Η κωμωδία των παρεξηγήσεων, του William Shakespeare
Ο William Shakespeare (1564-1616) θεωρείται μια από τις σημαντικότερες μορφές της παγκόσμιας λογοτεχνίας: Άγγλος θεατρικός συγγραφέας, ηθοποιός και ποιητής, συχνά χαρακτηρίζεται και ως εθνικός ποιητής της Αγγλίας. Αν και τα έργα του έγιναν γνωστά σε παγκόσμια κλίμακα, γνωρίζουμε ελάχιστα για τη ζωή του και οι εικασίες για την προσωπικότητά του ποικίλλουν. Ασχολήθηκε τόσο με την κωμωδία, όσο και με το δράμα και την τραγωδία. Τουλάχιστον 38 θεατρικά έργα του Shakespeare έχουν σωθεί και μεταφραστεί στις περισσότερες γλώσσες του κόσμου, ενώ για το έργο του έχουν γραφτεί χιλιάδες άρθρα και μελέτες.
Η «Κωμωδία των Παρεξηγήσεων» θεωρείται μία από τις πρώτες κωμωδίες του Άγγλου δραματουργού. Γράφτηκε στη διάρκεια της Ελισαβετιανής Αναγέννησης, πιθανόν το έτος 1592. Το έργο αποτελείται από 1.780 στίχους και η ιστορία εξελίσσεται σε πέντε πράξεις. Τον πρωταγωνιστικό ρόλο έχουν δύο ζευγάρια δίδυμων αδελφών, οι έμποροι Αντίφιλοι και οι δούλοι τους, Δρόμιοι. Η αφήγηση ξεκινάει με την εξιστόρηση μιας οικογενειακής τραγωδίας, όταν σε μία μοιραία θαλασσοταραχή, τα τέσσερα αγόρια αναγκάζονται να χωριστούν και να μεγαλώσουν σε διαφορετικές οικογένειες. Ο έμπορας Αιγαίωνας από τις Συρακούσες και βιολογικός πατέρας των διδύμων Αντίφιλων, μαρτυρεί πως όταν γεννήθηκαν τα αγόρια του, εκείνος με την γυναίκα του, αποφάσισαν να αγοράσουν δύο δίδυμα αγόρια από μία γυναίκα ταπεινής καταγωγής προκειμένου να τα μεγαλώσουν ώστε αργότερα να υπηρετήσουν τους γιους τους. Όμως η αναπόδραστη τρικυμία έμελλε να αλλάξει τα σχέδια του πατέρα, όταν αναγκάστηκε να χωριστεί με την οικογένειά του. Ο Αιγαίωνας περιμαζεύτηκε από ψαράδες μαζί με τον γιο του Αντίφιλο και έναν από τους δίδυμους δούλους. Εκείνοι θα μεγαλώσουν στις Συρακούσες, ενώ τα δίδυμα αδέλφια τους θα ανατραφούν στην Έφεσο. Το δράμα της σαιξπηρικής κωμωδίας ξεκινά όταν οΑντίφιλος και ο Δρόμιος από τις Συρακούσες αποφασίζουν να αναζητήσουν τα χαμένα τους αδέλφια ταξιδεύοντας στην Έφεσο. Φτάνοντας στην πόλη όπου ζούσαν τα άγνωστα αδέλφια τους, τόσο η φυσική ομοιότητα όσο και η συνωνυμία μεταξύ τους θα τους οδηγήσουν σε μία σειρά από αναπόφευκτες συγκρούσεις και παρεξηγήσεις. Έκτοτε, οι ανθρώπινες σχέσεις- συγγενικές, φιλικές, συζυγικές- περιπλέκονται απροσδόκητα. Επικρατεί μία πλάνη και μία σύγχυση ταυτοτήτων καθώς τα φιλικά και συγγενικά πρόσωπα των αγοριών αδυνατούν να αντιληφθούν την υποκειμενική τους ετερότητα.
Ο Άγγλος δραματουργός, μέσα από τις συγκρούσεις και τα συνεχή παραληρήματα των χαρακτήρων του, πραγματεύεται με αξιοσημείωτη δεξιοτεχνία διαχρονικά ζητήματα: την αναπάντεχη δύναμη του χρόνου, τη ματαιότητα των χρημάτων, τα υλικά και συναισθηματικά δεσμά των ανθρώπων, τις σχέσεις εξουσίας και υποταγής. Μολονότι η ιστορία ξεπερνάει σε αρκετά σημεία τα όρια της αληθοφάνειας, οι χαρακτήρες, οι προσωπικές τους ανησυχίες, οι φόβοι και τα συναισθήματά τους είναι απολύτως ρεαλιστικά. Οι ήρωες του William Shakespeare, σε ένα γενικότερο πλαίσιο, αγγίζουν διάφορες πλευρές της ανθρώπινης ιδιοσυγκρασίας, γεγονός που καθιστά τα έργα του διαχρονικά. «Η κωμωδία των παρεξηγήσεων» είναι ένα ευφυές θεατρικό έργο που αποδεικνύει το μεγαλείο του συγγραφέα στην τέχνη της κωμωδίας, και εκτός από άδολο γέλιο, προσφέρει ταυτόχρονα στους αναγνώστες του την ευκαιρία να γνωρίσουν το ελισαβετιανό περιβάλλον του συγγραφέα. Με άλλα λόγια, ο Shakespeare ανοίγει ένα παράθυρο στον κόσμο του χαρίζοντας την ευκαιρία στους αναγνώστες να παρακολουθήσουν σκηνές και στιγμιότυπα από την καθημερινή ζωή των ανθρώπων του 16ου αιώνα, προβάλλοντας παράλληλα τις μεταφυσικές και υπαρξιακές τους ανησυχίες και αναζητήσεις.
Η πόλη τούτη, λένε, είναι γεμάτη τεχνίτες της απάτης: λωποδύτες, ταχυδακτυλουργούς αετονύχηδες, που σε παραπλανούν στο φως της μέρας, μάγους που με τη σκοτεινή τους τέχνη σου παίρνουν το μυαλό και το στρεβλώνουν, μάγισσες που σκοτώνουν την ψυχή σου και σου παραμορφώνουν το κορμί, απατεώνες μεταμφιεσμένους, αγύρτες, τσαρλατάνους, κι άλλους πλήθος της ελευθεριότητας εργάτες…
Στην «Κωμωδία» όλα συνυφαίνονται στον ίδιο μαγικό ιστό όπου η αλήθεια και η πλάνη, η ομοιότητα και η διαφορά, συμπλέκονται συγχέονται και υποδύονται η μία την άλλη· και όλα οδηγούνται εντέλει προς έναν αίσιο αναγνωρισμό και μία θαυμαστή καταλλαγή, άφεση και λύση μαζί, σ’ αυτόν τον παράξενο κόσμο από πλάνες και παρεξηγήσεις.
Η κωμωδία των παρεξηγήσεων, του William Shakespeare
Εισαγωγή – Μετάφραση: Διονύσης Καψάλης
Εκδόσεις Gutenberg
σελ. 139