Βιβλιοθήκη

Η σύγχρονη εποχή είναι μια εποχή επαναπροσδιορισμού. Αυτό υπογραμμίζει ξανά και ξανά στην «Ανακάλυψη των σωμάτων» ο Pierre Ducrozet. Ο 21ος αιώνας είναι εδώ και καλπάζει με καταιγιστικούς ρυθμούς, «απειλώντας» να επαναπροσδιορίσει το ανθρώπινο είδος. Η τεχνολογία συμμαχεί με τον καπιταλισμό διαμορφώνοντας μια τάξη πραγμάτων στην οποία το ίδιο το νόημα του όρου άνθρωπος βρίσκεται σε διαρκή αναδιαπραγμάτευση. Και η λογοτεχνία καλείται να αποκριθεί σ’ αυτή την καινούργια πρόκληση, θέτοντας και η ίδια με τη σειρά της τα δικά της ερωτήματα. Αυτό είναι που επιχειρεί να πετύχει ο Γάλλος Ducrozet, συνθέτοντας το δικό του γρήγορο θρίλερ που ισορροπεί μεταξύ εκλαϊκευμένης φιλοσοφίας, επιστημονικής φαντασίας, και μυθιστορήματος δράσης.

Ο Ducrozet ξεκινά το μυθιστόρημά του από το Μεξικό, με τη συγκλονιστική σφαγή των φοιτητών του πανεπιστημίου μιας πόλης από τις τοπικές αρχές. Μοναδικός επιζών της σφαγής αυτής, ο κεντρικός ήρωας του μυθιστορήματος, ένας καθηγητής πληροφορικής, αποφασίζει να φύγει στις ΗΠΑ, ούτως ώστε να γλιτώσει τόσο από αρχές της χώρας του (για τις οποίες είναι επικίνδυνος πια ως μοναδικός επιζών) όσο και από ολόκληρη την περιρρέουσα ατμόσφαιρα παρακμής και σήψης που επικρατεί στη χώρα. Όντας πια στις ΗΠΑ, ο δρόμος του θα τον οδηγήσει σε έναν δισεκατομμυριούχο της Silicon Valley, ο οποίος έχει εμμονή αφενός με την αξιοποίηση της (βιο)τεχνολογίας ως μέσου που θα επιτύχει την αθανασία του ανθρώπου, και αφετέρου με την προώθηση μιας νεοφιλελεύθερης ατζέντας που βλέπει το κράτος σαν το χειρότερο εχθρό. Ταυτόχρονα, ο κεντρικός χαρακτήρας θα γνωρίσει μια γοητευτική επιστήμονα με αρχές που δουλεύει για τον δισεκατομμυριούχο, καθώς επίσης και κάποιους ακτιβιστές-πληροφορικάριους που ζουν και δρουν στο Σαν Φρανσίσκο. Αυτό είναι εν ολίγοις το υπόβαθρο στο οποίο εξελίσσεται η ιστορία της «Ανακάλυψης των σωμάτων», ενός μυθιστορήματος που βασίζεται εν πολλοίς στην αντίθεση μεταξύ των ιδεών ενός καπιταλιστικού τρανσουμανισμού από τη μια και των ιδεών των ακτιβιστών-χάκερ για μια τεχνολογία υπέρ της ελευθερίας, της δημοκρατίας, της δικαιοσύνης και του πλουραλισμού.

Η «Ανακάλυψη των σωμάτων» βρίσκεται στον πυρήνα των εξελίξεων του 21ου αιώνα. Ένα κομμάτι της σύγχρονης διανόησης, στα πλαίσια της ύστερης νεωτερικότητας που έρχεται αντιμέτωπη με τα όρια του ανθρώπινου είδους και

διακατέχεται έντονα από τέτοιους υπαρξιακούς φόβους, διαβλέπει στην τεχνολογία την ευκαιρία να απαντήσει. Μια μερίδα διανοητών, υποστηριζόμενοι από την οικονομική ελίτ των μεγάλων εταιρειών τεχνολογικής αιχμής, βασίζει την ελπίδα της επιβίωσης και της εξέλιξης του ανθρώπινου είδους στην αξιοποίηση της βιοτεχνολογίας ως μέσου που θα συμβάλλει στην αντιμετώπιση της θνητότητας, στην υπέρβασή της μέσω της διαρκούς ανανέωσης του ανθρώπινου σώματος και μέσω της καταγραφής και μεταβίβασης δια τεχνολογικών μέσων της ανθρώπινης συνείδησης. Πρόκειται για τις αντιλήψεις του τρανσουμανισμού, μιας μείξης της τεχνολογίας με το βιολογικά ανθρώπινο, στα πλαίσια της επιδίωξης επανεφεύρεσης του ανθρώπινου όλου. Φυσικά, αυτή η ιδεολογία έρχεται να υποστηριχθεί δυναμικά από το οικονομικό κεφάλαιο και τις μεγάλες πολυεθνικές της τεχνολογίας, στα πλαίσια της εκστρατείας τους να γίνουν εντελώς κυρίαρχες, ακόμη και μέσω μιας αποθέωσής τους.

Απέναντι σ’ αυτή την ιδεολογία-φιλοσοφία, ο Ducrozet τοποθετεί μια διαφορετική θεώρηση. Πρόκειται για το διαδικτυακό ακτιβισμό που βασίζεται σε μια προσέγγιση που θέλει την τεχνολογία όχι ως μέσο επανεφεύρεσης του ανθρώπινου, αλλά ως μέσο βελτίωσης του, ως μέσο βελτίωσης του κοινωνικού γίγνεσθαι. Αυτή η φιλοσοφική θεώρηση δεν έχει αισθήματα φόβου απέναντι στην υλικότητα και θνησιμότητα του ατόμου. Αντιθέτως, φαίνεται να αποδέχεται τα ανθρώπινα όρια και τις αρετές του σώματος, ενώ υπογραμμίζει και τις ψευδαισθήσεις του τρανσουμανιστικού μοντέλου που αντιμετωπίζει με απλοϊκότητα και αφέλεια τα ανθρώπινα όντα, επιμένοντας λανθασμένα σε μια διχοστασία νου και σωματικότητας (την ώρα που τα δύο αυτά είναι εντελώς συνδεδεμένα). Η ακτιβιστική και ελευθεριακή θεώρηση της τεχνολογίας επιμένει περισσότερο στην κοινωνική κριτική: βλέπει τις προσπάθειες της τεχνολογικής ελίτ περισσότερο ως προσπάθεια αποικισμού των πάντων, ως προσπάθεια να επισφραγίσει την κυριαρχία της σε κάθε τομέα· καταλήγει δε να ασκεί σφοδρή κριτική στην ελίτ για τους τρόπους που αξιοποίησε τα τεχνολογικά μέσα για να καταστείλει τη δημοκρατία και ελευθερία της έκφρασης, για να μεταμορφώσει το διαδίκτυο σε προϊόν προς εκμετάλλευση, και για να επεκτείνει τις καπιταλιστικές δράσεις της παντού εις βάρος της πλειοψηφίας. Μέσα στον διαδικτυακό ακτιβισμό ο Ducrozet φαίνεται πως αναγνωρίζει νέες μορφές αντίστασης στην ιδεολογική και οικονομικο-πολιτική κυριαρχία των τεχνολογικών κολοσσών, και ακριβώς γι’ αυτό αποφασίζει να δομήσει σε αυτή την αντιπαράθεση την ίδια την πλοκή του μυθιστορήματός του.

Ο Γάλλος φαίνεται να είναι ένας συγγραφέας που επενδύει στην ανθρωπιά, που δείχνει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τις ανθρώπινες σχέσεις και την ίδια την κοινωνία. Δε χάνει ευκαιρία να διανθίσει το μυθιστόρημά του με ένα πλήθος ιδεών και ιδεολογικών διαμαχών, αλλά στο τέλος επιμένει να είναι με το μέρος της ανθρωπιάς. Δεν αποδέχεται σε καμιά περίσταση εκείνες τις –αφελείς– ιδέες που επιχειρούν να διαχωρίσουν τον ανθρώπινο νου από το σώμα του και από τα περιβάλλοντα στα οποία ζει, τις ιδέες που επιχειρούν να ορίσουν τον άνθρωπο απλοϊκά ως ένα ον σχεδόν απομονωμένο από τα πάντα και τους πάντες, που μόνο ο εγκέφαλός του έχει αξία, τις ιδέες που «λαθραία» νομιμοποιούν έναν ακραίο ατομικισμό και μια δοξολογία της αθανασίας χωρίς αστερίσκους, τις ιδέες που ακόμη νομιμοποιούν και αγιογραφούν κάποιες ελίτ

ως τους κατεξοχήν πρωτοπόρους που έχουν δικαίωμα να αποφασίζουν για τις τύχες του ανθρώπινου είδους δίχως έλεγχο. Στον αντίποδα, ο συγγραφέας φαίνεται να δίνει βάση στην πολυπλοκότητα του ανθρώπου και στην ανάγκη του να νιώσει με το σώμα, την ανάγκη του να συνδεθεί με τους άλλους, να συνδεθεί και να νοιαστεί για τον περίγυρό του, για την κοινωνία του, για τις αξίες και την ισότητα στις κοινωνίες, για το συλλογικό, κοινό μέλλον. Ο Ducrozet φαίνεται να έχει πίστη στην ανάγκη του ανθρώπου να βιώνει τη ζωή του σα μοναδική και μυστηριώδη ιστορία, την οποία δεν ελέγχει αλλά μπορεί να την απολαμβάνει. Και, ακριβώς εξαιτίας του τρόπου που φαίνεται να δομείται η αντιπαράθεση των ιδεών στο έργο, νομίζω ότι προκύπτει ένα φιλοσοφικό μάθημα: η ίδια η αξία του ανθρώπου και το νόημα της ζωής αναδύεται χάρη στα ίδια τα όρια του ανθρώπου.

Ο Γάλλος συγγραφέας μας παραδίδει ένα σύγχρονο μυθιστόρημα. Αν και δεν είναι μυθιστόρημα ιδεών, αν και περισσότερο μοιάζει με μυθιστόρημα δράσης με αρκετά στοιχεία επιστημονικής φαντασίας, είναι σίγουρο ότι η «Ανακάλυψη των σωμάτων» ανταποκρίνεται απολύτως στις ανησυχίες της εποχής μας, κατά την οποία η τεχνολογία καλπάζει, τα ηθικά διλήμματα πολλαπλασιάζονται σε αριθμό και ένταση, και μια συγκεκριμένη ολιγάριθμη ελίτ ελέγχει όχι μόνο τις τεχνολογικές εξελίξεις αλλά και το μέγιστο κομμάτι του παγκόσμιου πλούτου. Με γρήγορο ρυθμό, οπτικές γωνίες που παίρνουν τη σκυτάλη ταχύτατα η μία από την άλλη (τόσο που το αποτέλεσμα είναι ένα κείμενο «διασυνδέσεων» μεταξύ των προσώπων), με γλώσσα απλή και εντελώς σύγχρονη, η «Ανακάλυψη των σωμάτων» είναι ένα έργο που συμβάλλει στην κατανόηση του σύγχρονου πλαισίου με τρόπο απλό αλλά και εξαιρετικά γόνιμο ως προς τους προβληματισμούς του.