Free State of Jones, του Gary Ross
Συνήθως, αποφεύγω να περιγράφω την πλοκή μίας ταινίας, προκειμένου να αφήσω, όσο είναι δυνατόν, την κινηματογραφική εμπειρία του θεατή ανέγγιχτη από εξωτερικές επιρροές. Αυτήν τη φορά, όμως, δεν πρόκειται για μία περιορισμένη ιστορία με αρχή, μέση και τέλος, αλλά για κάτι πολύ πιο μεγάλο. Η ταινία μεταφέρει το πνεύμα μίας ολόκληρης εποχής, και για τον λόγο αυτό, το έργο, όπως και οι ήρωές του, ανοίγει πολλά διαφορετικά μέτωπα και, αναπόφευκτα, καταλήγει να χάνει τη μάχη σε ορισμένα από αυτά. Ίσως, όμως, και να κερδίζει τον πόλεμο, καθότι, για 2 ώρες και 20 λεπτά (περίπου) ο θεατής ταξιδεύει καθηλωτικά σε μία γωνιά του Αμερικανικού Νότου στη διάρκεια του Εμφυλίου Πολέμου.
Έτσι, από τα ξανθά ηλιοκαμένα χωράφια, στις μεγαλοπρεπείς επαύλεις και τα ξύλινα λιτά αγροτόσπιτα, η εξοχή του Mississippi ζωντανεύει στην οθόνη. Κάθε φορά που οι ήρωες αναγκάζονται να αναζητήσουν καταφύγιο στους καταπράσινους βάλτους (όπου το ιππικό του στρατού δεν μπορεί να τους καταδιώξει), ο σκηνοθέτης μας μεταφέρει σε ένα μέρος απόκοσμο και αποκλεισμένο από την πραγματικότητα. Εκεί, όπου τα πανύψηλα, καταπράσινα δέντρα, που εκτείνονται πυκνά προς κάθε κατεύθυνση, δημιουργούν ένα φυσικό καταφύγιο με σχεδόν μαγικές ιδιότητες. Εκεί, σε αυτό το κλειστό μέρος, γνωρίζουμε καλύτερα τους χαρακτήρες και βλέπουμε μία μικρογραφία της εμφυλιακής κοινωνίας του Νότου, όχι με χαρακτήρες καρικατούρες, αλλά με πραγματικούς ανθρώπους, που άλλοτε μας είναι συμπαθείς, κι άλλοτε όχι και τόσο.
Οι χαρακτήρες και οι σχέσεις τους χτίζονται με τρόπο υπομονετικό και εμηνευτικά αξιόλογο. Ο Matthew McConaughey δίνει μία πολύ στιβαρή εικόνα του Newton Knight, με ηθοποιία χαρακτηριστική της μετά-οσκαρικής περιόδου του, ισχυρή αλλά και υποτονική τόσο ώστε να μην στερείται από τη σοβαρότητα της ιστορίας και την απλότητα του ήρωά του. Από το απομακρυσμένο του βλέμμα (που είναι σχεδόν πανομοιότυπο με το βλέμμα του πραγματικού Newt, στις φωτογραφίες που εμφανίζονται στους τίτλους τέλους), μέχρι την αύρα του, γερασμένου από τη ζωή, αγρότη του Νότου, ο McConaughey κουβαλάει πάνω του τον αέρα της εποχής. Η ερμηνεία του συμπληρώνεται με δυνατές ερμηνείες, τόσο από τα φρέσκα πρόσωπα, τους Mahershala Ali (τον αγαπήσαμε στο “House of Cards” ως Remy Danton και υποδύεται εξαιρετικά τον Moses Washington, έναν πρώην σκλάβο) και Gugu-Mbatha Raw (Rachel Knight) όσο και από τον Τhomas Francis Murphy (Colonel Elias Hood).
Ο Ross, όμως, προσπαθεί να φτάσει πολύ πιο πέρα από το να μας μεταφέρει μία απλή αίσθηση της εποχής. Κάτι τέτοιο θα μπορούσε να επιτευχθεί, παρουσιάζοντας περίτεχνα ένα απόσπασμα από το προσωπικό δράμα του Newton Knight και, μάλλον, έτσι θα ήταν περισσότερο κερδισμένος ως προς την αποδοχή της ταινίας από κοινό και κριτικούς. Ίσως, όμως, παρασύρθηκε από την «περιπλοκότητα» της ιστορίας, ή πιθανότερα, ένιωσε πως ήταν καθήκον του, λόγω του εμφυλιακού κλίματος που επικρατεί τον τελευταίο χρόνο στις ΗΠΑ (με επίκεντρο τη, χωρίς τέλος, θανάσιμη βία προς την αφροαμερικανική κοινότητα), να προσεγγίσει το ζήτημα σε όλα του τα επίπεδα. Προς μεγάλη του τιμή, δεν περιορίζεται στο ζήτημα του ρατσισμού, αλλά επεκτείνεται σε μία πολιτικοοικονομική αφήγηση, παρουσιάζοντας τον Εμφύλιο Πόλεμο των ΗΠΑ ως μια κατάσταση έντονης καταπίεσης των πλουσίων απέναντι στους φτωχούς και τους σκλάβους. Αποφεύγοντας ακόμη και να παρουσιάσει κάποια από τις δύο πλευρές ως «αγαθότερη», μας εξηγεί πως στην πιο κρίσιμη στιγμή της ιστορίας και τα δύο στρατόπεδα του πολέμου τάσσονται εχθρικά απέναντι στην τύχη των ηρώων. Οι Νότιοι, ως πλούσιοι γαιοκτήμονες, δεν ανέχονται πολλά-πολλά από τους φτωχούς, τιποτένιους αγρότες και τους υπανθρωπισμένους σκλάβους τους, ενώ οι Βόρειοι πλούσιοι, που έχουν απλώς διαφορετική ατζέντα στο ζήτημα, αδιαφορούν για την τύχη των φτωχών κατοίκων του Jones County. Η ιστορία, μάλιστα, δεν ολοκληρώνεται με το τέλος του εμφυλίου και την απελευθέρωση των σκλάβων, αλλά εξελίσσεται και στο «μετά», καταδεικνύοντας ότι η αίσθηση της απελπισίας και της διαρκούς, εξοντωτικής πάλης για την ελευθερία επιστρέφει δριμύτερη και στη μετεμφυλιακή εποχή. Η δυσκολία στην καθιέρωση της ψήφου των αφροαμερικανών, η διατήρηση των συμφερόντων των «ηττημένων» Νοτίων γαιοκτημόνων, η συνέχεια της ρατσιστικής βίας, η δημιουργία της Κου Κλουξ Κλαν, είναι ορισμένα από τα ζητήματα που ο σκηνοθέτης, φανερά, προσπάθησε να μην υποτιμήσει στην ιστορία του.
Δυστυχώς, ένα τόσο περίπλοκο εγχείρημα είναι πολύ δύσκολο να πετύχει. Η ταινία αντιμετωπίζει πολύ σοβαρά προβλήματα με τον ρυθμό της. Η διαφορά ανάμεσα στην πυκνότητα και την ταχύτητα που παρουσιάζονται οι πληροφορίες της ιστορίας, γίνεται αισθητή από τον θεατή σε βαθμό που τον αποπροσανατολίζει. Υπάρχουν, μάλιστα, στιγμές που αναρωτιόμαστε, μήπως ο σκηνοθέτης παρέλειψε να αναφερθεί σε σημαντικά κομμάτια της ιστορίας. Το πρόβλημα αυτό ενισχύεται με την εξιστόρηση μιας παράλληλης ιστορίας που διαδραματίζεται στην ταινία και μας παρουσιάζει έναν απόγονο του Newton Knight που αντιμετωπίζει προβλήματα με τους νόμους φυλετικού διαχωρισμού της πολιτείας του Mississippi στα 1960s, επειδή είναι απόγονος αφροαμερικάνων κατά το 1/8. Είναι εμφανής, και σίγουρα αξιότιμη, η προσπάθεια παραλληλισμού του Εμφυλίου Πολέμου με τη σημερινή εποχή, αλλά δυστυχώς η παράλληλη ιστορία εξελίσσεται τόσο λίγο, που το συναισθηματικό της αντίκτυπο στον θεατή είναι σχεδόν ανύπαρκτο.
Το “Free State Of Jones” είναι μία καλή ταινία. Aντιμετωπίζει, όμως, σοβαρά προβλήματα με τη ροή και τις υπο-πλοκές της, ενώ ένα υφέρπον διδακτικό ύφος γίνεται αντιληπτό και μπορεί να καταλήξει κουραστικό για κάποιους. Προσωπικά, την απόλαυσα και είναι από τις λίγες φορές που ένιωσα πως τα (ουκ ολίγα) 139 λεπτά της διάρκειάς της, δεν ήταν αρκετά γι' αυτά που προσπαθούσαν να ειπωθούν. Είναι μια καλή, αν και όχι τέλεια επιλογή, για αυτούς που τους αρέσουν οι ιστορικές ταινίες εποχής ή οι δραματικές ιστορίες με σοβαρούς κοινωνικούς προβληματισμούς.
Free State of Jones, του Gary Ross
Είδος: Δράση, Περιπέτεια, Δράμα
Διάρκεια: 139’
