Λόγος + Τέχνη

Τζαν Γιουτζέλ (1926-1999)

Ο Τ.Γ ταξίδεψε ανά τον κόσμο, εργαζόμενος είτε ως μεταφραστής σε διάφορες πρεσβείες ή ακόμη και ως ταξιδιωτικός ξεναγός. Η κοσμοπολίτικη παιδεία του και τα ταξίδια του σε όλη την Ευρώπη («Σχεδόν πέρασα από την Ευρώπη σας/ σχεδόν με τα πατήματα αλόγου κούρσας») προκύπτει ευθέως από την ποιητική του γραφή, μια γραφή ετερογενών αποχρώσεων, αρμονικά συνδυασμένων στον ποιητικό καμβά του γράφοντος.

Πρόκειται για μια ποίηση που βρίσκεται σε διαρκή κίνηση, προσπαθώντας να συνδέσει σε μια αδιάκοπη ενότητα το εσωτερικό βίωμα με το εξωτερικό ερέθισμα. Η συχνή χρήση των τοπωνύμιων (ειδικά στα ποιήματα που έχουν επιλεγεί από τη συλλογή «Οικογενειακώς»), η διαρκής παρουσία του υγρού στοιχείου («Η βροχή, σαν παλιός μπεκρής,/ Τώρα το έριξε στο ροζέ»), ο προφορικός τόνος και η δυναμική παρουσία της αργκό και της αγοραίας γλώσσας, είναι μερικά από τα βασικά στοιχεία, που διέπουν τη συγκεκριμένη εκλογή των ποιημάτων από τον μεταφραστή Ηρακλή Μήλλα, καλύπτοντας έτσι ένα ευρύ φάσμα της συνολικής ποιητικής παραγωγής του Γιουτζέλ. Κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης αποκομίζει κανείς την εντύπωση, ότι πρόκειται για έργο ενιαίο αλλά και πολύμορφο, μέσα από τις εναλλαγές του οποίου σκιαγραφείται η εικόνα του εσωτερικού και του κοινωνικού ανθρώπου, μια εικόνα εκ πρώτης όψεως αντιφατική και ωστόσο απολύτως συμφιλιωμένη με τις διακυμάνσεις της ανθρώπινης ψυχής.

Κατ’ αυτόν τον τρόπο, η διαλογική συνύπαρξη των ετερογενών αποχρώσεων του ανθρώπινου χαρακτήρα, όπως προκύπτει από το κάθε ποίημα συνολικά και από το συνδυασμό τους, δημιουργεί μια ποιητική ατμόσφαιρα ταυτόχρονα στοχαστική και ανατρεπτική. Ο γράφων μέσα από την αυτοκριτική του προβαίνει σ’ έναν συλλογικό απολογισμό («Λέω χώρα μου, είναι όντως χώρα (…) Λέω ρεζίλι, είναι όντως ρεζίλι») και σε μια, ιστορικών αποχρώσεων, ‘ποιητική κριτική’ με αποκορύφωμα αφενός το ποίημα «6/7 Σεπτεμβρίου 1955», που αναφέρεται στα Σεπτεμβριανά και αφετέρου το τελευταίο της συλλογής με τίτλο «Περπατάμε στην στάση», όπου γίνεται λόγος για την παθητική στάση και τις αέναες προσδοκίες του λαού: «Περιμένουμε ως έθνος περιμένουμε(…) η υπομονή συνεισφέρει λένε/Αλλά πρέπει να κουνάς και τα χέρια σου».

Η αγάπη του ποιητή για την Ελλάδα προκύπτει συν τοις άλλοις και από τα πρώτα κιόλας ποιήματα του βιβλίου, στα οποία σκιαγραφείται ο θαυμασμός του σχετικά με την ομορφιά των ελληνικών τοπίων και τη γραφικότητα των ελληνικών νησιών:

Σε τελική ανάλυση, ο αναγνώστης έχει ενώπιόν του μία ποίηση επίκαιρη, και γι αυτό το λόγο οικεία, που αφήνει το ανεξίτηλο στίγμα της στο σύγχρονο κοινωνικοπολιτικό γίγνεσθαι.