράγματα που είναι πιθανό να ζήσουμε μέσα στα επόμενα πενήντα χρόνια – ε, τότε, μάγκα μου, ετοιμάσου: τα πράγματα θα αγριέψουν.
Αξιοσημείωτες φράσεις:
Μία κυβική ίντσα ενός νανο-αγωγικού κυκλώματος, πλήρως ανεπτυγμένη, θα ήταν μέχρι εκατό εκατομμύρια φορές πιο δυνατή από το ανθρώπινο μυαλό.
Μπορεί ο ρυθμός της τεχνολογικής προόδου να συνεχίσει να επιταχύνεται επ’ αόριστον; Δεν υπάρχει ένα σημείο, στο οποίο οι άνθρωποι είναι ανίκανοι να σκεφτούν αρκετά γρήγορα ώστε να συμβαδίσουν; Για μη «βελτιωμένους» ανθρώπους, σίγουρα. Όμως, τι θα πετυχαίνανε 1000 επιστήμονες, ο καθένας τους 1000 φορές πιο ευφυής από τους ανθρώπους επιστήμονες σήμερα, με χειρισμό χίλιες φορές πιο γρήγορο από τον σύγχρονο άνθρωπο (αφού η επεξεργασία των πληροφοριών στο βασικά μη-βιολογικό μυαλό τους θα είναι πιο γρήγορη); Γι’ αυτούς ένα χρονολογικό έτος θα ήταν σαν μια χιλιετία. Τι θα μπορούσαν να καταφέρουν;
Έξτρα πόντοι γιατί: ψευδαισθητική αισιοδοξία, σε βαθμό που στεναχωριέσαι για τον τύπο και για το πόσο φοβάται να πεθάνει.
Αν συνοψιζόταν αυτό το βιβλίο σε μια εικόνα, αυτή θα ήταν: ένα ολογραφικό όργιο με ρομπότ, το οποίο δε συμβαίνει πραγματικά, αλλά οι νανο-υπολογιστές που είναι εμφυτευμένοι στις συνάψεις του εγκεφάλου σου σε κάνουν να πιστέψεις ότι συμβαίνει.
Διάβασε αυτό το βιβλίο αν…
…είσαι σπασίκλας, απλά και ξεκάθαρα.
…θέλεις να δεις γιατί το internet και τα smart phones είναι απλά η κορυφή του παγόβουνου, το οποίο έρχεται στις ζωές μας.
…ανήκεις στη γενιά του ’50 ή του ’60, γερνάς, αρνείσαι να δεις έναν θεραπευτή και χρειάζεσαι κάτι για να περιμένεις με αγωνία.
Η Άρνηση του Θανάτου (The Denial of Death) του Ernest Becker
Τι αφορά: Κι αφού ήδη συζητάμε για τον φόβο του θανάτου… Ορίστε η «Άρνηση του θανάτου» με δυο λόγια:
Επειδή ο άνθρωπος είναι το μόνο ζώο που έχει την ικανότητα να συλλάβει την ύπαρξη του – να σκεφτεί για τη ζωή του, να την αμφισβητήσει, να φανταστεί μελλοντικές πιθανότητες – είναι επίσης το μόνο ζώο που μπορεί να συλλάβει τη μη-ύπαρξη του, δηλαδή τον ίδιο του το θάνατο.
Με άλλα λόγια, στους ανθρώπους δόθηκε η ικανότητα να φανταζόμαστε το μέλλον και ποιοι θέλουμε να είμαστε, όμως το τίμημα που πληρώνουμε γι’ αυτό το δώρο είναι η συνειδητοποίηση ότι μια μέρα θα πεθάνουμε. Το σκυλί δεν αντιλαμβάνεται ότι πρόκειται να πεθάνει. Ούτε το ψάρι. Ούτε η κατσαρίδα. Εμείς όμως ναι.
Η γνώση του αναπόφευκτου θανάτου μας οδηγεί σε ένα είδος πανταχού παρόντος «τρόμου», που υποκρύπτεται πίσω από ο,τιδήποτε κάνουμε. Ο Becker ισχυρίζεται ότι αυτός ο τρόμος μας εμπνέει όλους να αναλάβουμε αυτό που εκείνος αποκαλεί «το πρότζεκτ του ήρωα», όπου προσπαθούμε να κάνουμε τους εαυτούς μας αθάνατους μέσα από τις πράξεις μας, να δημιουργήσουμε κάτι μεγαλύτερο από τους εαυτούς μας, κάτι το οποίο θα ζήσει πιο πολύ από εμάς.
Όταν το πρότζεκτ του ήρωα του ενός συγκρούεται με το πρότζεκτ του ήρωα του άλλου, δημιουργούνται διαμάχες, βία, μισαλλοδοξία και κακό. Και όταν τα πρότζεκτ του ήρωα αποτυγχάνουν, νιώθουμε βαθιά απόγνωση και παθαίνουμε κατάθλιψη γιατί βρισκόμαστε και πάλι αντιμέτωποι με το αναπόφευκτο του θανάτου μας και την έλλειψη νοήματος της ζωής μας.
Αξιοσημείωτες φράσεις:
Ο άνθρωπος δε μπορεί να αντέξει την ασημαντότητά του, εκτός αν την μεταφράσει σε κάτι που έχει νόημα στον μεγαλύτερο δυνατό βαθμό.
Η ειρωνεία της ανθρώπινης συνθήκης είναι ότι η βαθύτερη ανάγκη του ανθρώπου είναι η ανακούφιση από το άγχος του θανάτου και της εκμηδένισης. Όμως είναι η ίδια η ζωή που το αφυπνίζει, οπότε πρέπει να αποτραβηχτούμε από το να είμαστε πλήρως ζωντανοί.
Τι σημαίνει να είσαι ένα ζώο με συνείδηση του εαυτού σου; Η ιδέα είναι αστεία, αν όχι τερατώδης. Σημαίνει να ξέρεις ότι είσαι τροφή για τα σκουλήκια. Αυτός είναι ο τρόμος: να έχεις αναδυθεί από το τίποτα, να έχεις ένα όνομα, συνείδηση του εαυτού σου, βαθιά αισθήματα, μια βασανιστική εσωτερική λαχτάρα για ζωή και έκφραση του εαυτού σου και παρόλα αυτά, να πρέπει να πεθάνεις. Μοιάζει με φάρσα, και αυτός είναι ο λόγος που ένας τύπος πολιτιστικού ανθρώπου επαναστατεί ανοιχτά ενάντια στην ιδέα του Θεού. Τι είδους θεότητα θα δημιουργούσε μια τόσο περίπλοκη και φανταχτερή τροφή για τα σκουλήκια;
Έξτρα πόντοι γιατί: σε κάνει να αναλογιστείς πάνω στην δική σου μη-ύπαρξη και να νιώσεις κάπως εντάξει σχετικά με αυτήν.
Αν συνοψιζόταν αυτό το βιβλίο σε μια εικόνα, αυτή θα ήταν: ο Χάρος, που γελάει σιωπηλά βλέποντας σε να φτιάχνεις ένα περίτεχνο Lego, που το λένε «ζωή», ενώ εσύ γυρνάς και του λες «Μη γελάς, είναι σημαντικό!»
Διάβασε αυτό το βιβλίο αν…
…σκοπεύεις μια μέρα να πεθάνεις.
…νομίζεις ότι κάποιες φορές παίρνεις τη ζωή πιο σοβαρά από ότι θα έπρεπε και χρειάζεσαι να χαλαρώσεις.
…θέλεις να διαβάσεις ένα πειστικό επιχείρημα όσον αφορά το γιατί θα έπρεπε να αγκαλιάζουμε τον πόνο και τον φόβο μας αντί να τα αποφεύγουμε.
*Αναδημοσίευση από το site http://markmanson.net/7-books#refmark-6
Αρθρογράφος: Mark Manson
Μετάφραση: Κατερίνα Ασημακοπούλου
