Βιβλιοθήκη

Δεν είναι λοιπόν διόλου τυχαίο πως κεντρικά θέματα των διηγήσεων του είναι η κρυφή πραγματικότητα πίσω από τις ζωές των καθημερινών ανθρώπων, η συνεχής αναζήτηση της ταυτότητας και η μεταφυσική αγωνία (Angst). Παράλληλα, ενσωμάτωσε στη γραφή του την μοντερνιστική τεχνική της συνειρμικής ροής (stream of consciousness) και ως αρτιότερα παραδείγματα αυτού του πειραματισμού του, μπορούμε να παραθέσουμε το μυθιστόρημα – παζλ «Το Κουτσό» (“Rayuela”, 1963) καθώς και τα διηγήματα «Δεσποινίς Κόρα» και «Ο Άλλος Ουρανός», τα οποία αποτελούν μέρος της συλλογής διηγημάτων «Όλες οι Φωτιές, η Φωτιά» (‘Todos los fuegos el fuego”,1966). Το δεύτερο είναι αυτό που θα μας απασχολήσει εν προκειμένω.

Ο Νοτιοαμερικάνος αφηγητής μας στον «Άλλο Ουρανό», σφηνωμένος στην καθημερινότητα του στο Μπουένος Άιρες του ‘40 και προσπαθώντας να δραπετεύσει από την ανιαρή ζωή του χρηματιστή και παντρεμένου με την καθωσπρέπει σύζυγο Ίρμα, περιδιαβάζει στα παλιά του λημέρια. Οι περιπλανήσεις του εκεί τον οδηγούν νοερά σε δύο πύλες του παρελθόντος του. Η πρώτη είναι πέρασμα για την «σπηλιά των θησαυρών» της εφηβείας του, την προπολεμική στοά Γκουέμες, όπου «φορώντας στραβά το καπέλο και καπνίζοντας ένα Commander», αναζητούσε τη γλυκιά γεύση της αμαρτίας. Μιας αμαρτίας που έμοιαζε να είναι στεγασμένη από γύψινους ουρανούς, στολισμένους με γιρλάντες. Κι από κάποια καταπακτή σε κάποιο παλιό και σκονισμένο μαγαζάκι, θα κατέβει νοερά και πάλι, στην αγαπημένη του στοά Βιβιέν στο χειμωνιάτικο Παρίσι του 1870. Ενόσω μαίνεται ο γαλλό-πρωσικός πόλεμος, εκείνος εργάζεται ως χρηματιστής στην Πόλη του Φωτός και αναλαμβάνει να παίξει τον ρόλο του προστάτη για την μικρούλα και ελευθέρων ηθών Ζοσιάν, όταν η ζωή της απειλείται από τον στραγγαλιστή πορνών, τον μυστηριώδη Λοράν. Κάποια στιγμή όμως, όλα τα μυστήρια λύνονται, το χιόνι υποχωρεί και η άνοιξη σηματοδοτεί μια νέα εποχή. Έτσι, ο αφηγητής μας καλείται να επιλέξει ανάμεσα στην μποέμικη ζωή στο δωματιάκι της Ζοσιάν πάνω από τη στοά Βιβιέν και σε μια ζωή «γραφειοκρατικής ομαλότητας», πλάι στην Ίρμα. 

Το αφήγημα του Χούλιο Κορτάσαρ είναι δομημένο πάνω σε δίπολα αντιθέσεων, που με τη σειρά τους συνιστούν θραύσματα μιας πραγματικότητας σημαδεμένης από δύο μεγάλους πολέμους. Μιας πραγματικότητας διχασμένης ανάμεσα στα «πρέπει» της ανερχόμενης μπουρζουαζίας και στα «θέλω» μιας μπερδεμένης νεολαίας. Μας ταξιδεύει ακόμη στους παράλληλους κόσμους των στοών, όπου επέλεξαν να μένουν οι ελεύθεροι άνθρωποι. Εκείνοι δηλαδή που γύρισαν την πλάτη τους «στον υπόλοιπο κόσμο, τον κόσμο των δρόμων με τον ψηλό ουρανό και δίχως γιρλάντες», στον χρόνο και στα ήθη του. Σχηματίζουν την δική τους communitas, μια κοινωνική δομή που συμβολίζει τη «δύναμη των αδυνάτων» όπως θα την όριζε ο ανθρωπολόγος Victor Turner. Επομένως, η στοά με τους γύψινους ουρανούς της αποτελεί, εκτός από κατάλυμα, και τόπο μέθεξης των οριακών ηρώων της ιστορίας μας, οι οποίοι αντιστέκονται με τον τρόπο τους στον καταναλωτισμό και αδιαφορούν για τα success stories της εποχής τους. Πέρα όμως από τις κοινωνικές διαστάσεις του, «Ο Άλλος Ουρανός» δεν παύει να είναι ένα διήγημα ενηλικίωσης σε ένα κόσμο που αλλάζει και δεν αφήνει περιθώριο για συναισθηματισμούς. Μόνο μέσω των αναμνήσεων είναι πλέον εφικτή η περιπλάνηση στις χαμένες πατρίδες του Νοτιοαμερικάνου ήρωα σε μια στιγμή άρνησης «πως η γιρλάντα είχε συμπληρωθεί οριστικά». 

Συνοπτικά, το διήγημα αυτό του Χούλιο Κορτάσαρ, αν και γραμμένο στο πρώιμο δεύτερο μισό του προηγούμενου αιώνα, τεντώνεται σαν γιρλάντα μας πάει ακόμη πιο μακριά, καλώντας μας να απαντήσουμε στα εξής σύγχρονα ερωτήματα, μετά την ανάγνωση του. Υπάρχουν μαγικές στοές και σήμερα; Πώς αποδρά ο σύγχρονος άνθρωπος; Ζουν ακόμη ανάμεσα μας Ζόσιαν, Ίρμες, Νοτιοαμερικάνοι; Μήπως όλα αυτά τα ξενύχτια και η κατανάλωση αλκοόλ και λοιπών ουσιών είναι ακόμη κατά βάθος μια κραυγή για απελευθέρωση από ένα καθωσπρεπισμό που καλά κρατεί;