Βιβλιοθήκη

Aς δοκιμάσουμε μια τρελή υπόθεση, ότι η συγγραφή μοιάζει με την κατασκευή ενός μουσικού κουτιού. Πολλά μουσικά κουτιά είναι καλοφτιαγμένα και παράγουν όμορφες μελωδίες που διεγείρουν την αισθητική απόλαυση του δέκτη και πραγματικά υπάρχουν πολλοί καλοί κατασκευαστές εκεί έξω. Ο Assouline, όμως, ποτέ δε θα περιοριζόταν στο να κατασκευάσει απλά ένα όμορφο κουτί. Θα ασχολούνταν με επιμονή με όλες του τις λεπτομέρειες, το φινίρισμα, το βερνίκι και το κούμπωμα του μέχρι το αποτέλεσμα να αναδίδει κάτι πολύ πιο προσωπικό, ένα κομμάτι της ίδιας του της ψυχής.

Αυτήν ακριβώς την αίσθηση αποκομίζεις από την ανάγνωση του «Γκόλεμ» : η αστυνομική ιστορία που ξετυλίγεται δεν είναι παρά απλά η αφορμή για τον συγγραφέα, προκειμένου να μας κάνει κοινωνούς στις ευρύτατες γνώσεις του, στα φαντάσματα και στις εμμονές του, στους προβληματισμούς του για όσα έπονται και στις σκέψεις του για το πώς η Ιστορία και η Επιστήμη θα συμβαδίσουν στις σύγχρονες αλλά και μελλοντικές κοινωνίες. Ο ήρωας του μπορεί πανέξυπνα να ξεγλιστρά από τις Αρχές που τον καταδιώκουν, όχι όμως και από τα βιώματα και την καταγωγή του, έτσι ώστε ολόκληρη η αφήγηση να διατρέχεται από την εβραϊκή παράδοση και κουλτούρα σε τέτοιο βαθμό εντατικής επαναφοράς που τελικά αυτές να αποτελούν ουσιαστικά την ραχοκοκκαλιά του αφηγήματος. Η ιστορία της ανθρωπότητας, η ζωή, η ίδια του η ύπαρξη, όλα γίνονται ορατά, αναλύονται και ερμηνεύονται μέσα από την εβραϊκή του ταυτότητα.

Ο Assouline σημειώνει ότι ο ήρωάς του, Γκιστάβ Μεγέρ, έχει πολλά αυτοβιογραφικά στοιχεία και ότι ο μύθος του Γκόλεμ , του πλάσματος που δημιούργησε ο ραβίνος της Πράγας τον 16ο αιώνα για να προστατέψει τους Εβραίους από το διωγμό, τον στοίχειωνε για χρόνια. Γεννημένος στο Μαρόκο και εβραϊκής καταγωγής ο Assouline προσπάθησε να αφηγηθεί τον μύθο ξανά, προσαρμοσμένο στους σύγχρονους καιρούς. Η γραφή του, δεν παραβλέπει την δυσάρεστη πραγματικότητα : σε μια περίοδο που μεγάλο μέρος των millenials στις Η.Π.Α. δε γνωρίζουν τι ήταν το Ολοκαύτωμα και με τον φασισμό να σηκώνει και πάλι το άσχημο κεφάλι του σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες γίνεται ένας συγγραφέας στρατευμένος στην Μνήμη που όχι μόνο δεν πρέπει να σβήσει αλλά που μπορεί να προστατεύσει την ανθρωπότητα από τα καταστροφικά λάθη του παρελθόντος.

Ιατρική και βιοηθική, τρανσουμανισμός και ανθρώπινη φύση, παράδοση και θρησκεία είναι ,κατά τον Assouline, έννοιες που αναζητούν την θέση τους σε μία μελλοντική κοινωνία ανθρώπων – ή μήπως υπερανθρώπων; O ήρωας του ανακαλύπτει κάποια στιγμή ότι, κατά τη διάρκεια μίας επέμβασης για να αντιμετωπιστεί η επιληψία του, ηλεκτρόδια εμφυτεύτηκαν στον εγκέφαλό του εν αγνοία του δίνοντας του τρομακτικές δυνατότητες κυρίως όσον αφορά την μνήμη του. Από τη στιγμή εκείνη μοιάζει να θέλει να αποδράσει όχι μονάχα από το Παρίσι όπου θεωρείται ύποπτος για τη δολοφονία της πρώην συζύγου του (γνωστής blogger και ακτιβίστριας) αλλά και από τον ίδιο του τον εαυτό που του είναι πια ξένος: νιώθει πως έχει μετατραπεί σε γκόλεμ, άβουλο κατασκεύασμα ενός φιλόδοξου πλάστη που, ωστόσο (όπως συμβαίνει και στον εβραϊκό μύθο), δε θα αργήσει να επαναστατήσει απέναντι στις προσδοκίες του δημιουργού του.

Στις μέρες της φυγής του καθώς διατρέχει την Ευρώπη για να καταλήξει στην (πηγή του μύθου) Πράγα γνωρίζει ανθρώπους που αγωνίζονται για τη μετάβαση στους ιατρικά ενισχυμένους ανθρώπους του μέλλοντος- και οι άνθρωποι αυτοί υπάρχουν στα αλήθεια. Και κατά κάποιο τρόπο το μέλλον είναι ήδη εδώ: στις Η.Π.Α. επεμβάσεις «ενίσχυσης» των ανθρώπινων ικανοτήτων επιτρέπονται σε αντίθεση με την Ευρώπη που αντιδρά με σκεπτικισμό και τις επιτρέπει μόνο για ιατρικούς λόγους. Πρόκειται για τον νέο, τεχνολογικά βελτιωμένο άνθρωπο, το επόμενο εξελικτικό βήμα για την ανθρωπότητα ή απλώς για έναν παρεμβατισμό ο οποίος θα οδηγήσει σε περισσότερες ανισότητες και κοινωνική αδικία; Θα γίνει το όχημα για την εξάλειψη του γήρατος και την σταδιακή πορεία προς την αθανασία ή θα βάλει σε κίνδυνο την επιβίωση του ανθρώπινου είδους, όπως τουλάχιστον το γνωρίζουμε ως σήμερα; Στα μάτια του Assouline, αυτό το (αναμφισβήτητα προηγμένο τεχνολογικά) μέλλον φαίνεται να αιωρείται αναποφάσιστο ανάμεσα στην ουτοπία και την δυστοπία και η αγωνία του συγγραφέα για την τύχη της ανθρωπότητας είναι τόσο παρούσα και ζωντανή που μοιάζει να έχει φυσική παρουσία , να μπορείς σχεδόν να την «αγγίξεις».

Στα παραπάνω ερωτήματα ωστόσο ο Assouline φαίνεται να δίνει τη δική του απάντηση μέσω ενός ήρωα που συνειδητά επιλέγει την αλήθεια της ανθρώπινης φύσης του όσο περιοριστική κι αν είναι αυτή. Και δεν είναι τυχαίο που όλο το βιβλίο βρίθει από αναφορές στην τέχνη και την λογοτεχνία, στον κινηματογράφο, την ιστορία και την παράδοση: περίτρανη αναγνώριση ότι οι άνθρωποι, παρότι όντα πεπερασμένα και συχνά καταστροφικά, είναι ικανοί να δημιουργήσουν ομορφιά, αρμονία και ψυχική ανάταση, ακόμη και να αγγίξουν την αθανασία. Κάπως έτσι πλησιάζουν την θεϊκή ουσία με έναν τρόπο περισσότερο μεταφυσικό παρά τεχνολογικό, μικροί θεοί μέσω της σκέψης και της πνευματικότητάς τους παρά μέσω της τελειότητας που θα πρόσφερε ένα τεχνολογικά τροποποιημένο νέο ανθρώπινο μοντέλο.

Συνολικά, το «Γκόλεμ», ανάγνωσμα απολαυστικό αλλά εξίσου απαιτητικό, θέτει ερωτήματα και πυροδοτεί αναζητήσεις και προβληματισμούς. Όχι το τυπικό βιβλίο για μήνες θέρους και ανάπαυσης, για πρωινά πλημμυρισμένα φως σε παραλίες και ξεκούραστες σκέψεις. Είναι δύσκολο ωστόσο να του αρνηθείς την προσοχή σου ακόμη κι αν χρειαστεί του δώσεις ραντεβού για μήνες λιγότερο καλοκαιρινούς-κι ίσως εκεί μπορέσεις να σκεφτείς μια καλή απάντηση στο ερώτημα το οποίο τίθεται ήδη από την πρώτη αράδα:

«Όταν λιώνει το χιόνι, που πάει το λευκό;»

-Ο Pierre Assouline διατηρεί βιβλιοφιλικό blog με την ονομασία “La Republique des livres”.
-Έχει εκδόσει πολλές βιογραφίες, μεταξύ των οποίων αυτές του Henri Cartier-Bresson και του Georges Simenon.