Η Tracy Chapman κι η Κοινωνική Δικαιοσύνη
Έφυγε λοιπόν το ιερό τοτέμ της δυτικής τέχνης, της γυναικείας έκφρασης και της εξύψωσης της ανθρώπινης υπόστασης. Έφυγε η χαλκέντερη δημιουργός, που πειραματίστηκε άοκνα πάνω στην εικαστική σύνθεση του σινεμά και το κοινωνικό εκτόπισμα της ιστορίας, και με μια απαράμιλλη πλαστουργική ευφυΐα κατασκεύασε ένα ολόκληρο σύμπαν εννοιών και συμβόλων που έθεσαν ένα νέο όριο στην κοινωνική και ηθική πραγματικότητα του σύγχρονου ανθρώπου. Τρυφερή, αγνή και πανέμορφη. Δυνατή και περήφανη βίωσε τον κινηματογράφο μέχρι τις τρομαχτικές εσχατιές του. Το γυναικείο κίνημα έχασε σήμερα μια πραγματική ποιήτρια. Μια διορατική ανατόμο του κόσμου και των ανθρώπων του. Κι απ’ αυτήν εδώ τη στήλη την τιμούμε βαθιά και αποτίουμε τον ελάχιστο φόρο τιμής στο έργο και στις ιδέες της. Με τα καθηλωτικά και λιγοστά της λόγια την αποχαιρετούμε: «Ακόμα παλεύω. Δεν ξέρω για πόσο μπορώ να αντέξω, αλλά ακόμα παλεύω σ’ αυτήν τη μάχη, που είναι να κάνεις ένα σινεμά ζωντανό κι όχι απλά να κάνεις μια ακόμα ταινία…».
Κι έπειτα απ’ αυτήν τη μικρή, αποχαιρετιστήρια εισαγωγή επιστρέφουμε μετά από κάμποσο καιρό (ένα μεγάλο διάλειμμα για μένα) στα δικά μας. Ελπίζω να είστε όλοι όσο καλά γίνεται και να χαίρεστε τα σιγανά σκιρτήματα της άνοιξης. Εδώ στη Θεσσαλονίκη το απολαμβάνουμε βαθύτατα! Έκανα που λέτε τις προάλλες μια βόλτα στα παλαιοπωλεία της Θεσσαλονίκης, απολαμβάνοντας το ζεστό ήλιο των ημερών κι εξερευνώνταςτην ετερόκλητη πραμάτεια τους. Αναζητούσα κρυμμένους (και πάμφθηνους για να τα λέμε όλα) θησαυρούς. Ε, σε μια μικρή περιήγηση σ’ ένα από τα καταστήματα εκεί κάτω βρήκα ένα άθικτο βινύλιο της Tracy Chapman, το συμπαθητικό άλμπουμ “Matters of the Heart” του 1992, και το καπάρωσα στην ιλιγγιώδη τιμή του ενός ευρώ! Ε, ναι. Και με αφορμή αυτήν την υπέροχη αγορά αλλά και λόγω του γεγονότος πως η εξαιρετική αυτή καλλιτέχνιδα σβήνει αύριο, στις 30 του Μάρτη, τα 55 κεράκια στην τούρτα, αποφάσισα να της αφιερώσω λίγες γραμμές. Συνοδεία πάντα της Agnès Varda.
Ένα από τα φρικαλέα γεγονότα που όπως γνωρίζετε προξένησε αντιδράσεις αλλά και μου τράβηξε προσωπικά την προσοχή όσο καιρό έλειπα από τη στήλη αυτή, είναι η άποψη ενός επιτελικού στελέχους μεγάλης κομματικής παράταξης του τόπου, η οποία και δημοσιεύτηκε ανερυθρίαστα σε μεγάλο διαδικτυακό περιοδικό (πολυθεματικό μαγκαζίνο καλύτερα). Πως δήθεν λέει η κοινωνική δικαιοσύνη και η μεταλαμπάδευσή της δίψας για ισότητα είναι επικινδυνότερες από τον φασισμό. Δεν θα ασχοληθώ βέβαια καθόλου με φαιδρές μικρόνοιες αυτού του είδους. Αλλά θα κάνω μια μικρή αναφορά σε όσα έγραφε με απαράμιλλη ενάργεια πριν από 25 ολόκληρα χρόνια η θαυμάσια και εξέχουσα Tracy Chapman. Η διαπρύσια φεμινίστρια και υπέρμαχος των ανθρώπινων δικαιωμάτων λοιπόν, η Αφροαμερικανίδα αγωνίστρια που στάθηκε όσο λίγοι καλλιτέχνες δίπλα στις μειονοτικές κι ανυπεράσπιστες ομάδες αυτού του κόσμου, έγραφε στο τραγούδι της “So” τους ακόλουθους, κατάφωτους και μαγευτικούς στίχους: “So you make a little money/ οff of somebody else's sweat./ So some people starve a little/ while you get fat”.
Μήπως χρειάζεται λέτε να δώσουμε ένα καλύτερο ορισμό για το νόημα και τις προεκτάσεις της κοινωνικής δικαιοσύνης πέρα απ’ αυτόν που δίνει η υψηλή τέχνη; Πρέπει να προσθέσουμε το οτιδήποτε πάνω από το φως αυτών των στίχων που διαλύουν με τέτοια ασυγκράτητη δύναμη ακόμα και το πιο πηχτό σκοτάδι; Μάλλον όχι. Μόνο ένα χρόνια πολλά κι ένα μικρό ευχαριστώ στη σπουδαία, τη θεόρατη Tracy Chapman αρκεί. Και κάτι με σπρώχνει να κολλήσω, ακριβώς πάνω στο ίδιο μοτίβο, λίγες κλασσικές σκέψεις του Steinbeck από τα «Σταφύλια της Οργής»(που επιτέλους το διάβασα ολόκληρο μετά από πολλές αναβολές). Κι αυτές οι σκέψεις δεν είναι ούτε καν 25 ετών, αλλά πολλών πολλών δεκαετιών (αχ καημένη Ελλάδα!)
«Η Δύση πανικοβλήθηκε όταν πλήθυναν οι μετανάστες πάνω στις δημοσιές. Όσοι είχαν περιουσία, φοβήθηκαν για την περιουσία τους. Άνθρωποι που δεν ήξεραν από πείνα γιατί χόρτασαν εις βάρος των άλλων, έβλεπαν τώρα την πείνα μέσα στα μάτια των πεινασμένων. Άνθρωποι που δεν είχαν τίποτα να επιθυμήσουν εντατικά γιατί ότι επιθυμούσαν το αποκτούσαν από άλλους, έβλεπαν τώρα τη φλόγα της επιθυμίας μέσα στα μάτια του μετανάστη. Οι άνθρωποι που ζούσαν στις πόλεις και στα όμορφα περίχωρα μαζεύτηκαν για ν’ αμυνθούν· κι όπως κάνει πάντα ο άνθρωπος πριν αρχίσει έναν πόλεμο, έπειθαν τους εαυτούς τους πως αυτοί είναι οι καλοί και πως ο εισβολέας είναι ο κακός. Είπαν: Αυτοί οι αναθεματισμένοι είναι βρώμικοι κι αμόρφωτοι. Έκφυλοι, δοσμένοι στην ακολασία. Αυτοί οι αναθεματισμένοι είναι κλέφτες. Θα κλέψουν ό,τι λάχει. Δεν έχουν καμιά αντίληψη για τα δικαιώματα της ιδιοκτησίας. Και το τελευταίο αυτό ήταν αλήθεια – γιατί πώς μπορεί ένας άνθρωπος δίχως καμία περιουσία, αφού άλλοι έχτισαν περιουσίες πάνω στη δική του, να ξέρει τον καημό της ιδιοκτησίας;…»
Αντίο Agnès Varda. Χρόνια πολλά Tracy Chapman.
βενσερέμος κι εις το επανιδείν
