Βιβλιοθήκη

Σκέφτομαι τι φορτίο μεγάλο κουβαλούν τα βιβλία. Καταδικασμένα να ζουν την ίδια ιστορία, ξανά και ξανά. Τις οδύνες, τις απώλειες, τις μεγάλες ήττες και τις επιθυμίες. Όλα κυκλοφορούν μες στο αίμα των βιβλίων που όποιος είπε πως είναι πράγμα φανταστικό τότε δεν ένιωσε την πνοή των λέξεων. Βιβλία θυελλώδη, μνημειώδη βιβλία χτισμένα με εκατοντάδες σελίδες και άλλα δειλά, καμωμένα με τον κανόνα των σημειωματάριων. Με χαρακτήρες μικρούς, με σελίδες εφηβικές σε μια άλλη φόρμα.

Και έπειτα φέρνω στο νου μου εκείνα τα κορίτσια. Εκείνα της φωτογραφίας από τα παλιά, καλά πια χρόνια του Κιέβου με τις έφηβες όλο χαρά, πρόσωπα κόκκινα μήλα και ζεστές καρδιές. Αυτά και ίσως πάλι τις θολές αναμνήσεις από μια εκδρομή. «Η εκδρομή των κοριτσιών που χάθηκαν», της Anna Seghers. Τις ψυχές, που διψούσαν για έρωτα και όμως όλα τα χάσανε κάτω από την αδυσώπητη, αγκυλωτή μηχανή. Τα ονόματά τους τα ξέρει μονάχα η λήθη πια. Η Λένι, η κυρίας Μέες, η κάπως αστεία μα πιστά προσηλωμένη στους κανόνες της διαπαιδαγώγησης, δεκαπενταετή άστρα που ονειρεύονται τον έρωτα. Μα η ζωή των φιλενάδων της Anna Seghers που υπογράφει την εξαιρετική νουβέλα, εδώ μεταφρασμένη φροντισμένα από τον Γιώργο Δεπάστα και τις εκδόσεις του Άγρα, έμελε να είναι σύντομη. Σποραδική όπως οι αστραπές. Ανθρώπινες επιλογές, συγκυρίες, συλλήψεις, έρωτες που στοίχισαν και κορίτσια εφιάλτες σαν αυτούς που λυτρώνουν την ιστορία όταν δεν ξέρει κατά πού να πάει, αντιμέτωπη με ένα ανθρώπινο και ανίκητο πείσμα, διασχίζουν τις σελίδες της ξεχωριστής έκδοσης. Κάποιες από αυτές θα πέσουν ηρωικά και άλλες θα ξεπουληθούν στο τέλος αυτής της εκδρομής που αποκαλύπτει την αληθινή τους την καρδιά. Φορούν την «πράσινη, λινή, κολλαριστή στολή» τους και πίνουν τσάι πλάι στην προβλήτα. Τα αγόρια τους φθάνουν και εκείνα με αργά πλεούμενα και τις κατακτούν. Εκείνες και μόνο που κοιτάζουν νιώθουν το τρομερό εκείνο ρίγος όταν το αίσθημα ξυπνά το σώμα. Δεμένες στο παλιό, έτοιμες να ζήσουν τον καιρό τους, οι φιλενάδες της σπουδαίας δημιουργού γράφουν η καθεμιά τους εκείνο το μυθιστόρημα που το λένε βιογραφία. Μια ολόκληρη γενιά που χάνει το πρόσωπό της στα «Μαύρα Δάση» για έναν σκοπό κατώτερο από κάθε τι ανθρώπινο και ηθικό. Τα αγόρια που γυρνούν πάνω στα φορεία, φωτογραφίες της νιότης τους πια και τίποτε. Τα κορίτσια που θεραπεύουν και πονούν και αυτοκτονούν ή πάλι ρίχνονται στου καιρού τους το άγριο ρεύμα και τραβάνε ως τις Αχερουσίες. Συγκρατούν μονάχα εκείνη την εκδρομή, μια βόλτα στην αγιότητα του κόσμου που γρήγορα θα ξεφτίσει για να δώσει την θέση της στις θηριωδίες του παλιού αιώνα. Τα κορίτσια της Anna Seghers βούλιαξαν μες στην ζωή και πέθαναν νωρίς. Μια ταπεινή σκηνογραφία της ζωής μετατρέπεται έτσι στην μεγαλύτερη σκηνή της ιστορίας. Ο καιρός, οι οβίδες, το γράμμα που βεβαιώνει τον εν τιμή θάνατο, συνθέτουν τα χαρακτηριστικά αυτού του κόσμου που φαντάζει πια ξένος. Μια απόσταση ίση με θάλασσα παρεμβάλλεται απόψε ανάμεσα στην Anna και τις φιλενάδες της, τους νεαρούς εραστές που αποβιβάζονται, με τις καρδιές στα χέρια. Θα τους αρπάξει ο πόλεμος όπως τόσους και τόσους. Θα απομείνουν μισοτελειωμένα ποιήματα, σμαραγδένια σημάδια πάνω στον βρώμικο αιώνα. Ένα θίασος πολιορκημένος, άγγελοι με τσακισμένα φτερά τραγουδούν την τρυφερότητα μιας άλλης ηλικίας. Ο χρόνος ο ασύδοτος που δεν γνωρίζει από ορόσημα συναντά τον ρυθμό της αληθινής ζωής. Η άγρια ενεργητικότητα της νιότης παραχωρεί την θέση της στην άγρια βιαιότητα και ο κόσμος γράφει τις πιο σκοτεινές του προσευχές. Οι στάχτες της ζωής τρυπώνουν στο στόμα της Anna Seghers και κάνουν στυφή την ποίησή της, νοσταλγία ανίκητη και μαρτυρία όσων συντρίφτηκαν. Η συγγραφέας τραβά το βελούδινο ύφασμα που σκεπάζει τα έπιπλα της ζωής της και το ωραίο δειλινό ξυπνά.

Η Anna Seghers γεννήθηκε στο Μάιντς το 1900. Το όνομά της ήταν Νέττυ Ράιλινγκ. Σπούδασε στο πανεπιστήμιο ιστορία της τέχνης, φιλολογία και ιστορία. Το 1924 έλαβε το διδακτορικό της φιλοσοφίας από το πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης. Το 1933 μεταναστεύει οικογενειακώς στο Παρίσι, ενώ το 1940 κυνηγημένη από τους ναζί διαφεύγει στην Μαρτινίκα και από εκεί στο Μεξικό. Θα επιστρέψει το 1947 στην Γερμανία όπου και θα ζήσει ως τον θάνατό της το 1983, αναλαμβάνοντας σημαντικές θέσεις στον τομέα του πολιτισμού. Η ζωή και το έργο της αφορά πολλά περισσότερα από όσα αφηγείται το σύντομο βιογραφικό στον μέσα κόσμο της εκλεκτής έκδοσης του Άγρα. Η αύρα της δημιουργού και η ιστορική συγκυρία, διαμορφώνουν ένα σημαντικό έργο με διακρίσεις και διεθνή αναγνώριση. Και την ποίηση μιας γλώσσας που αντικρίζει τον κόσμο μέσα από πρίσματα και μνήμες, μια ποίηση επιδέξια μεταφρασμένη από τον Γιώργο Δεπάστα.

«Η εκδρομή των κοριτσιών που χάθηκαν» ήρθε τυχαία και με βρήκε απόψε. Ήρθε σε δύσκολους καιρούς να μου θυμίσει πως το πρόσωπο του πολέμου παραμένει το ίδιο. Πως σβήνει και παραμορφώνει την όψη των πραγμάτων, αφήνοντας μονάχα ένα φθαρμένο περίγραμμα, όπως τόσο ωραία αφηγείται το εξώφυλλο της έκδοσης. Ο πόλεμος που πληγώνει την αισθητική αυτού του κόσμου. Και ας γράφει καμιά φορά σπουδαία βιβλία και ας πλάθει χαρακτήρες υψηλούς. Οι φίλοι που δεν θα επιστρέψουν, οι πόλεις των φαντασμάτων, οι πληγωμένοι εραστές και ένα κολασμένο παρόν είναι ο πόλεμος. Η ιστορία της Anna Seghers είναι ο πόλεμος που όλα τα παίρνει αφήνοντας πίσω μονάχα ιστορίες, βουβά θεάματα.

 Anna να πεις στις φίλες σου πως έχουμε πάλι πόλεμο, πως από κάπου συρρέουν και πάλι εκδρομείς. Οι άντρες πρόκειται να καταταγούν και τα κορίτσια τους κλαίνε. Μα έτσι είναι Anna, εσύ το ξέρεις. Καληνύχτα.